به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، روز سوم از پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن با تلاوت مهدی غلام نژاد آغاز شد. پس از آن، علی قاسم آبادی در ابتدای ارائه مقاله خود با اشاره به اینکه این مقاله به طور مشترک با حجت الاسلام دکتر حسین علوی مهر با تدوین شده است گفت: پژوهشهای علوم قرآنی دارای ابعاد مختلفی است و یکی از شاخه های این علوم، فنّ یا هنر تلاوت یا قرائت قرآن کریم است.
وی افزود: دانشمندان علوم قرآنی همواره کوشیده اند تا بر اساس روایات بهجا مانده از پیامبر مکرم اسلام «صلّی الله علیه و آله و سلّم» و ائمهی طاهرین «سلام الله علیهم اجمعین» هم شیوهی تلاوت قرآن کریم و هم آثار و برکات مترتّب بر تلاوت آن را برای مردم تبیین نمایند و البته این کاوشها بیشتر مبتنی بر نحوهی اداء حروف و کلمات بوده است. در طول اعصار مختلف، تلاوت قرآن کریم تحت تأثیر نغمات مختلف و بعضاً منطقهای قرار گرفته است و چرایی اقبال عموم مسلمانان و حتی غیر مسلمانان به این هنر دینی مورد غفلت پژوهشگران قرار گرفته است. مزید بر آن با ظهور ساز و کارهای ارتباطی با فراوانی بسیار در جوامع مختلف، این نغمه پردازی دینی بیش از پیش نشر پیدا کرده و مورد توجه ویژه همگان قرار گرفته است.
قاسم آبادی در پایان گفت: ما برآنیم با مطالعه منابع مرتبط با موضوع و نیز تجربیات حاصل شده از تلاوت قرآن توسط محقق، چگونگی تأثیرگذاری تلاوت قرآن کریم را با رویکرد مؤلفههای مؤثر بیان نماییم، مؤلفههایی همچون خشوع، تنوع، رعایت تکیهها و...؛ که میتواند اثری فزاینده در ایجاد معنویت و انس جامعه با کلام‌الله داشته باشد.
بنابراین گزارش،دکتر مهدی علمخواه به عنوان دومین ارائه دهنده مقاله روز سوم پانزدهمین نشست سراسری شورای عالی قرآن در ارائه مقاله خود با موضوع بررسی سطوح عناصر آموزش مطلوب قرآن کریم دوره عمومی "ابتدایی" و ضریب اهمیت هریک از آن ها پرداخته و گفت: برای درک بهتر هر چیزی، توجه به ابعاد و عناصر و زوایای مختلف آن چیز، ضروری است؛ برای درک بهتر و به تبع آن تقویت آموزش قرآن هم باید نسبت به عناصر و ابعاد و جزئیات آن، حساس شد.
وی بیان کرد: با اینکه تعلیم و تعلم قرآن وظیفه همگان است، با این حال در دوران رسمی ابتدائی هم گستره شمولیت آن بالاست و هم اهمیت سن یادگیری و شخصیت گیری افراد در تحت این آموزشها نسبت به سنین دیگر، از حساسیت بالائی برخوردار است، لذا این تحقیق که به منظور استخراج عناصر آموزش مطلوب قرآن دوره ابتدایی، و به منظور خدمت جزئی به آستان قرآن و ارتقاء آموزش قرآن پایه "نو نهالان کشور" و بر اساس اسناد اصلی (بالا دستی و مهم) موجود و نقطه نظرات کارشناسان ارشد این حوزه و با روش تحقیق تحلیل کیفی انجام گرفته، به این نتیجه رسیده که عناصر اصلی آموزش قرآن ابتدایی عبارتند از: فلسفه و ضرورت، اهداف، برنامه درسی، محتوا، معلم، نهادهای دیگر، نظام ارزشیابی، شیوههای تدریس، مدیریت امور قرآنی جامعه، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، وسایل و رسانههای آموزشی و رسمالخط، خود قرآن آموز که در این بین نقش معلم و محتوای آموزشی بالاترین است.
بنابراین گزارش، دکتر حسن احمدیزاده سومین ارائه دهنده روز سوم بود که به ارائه موضوع «آسیب‌شناسی جایگاه قرآن‌آموزی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی» پرداخت، گفت: با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، که بر مبنای تعالیم والای قرآن صورت گرفت، هنوز آموزش قرآن در محیط‌های علمی بویژه در دانشگاه‌ها، با چالش‌ها و آسیب‌های مختلفی مواجه است.
