دژ نگهبانی دیروز، محل احشام امروز!

خبرگزاری شبستان _ اهواز، سیمین کوچک اندام: در خوزستان آثار باستانی متنوعی وجود دارد که هر کدام از آنها به تنهایی دارای ارزش‌های فاخر هستند؛ از جمله آنها می توان به قلعه هایی اشاره کرد که معمولا کاربری آنها دژ‌های قدیمی نگهبانی و حراست بوده و در شرایط کنونی می‌توان از آنها به عنوان محلی برای حضور گردشگران استفاده شود، البته متاسفانه با وجود قلعه هایی در شهرهای باغملک، ایذه، اندیمشک، جایزان و ... تنها قلعه ای که کاربری گردشگری را دارد قعله شوش است.

یکی از این قلعه‌ها که قابلیت تبدیل به کاربری گردشگری را دارد قلعه جایزان است که در خارج از شهر امیدیه و در شهر محروم جایزان قرار گرفته و از نظر معماری بسیار فاخر و ارزشمند بوده و با داشتن معماری منحصر به فرد دارای جاذبه‌های زیادی برای گردشگران است اما در نهایت حیرت باید گفت که این قلعه شرایطی متفاوت دارد و در حال حاضر به محل نگهداری دام و گله‌های گوسفند تبدیل شده که این خود برای نحوه نگهداری یک اثر تاریخی جای تاسف است.

این نگرانی و تاسف از آنجا بیشتر می‌شود که متوجه می‌شویم که این اثر تاریخی به ثبت ملی رسیده و در فهرست آثار ملی شماره ثبت نیز دریافت کرده و به این دلیل اهمیت حفاظت و حراست از آن بسیار بیش از پیش است زیرا درج اثری در فهرست آثار ملی نشان از اهمیت و تاثیرگذاری آن اثر در جامعه پیرامون آن دارد و به این دلیل اهمیتی بیش از پیش پیدا می‌کند.

این قلعه مالک خصوصی به نام محمدعلی‌خان خلیلی دارد که به نوادگانش رسیده است. زمین های اطراف این قلعه مالکان خصوصی دارند که چندی پیش در زمین کنار قلعه بلوک‌هایی جهت دیوارکشی چیده شده بود که نشان از تعرض به قلعه است و موجب ناراحتی دوستداران میراث فرهنگی شد.

قلعه جایزان در معرض تخریب و تعرض است

فعال میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اهواز، با بیان اینکه قلعه جایزان از آن دست قلعه هایی است که مالک خصوصی دارد اظهار می‌کند: این قلعه تا حدودی پایدار مانده اما متاسفانه با وجود اینکه در مسیر خوبی (اهواز به بهبهان) قرار دارد آنچنان که باید در راستای توسعه گردشگری و جذب گردشگر، توسعه اقامتگاه های بومگردی، نمایشگاه های محلی و ... استفاده مطلوبی از آن نشده است.

«مجتبی گهستونی» ادامه می دهد: این قلعه تبدیل به آغلی برای حیوانات شده است که همین موضوع باعث شده تا خالی از سکنه باشد و باعث فرسایش هایی شود، گرچه میراث فرهنگی در دو مرحله آنجا را به صورت مختصر مرمت کرده است.

وی با اشاره به اینکه این بنا با وجود پایداری ها اما در معرض تخریب و تعرض است تصریح می کند: منظور از تخریب به این بابت است که به مرمت اضطراری در همه بخش‌ها نیاز دارد اما منظور از تعرض، ریختن بلوک هایی در زمین های اطراف قلعه جهت دیوارکشی است که امکان دارد ساخت و سازی در کنار و یا داخل قلعه صورت بگیرد که به آن آسیب جدی وارد کند.

