جای خالی تنها غار دست ساز جهان در فهرست آثار ملی

خبرگزاری شبستان_ فارس: از ابتدای پیدایش بشر، انسان به دنبال مامنی امن می گشته است و در قرون ابتدایی غارها میزبان انسان بودند که اکنون پیشینه تمدن کشورها از روی شکل های درونی برخی غارها به دست می آید.

غار یک پدیده طبیعی است که در دل کوه نهفته شده، از نظر علمی غار، حفره‌ای است که بطور معمول بر اثر حل شدن سنگ‌ها با آب و ذوب شدن یخ‌ها ایجاد می‌شود و بزرگترین و شگفت‌انگیز ترین غارها نیز در سنگ‌های آهکی بوجود آمده‌اند.

بعضی غارها، فقط یک حفره کوچک‌اند که فقط یک نفر می‌تواند وارد آن شود و برخی دیگر، گذرگاه‌ها و اتاقک‌های تو در تو دارند؛ غار ماموت در کنتاکی، در ایالات متحده آمریکا، لقب طولانی ترین غار دنیا را از آن خود کرده است، راهروهای درهم‌پیچیده این غار، روی هم 560 کیلومتر طول دارند.

در ایران نیز غار علی‌صدر از غارهای بسیار دیدنی و طولانی استان همدان است و همچنین غار چال‌نخجیر استان مرکزی و نیز غار قوری قلعه در استان کرمانشاه از زیباترین غارهای ایران و جهان محسوب می شوند.

همه اینها هنر خالق هستی است، اما اگر غاری باشد که دست ساز است آنوقت باید حیرت زده شد، غار سنگ شکنان جهرم بزرگترین غاردست ساز جهان است که در تعطیلات نوروز میزبان مسافران و گردشگران بسیاری از نقاط مختلف کشور واقع می شود.

سرگذشت غار سنگ شکنان

در گذشته عده ای سنگ تراش برای امرار معاش خود از البرز کوه جهرم اقدام به برداشت سنگ کردند که استمرار این کار منجر به ایجاد غاری بسیار زیبا شده است.

سال ها قبل، وقتی سنگ شکنان جهرمی تصمیم گرفتند از سنگ های آهکی یک کوه بی نام و نشان استفاده کنند، هیچ وقت خیال نمی کردند سنگ تراشیدن از چنین کوهی بتواند یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی منطقه خود را رقم بزند.

غار سنگ ‌شکنان جهرم اگرچه تاریخ روشن و دقیقی ندارد، اما به اعتقاد بیشتر باستان شناسان، یکی از غارهای طبیعی و دستکن این شهر است که در دوران صفویان تراشیده شده است، غاری که در جنوب غربی جهرم قرار گرفته و سال ها وسیله امرار معاش مردم این منطقه بوده است.

سنگ های سفید آهکی و شکل پذیری که در آن زمان از غار سنگ شکنان جهرم به دست می آمد، معمولا صرف تزئین سردرها و بناهای باشکوه و مهمی می شد که یا به اشراف تعلق داشتند و یا به حکومت.

مرغوبیت این سنگ ها به حدی زیاد بود که آوازه شان حتی در شهرهای مجاور هم پیچیده بود و معماران بناهای شیراز هم در ساخت و سازهایشان از این سنگ ها استفاده می کردند، در تاریخ آمده است برای نمای مسجد جامع عتیق شیراز از این سنگ ها استفاده شده است.

سنگ شکنان جهرمی در زمان برداشت سنگ سعی می کردند طوری پیشروی کنند که غار تخریب نشود و به این ترتیب در گذر زمان ستون‌هایی به‌جا ماند که زیبایی غار را بیشتر می کرد، اگر سری به غار سنگ شکنان جهرم بزنید می بینید که دهانه این غار به حدی بزرگ است که می توان با خودرو در آن رفت و آمد کرد.

غار سنگ شکنان 200 متر طول دارد و عرض آن از 60 تا 130 متر متغیر است، در حقیقت اگر مساحت این غار را بخواهید باید بگوییم که این غار سنگی، در حدود 20 هزار متر مربع مساحت دارد و 12 ورودی مختلف در آن تعبیه شده است. در غار سنگ شکنان می توانید 100 ستون سنگی را هم ببینید که غار را شبیه به تالاری مجلل کرده اند.

سنگ های غار سنگ شکنان، از نظر مرغوبیت به 2 دسته تقسیم می شوند، دسته اول ستون هایی هستند که درز و شکاف های زیادی دارند و عملا کیفیت چندانی ندارند و به همین دلیل هم سنگ تراشان از خیر استخراج آنها گذشته اند و دسته دوم که سنگ های مرغوب این غار را شامل می شوند، مربوط به ستون هایی است که روی آن ها درز و شکافی دیده نمی شود و برای جلوگیری از ریزش سقف برداشت نشده‌اند.

پژوهشگران معتقدند که تعداد و قطر ستون های داخل غار در گذشته بیشتر از حال بوده است، اما سنگ شکنان نسل های بعدی به دلیل آن که در حمل سنگ‌های استخراج شده بزرگ دچار مشکل می شدند، ستون های نزدیک به دهانه غار را تراشیده اند و نتیجه ای تراش مداوم، لاغر شدن ستون ها و کم شدن توان بارپذیری آنها بوده است.