وی افزود: اگر چه امروزه در بسیاری از دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی، گروه‌های علمیِ مربوط به علوم قرآن و حدیث و حتی معدود دانشکده‌هایی تحت عنوان علوم قرآنی، فعالیت پژوهشی و آموزشی دارند، اما هنوز قرآن‌آموزی برای بسیاری از دانشجویان، دغدغه‌ی علمی و معنوی اصلی نیست.
احمدیزاده با اشاره به اینکه اگر قرار است علم‌آموزی در نهادهای علمی کشور بویژه دانشگاه‌ها بر مبنای آموزههای معنوی و اخلاقی قرآن باشد، بنا بر این قرآن‌آموزی باید از برنامههای اصلی، و نه صرفاً برنامههای فرهنگی، دانشگاه‌ها، هم برای دانشجویان و هم اساتید و کارمندان دانشگاه باشد .
مهمترین آسیب‌های قرآن‌آموزی در دانشگاه‌ها از نگاه احمدیزاده عدم ایجاد انگیزه‌ی کافی در دانشجویان، برای قرآن‌آموزی، از سوی سیاستگذاران علمی در دانشگاه‌ها بود.
بنابرگزارش خبرگزاری شبستان، چهارمین ارائه کننده نوبت قبل از ظهر روز سوم از پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن به «حسین یزدی» اختصاص داشت. موضوع مقاله یزدی «نقشه راهنمای کارکردی فرهنگ سازی قرائت قرآن کریم از طریق فضای مجازی با تأکید بر شبکه های اجتماعی» بود. حسین یزدی گفت: رسانه فضای مجازی دارای شبکه های اجتماعی مجازی است. برای فرهنگ سازی قرائت قرآن کریم در این فضا فرایندهایی را می بایست شناخت.
وی افزود: هدف این تحقیق شناخت مفاهیم فرهنگ، قرائت قرآن و فضای مجازی و فرهنگ سازی قرائت قرآن کریم در فضای مجازی است. یزدی نقشه راهنمای فعالین فرهنگی در زمینه قرائت قرآن کریم را شامل فرایند مشارکت نهادهای سهگانه دولت، مردم و نهاد خصوصی دانست.
همچنین آخرین ارائه دهنده قبل از ظهر، دکتر علی اصغر شعاعی بود که موضوع «شاخصههای تأثیر گذار در برگزاری جلسات قرائت قرآن کریم» را ارائه کرد. دکتر شعاعی در ابتدا گفت: که این مقاله با همکاری مرتضی معصومی تدوین شده است.
در ادامه بیان کرد: بی‌شک یکی از مهمترین فعالیت‌های قرآنی اثرگذار در جامعه، برگزاری جلسات قرائت قرآن کریم است که ثمرۀ آن تربیت قاریان و خادمان ممتاز قرآنی است. از سوی دیگر، کیفیت بخشی این جلسات، امری ضروری و از عوامل رشد سطح قرآنی جامعه است.
وی افزود: در مقاله حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده، پس از مفهوم‌شناسی و بیان جایگاه و اهمیت برگزاری جلسات قرائت، به تبیین مهمترین شاخصههای تأثیرگذار در کیفیت بخشی این گونه جلسات پرداخته شده که میتوان به مواردی از قبیل: داشتن اهداف مشخص، برنامه‌ریزی مناسب، داشتن ارکان مناسب و فعّال، مکان و زمان مناسب، انجام اقدامات لازمِ قبل، حین و بعد از برگزاری، رعایت مبانی و اصول آموزشی قرآن، توجه به مباحث تربیتی، فضاسازی جلسه، پذیرایی، سیستم تبلیغی مناسب، سیستم جذب مناسب مخاطب و پشتیبانی مناسب اشاره کرد.
شعاعی در پایان راهکارهایی جهت ارتقای سطح کمّی و کیفی جلسات قرآن ارائه کرد.
بنابراین گزارش،در ادامه برنامه های روز سوم، احمد ابوالقاسمی به ارائه طرح علامتگذاری قرآن کریم (راهنمای تلاوت معنامحور) پرداخت و از حاضران درخواست کرد، چکیده طرح را مطالعه و پیشنهادات و انتقاداتشان را در فرمهای مربوط تکمیل نمایند.
سپس از 3 کتاب جدید شورای عالی قرآن با عناوینی چون کتاب مجموعه مقالات و سخنرانیهای سیزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم با موضوع: «ترتیل قرآن کریم؛ با ویژگیهای هنری ـ الزامات علمی و عملی»؛ کتاب مجموعه مقالات و سخنرانیهای چهاردهمین نشست تخصصی استادان، قاریان، حافظان، دعاخوانان و مؤذنان ممتاز قرآن کریم با سه موضوع «دعا، اذان و ترتیل» و کتاب «تناسب سورهها» تنظیر و تدبّر در سوره های حزب مفصّل رونمایی شد.