این فعال میراث فرهنگی اضافه می‌کند: اداره میراث فرهنگی در طی دهه های گذشته نسبت به این بنا تعهد چندانی نداشته اما اکنون که امیدیه دارای اداره میراث فرهنگی شده نیم نگاهی به این بنا هم کرده که کافی نیست و انتظار می رود از محل اعتبارات شهرستانی و استانی با کمک فرماندار، شرکت نفت و گاز امیدیه و آغاجاری مرمت این بنا تامین و با مشارکت مالک این بنا حفظ و پایدار شود.

وی تاکید می‌کند: با توجه به موقعیت قرارگیری این بنا در نزدیکی جاده اهواز به بهبهان و دسترسی راحت به رامهرمز، امیدیه، رامشیر و هندیجان باید میراث فرهنگی، فرمانداری و سایر نهادها اعتبارات کافی را برای این بنا تامین کنند و حداقل اینکه به آن کاربری دهند.

گهستونی می افزاید: به طور مثال این بنا با نورپردازی خوب در شب می تواند بسیار مورد توجه قرار گیرد و همچنین چشم انداز زیبایی برای شهر جایزان داشته باشد و مسافرانی که از آن جاده عبور می کنند از نورپردازی لذت ببرند.

وی به قابلیت فیزیکی این بنا اشاره می کند و می گوید: این بنا می تواند محل برگزاری نمایشگاه های سنتی، گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی باشد و همچنین قابلیت تبدیل به اقامتگاه را باتوجه به زمین های کشاورزی و منازل مسکونی اطراف دارد.

این فعال میراث فرهنگی ابراز می کند: با اعتبارات اندک و در حد توانی که میراث فرهنگی برای مرمت این گونه بناها می گذارد نمی توان امیدوار بود که این بنا حفظ و پایدار بماند.

وی تاکید می‌کند: باید اعتبارات شهرستانی، استانی و ملی به چنین بناهایی با توجه به اینکه ثبت ملی هستند، تعلق بگیرد و مالک هم حتما مشارکت کند.

گهستونی با اشاره به بازدیدهای خود از جایزان و امیدیه عنوان می کند: ظرفیت های بسیار بالقوه ای از لحاظ تاریخی، طبیعی، صنعتی و مردم شناسی در این شهرسان وجود دارند که به هیچ وجه مدنظر قرار نگرفته و تاکنون برای جذب گردشگر اقدامی صورت نگرفته است چرا که معرفی و زمینه سازی نشده و زیرساخت های لازم به وجود نیامده است.

وی در پایان به دیوارهای بلوکی زمین های اطراف قلعه جایزان اشاره می کند و یادآور می شود: انتظار می رود هرچه سریع تر تعرضات پیرامونی در کنار قلعه جمع آوری و آن دیوار برچیده شود تا آسیب جدی به قعله وارد نشود.

اخطار کتبی به مالک داده شد

مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان امیدیه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اهواز اظهار می‌کند: پس از اطلاع از اقدام مالک به بلوک گذاری برای دیوارکشی زمین کنار قلعه به دادگاه شکایت و سریعا اقدام شد.

«صادق شیخی» با بیان اینکه با مالک هم صحبت و کار تا تعیین عرصه، حریم و ابلاغ متوقف شد می افزاید: به مالک اخطار کتبی داده شده اما مالک ظاهرا مشتاق به همکاری برای اجرای طرح های گردشگری متناسب با قلعه با حفظ حریم را دارد.

وی در خصوص اعتبارات جهت مرمت و پایداری قلعه ابراز می‌کند: سالانه اعتباری برای مرمت در نظر گرفته می شود اما اعتبار نا چیزی است و بیشتر برای رفع خطر می‌باشد.

تعهد می‌دهیم که ساخت و سازی در زمین کنار قلعه انجام نشود

رئیس شورای شهر جایزان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اهواز، در خصوص دیوارکشی زمین کنار قلعه جایزان که ملک شخصی او است اظهار می‌کند: بنده مالک این ملک نیستم و این زمین برای پسرم است اما قطعا طبق قوانین عمل خواهیم کرد.