این غار دست ساز قدمتی بین 150 تا 200 سال دارد در 185 کیلومتری جنوب شرق شیراز واقع شده است.

داستان غار سنگ شکنان جهرم

خواجه کاظم فرزند خواجه اسماعیل از خان زاده های منطقه در این باره می گوید، روزی که با اسب در حال گردش در کنار رودخانه قلات که محل کنونی آن بلوار امام - کوچه 59 است، بودم صدای ضربات موزون پتک توجهم را به خودش جلب کرد به سمت صدا رفتم پیرمردی را دیدم که در حال تراشیدن سنگ های کوه بود از کارش خوشم آمد و با او به صحبت نشستم سپس به اصرار پیرمرد به خانه اش رفتم و نهار را میهمان او بودم، اینجا بود که من عاشق شدم، عاشق دختر پیرمرد.

این فرد ادامه می دهد: خانواده من مخالف بودند چون من خان زاده بودم و دختر پیرمرد هیچ، خانواده ام را با اصرار راضی کردم ولی پیرمرد شرط وشروطی داشت، شرط او این بود که پیش او بمانم و در کنار او در کوه کار کنم، صاحب این نقل تاریخی خواجه کاظم فرزند خواجه اسماعیل بود که بعدها به استاد کاظم معروف شد.

استاد کاظم یک ایل زاده بود، ایل آنها ییلاق را در لار و قشلاق را در جهرم می گذراندند، در کنار دشت های رودخانه قلات، روز آشنایی او با پیرمرد به یکی از همین روزهای کوچ به جهرم مربوط می شود روزهایی که سرنوشت او را تغییر داد و او را یکجا نشین، سنگ شکن و وارث پیرمرد کرد، این بود که چند صد سال قبل استاد کاظم وارث غار شنگ تراشان جهرم شد.

پس از استاد کاظم غار سنگ تراشان نسل به نسل به فرزندان و نوادگان وی رسید که هر کدام در حدود 70 تا 80 سال در این غار سنگ تراشیدند که بعضی از شاگردان آنها که در آنجا کار می کردند سهام دار این غار شدند که اکنون از آنها به عنوان وارثان فرعی یاد می کنیم.

علی نقشوار که یکی از وارثان این غار درباره انگیزه ساخت این غار می گوید: این غارپناهگاه نبوده بلکه این سنگ ها را به فروش می رساندند که جنبه اقتصادی داشت که این سنگ ها علاوه بر مصرف در جهرم به شهرهای شیراز و اصفهان نیز می فرستاندند و این سنگ ها در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گرفته که بیشتردر سر ستون ها، رخ بان، سنگ فرش و نما مورد استفاده قرار می گرفته است.

غار سنگ شکنان جهرم قدمتی 200 ساله دارد

مسیح عادلپور، رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جهرم گفت: غار سنگ شکنان با 20 هزار مترمربع وسعت دارای 12 مدخل ورودی، بیش از 200 متر طول ، حدود 4 متر ارتفاع و عرضی بین 60 تا 150 متر است.

عادل پور با بیان اینکه در این غار 100 ستون وجود دارد، افزود: سنگ تراشان هنگام برداشت سنگ برای جلوگیری از تخریب غار پس از چند متر پیشروی، این ستون ها را بر جای گذاشته اند که موجب زیبایی دوچندان غار شده است.

وی افزود : از این غار سنگ های سفید و آهکی به دست می آمد که از آن ها در نمای ساختمان ها، سر در و سنگ فرش منازل و بقاع متبرکه استفاده می شد و از سنگ های به دست آمده در غار سنگ شکنان جهرم در مسجد جامع عتیق و حرم حضرت احمد بن موسی علیه السلام استفاده شده است.

رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جهرم اضافه کرد: تیشه سنگ تراشان جهرمی در غار سنگ شکنان جهرم جلوه ای بی بدیل به وجود آورده و آن را به بزرگترین غار دست ساز تبدیل کرده است.

غار سنگ شکنان جهرم، با تمام جاذبه هایی که دارد، هنوز در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت نشده است، اما این روزها سازمان میراث فرهنگی فارس با همکاری دانشگاه شیراز ستون های آن را مرمت کرده و در صدد ثبت آن در فهرست میراث ملی هستند.

غار شنگ شکنان جهرم در اختیار شهرداری قرار می گیرد

علیرضا صحرائیان، شهردار جهرم با اشاره به اینکه در راستای ایجاد درآمد پایدار شهرداری و با برگزاری جلسات و کارگروه‌های متعدد در مورد تنظیم آیین‌نامه اجرای ماده 174 قانون برنامه پنجم توسعه به کمک دفتر امور شهری و شوراها استانداری فارس گام‌های موثری برداشته شده است، گفت: بر همین اساس غار سنگ‌تراشان جهرم که تا پیش از این در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار داشت از این پس با مشارکت شهرداری جهرم و سازمان میراث فرهنگی اداره می‌شود.

شهردار جهرم با بیان اینکه این اقدام تاثیر قابل توجهی در زمینه جذب گردشگران ایرانی و خارجی دارد، اظهار داشت: در این زمینه با همکاری نهادهای مختلف، توافقنامه مربوطه در حال تدوین است که پس از تایید نهایی به مرحله اجرا در می‌آید.

پایان پیام/