«هوشنگ قنواتی» ادامه می‌دهد: طی بازدیدی با رئیس میراث فرهنگی امیدیه قرار شد تا یک هفته آینده شرایط قانونی و بخشنامه را برای ما ارسال کنند تا بدانیم حریم چقدر است تا طبق آن عمل کنیم البته تصمیم گرفتیم دیگر ساخت و ساز را ادامه ندهیم.

وی با بیان اینکه قبلا رئیس میراث فرهنگی امیدیه به ما اعلام کرده که حریم به اندازه هشت متر است تصریح می‌کند: ملک ما به انداز ۲۰ متر فاصله دارد اما با این وجود به هیچ عنوان به فکر تغییر کاربری زمین و ساخت و ساز نیستیم و به میراث فرهنگی اعلام کردیم که برای عدم ساخت و ساز تا زمانی که مالک زمین هستیم تعهد امضا کنیم.

وی اضافه می‌کند: شاید در آینده اتاقی جهت نگهبانی در زمینی که در منظر قلعه نباشد، احداث کنیم.

قنواتی تشریح می‌کند: اگر کمک به ما شود، تسهیلاتی به ما تعلق بگیرد و مجوزات صادر شود برای احداث بوم گردی در زمین کنار قلعه اقدام خواهیم کرد البته قبلا در این جهت اقدام شده اما موافقت صورت نگرفت.

وی به بلوک‌های چیده شده در زمین اشاره می‌کند و می‌گوید: دیگر از بلوک استفاده نمی‌شود و آن ها را برمی‌داریم و از سیم خاردار و فنس استفاده می کنیم و چیزی به عنوان حصار نمیگذاریم، این سیم خاردار هم جهت عدم ورود احشام به زمین می گذاریم.

رئیس شورای شهر جایزان با تاکید بر مرمت و بازسازی قلعه ابراز می‌کند: سال گذشته میراث فرهنگی تنها ۲۰ میلیون تومان بودجه جهت بازسازی و پایداری این قلعه اختصاص داد که مبلغ بسیار پایینی برای پایداری قلعه است.

وی تاکید می‌کند: متاسفانه قلعه در حال تخریب است اگر پولی جهت بازسازی و پایداری آن اختصاص داده نشود نمی توان از قلعه نگهداری کرد و ممکن است تخریب شود.

قنواتی می‌افزاید: گفته شد که قلعه در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد، اگر این بخش جهت مرمت قلعه خرج کند اما سودی برایش نداشته باشد پس استقبالی نمی‌شود.

وی با تاکید بر اینکه باید این قلعه جهت بازدید عموم آماده شود بیان می‌کند: قلعه در حال تخریب است، سال ۸۱ با نامه نگاری هایی دنبال بازسازی و پایداری این قلعه بودیم که متاسفانه از استان اقدامی نشد.

رئیس شورای شهر جایزان در پایان عنوان می‌کند: اگر قلعه برای بازدید عموم آماده شود قطعا بخش خصوصی هم جهت سرمایه گذاری و تبدیل این قلعه به مکان گردشگری ترغیب خواهد شد.

خوزستان به لحاظ میراث فرهنگی استانی غنی است و مسئولان میراث فرهنگی و دیگر مسئولان استان، مسئولیت سنگینی در برابر حفظ آنها بر عهده دارند. گذشتگان ما این را تاکنون حفظ کرده اند و به ما ارث رسیده و به دست ما امانت است از این رو باید به نحو احسن از آنها حفاظت کنیم. تحلیل ها نشان می دهد مسئولان تاکنون امانت داران خوبی نبوده اند و این بی توجهی آنها تبعات زیادی را با خود به همراه داشته است.

امیدواریم قلعه‌های خوزستان و به خصوص قلعه جایزان هرچه سریع‌تر مرمت و جهت پایداری و تبدیل به مکان گردشگری آن‌ها اقدام شود.