پایان بخش برنامههای قبل از ظهر روز سوم پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن تلاوت حمیدرضا احمدی وفا بود که با تشویق ویژه حاضران همراه بود.
بنابرگزارش خبرگزاری شبستان، در نوبت بعد از ظهر سومین روز پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن نیز 4 مقاله دیگر ارائه گردید. موضوعات مقالات بعد از ظهر شامل «نقش فضای مجازی در پیشبرد فرهنگ قرائت، تبیین ضوابط و معرفی الگوهای ترویج قرائت قرآن در این بستر»، «وظایف جامعه قرآنی در ترویج قرائت قرآن بین عامه مردم»، «وظایف نهادهای حاکمیتی در ترویج قرائت بین عامه مردم» و «سبک شناسی قرائت آهنگین قرآن در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی» بود که به ترتیب توسط دکتر رحیم خاکی، دکتر حسن محمدی، رضا سلامت پناه و غلامرضا شاه میوه اصفهانی ارائه شد.
دکتر رحیم خاکی در ارایه مقاله خود با عنوان نقش فضای مجازی در پیشبرد فرهنگ قرائت، تبیین ضوابط و معرفی الگوهای ترویج قرائت قرآن در این بستر گفت: امروزه و در همه ابعاد زندگی بشر نقش و اهمیت فضای مجازی روز به روز پررنگتر و کاربردی تر در حال رشد و توسعه است. هر چه زمان میگذرد و مراجعات مردم برای تأمین نیازهای فرهنگی و دینی به دنیای مجازی بیشتر میشود حوزه هایی که زودتر پررنگتر و با تنوع تولیدات محتوای بیشتری تولید کرده اند، زمان و ذائقه مراجعان را جذب خود می کنند. در این راستا و در موضوع نقش فضای مجازی در پیشبرد فرهنگ قرائت قرآن، ابتدا باید در خصوص الگوهای مناسب تعریف جدید صورت بگیرد.
همچنین دکتر حسن محمدی در ارایه مقاله خود با عنوان وظایف جامعه قرآنی در ترویج قرائت قرآن بین عامه مردم گفت: قرآن به عنوان ثقل اکبر و کتاب سعادت بشر، معارف الهی را در قالب آیاتی نورانی در اختیار همه آحاد قرار داده تا به اندازه وسع خویش، از این مأدبه الهی توشه گرفته و به تعالی جاودانه برسند. یکی از تکالیفی که خداوند متعال در خصوص قرآن کریم قرار داده است، تلاوت آیات آن است.
وی افزود: از طرفی ایجاد گفتمان و فرهنگ همگانی برای تلاوت قرآن و ترویج آن در میان افراد جامعه، دارای لایه‌های متعدد و پیچیده‌ای است که بررسی آن کار چندان ساده‌ای نیست؛ ولی به طور کلی، اگر در جامعه، مجموعه‌ای از آداب، رسوم، سنت‌ها، قوانین نوشته و نانوشته و دانش عمومی و فراگیر به شکل گفتمان در خصوص موضوعی خاص ـ در اینجا یعنی قرآن ـ شکل بگیرد، فرهنگ آن موضوع ایجاد میشود.
محمدی خاطرنشان کرد: مؤلفههای متعددی در شکل گیری گفتمان و فرهنگ سازی دخالت دارند که مهمترین آنها قرائت قرآن است؛ یعنی اولین وظیفه و رسالت نبوی. ترویج قرآن و فراگیری آن بین مردم به صورت کلی از دو جنبه قابل بررسی است: بعد نظری، که خود برسه قسم است: حیطه آموزشی و تخصصی(شیوههای صحیح آموزش و ترویج قرآن، چگونگی تعلیم آموزههای قرآنی، تشویق به تلاوت آیات)، حیطه فرهنگسازی عمومی(بیان فضیلت قرائت قرآن، جهت تحریض و تشویق آحاد مردم را بر خواندن قرآن)، حیطه فردی (تدبر و انس فردی تک تک افراد و تخاطب نسبت به آیات و ارتباط قلبی با قرآن و شیوههای آن)؛ دگر بعد عملی که ناظر به حوزه عملیاتی و تجربه فعالان قرآنی در این حیطه است. در این حوزه میتوان از طریق تهیه پرسش نامه‌ای جامع و مدوّن از فعالان قرآنی تقاضا کرد تا تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و پس از احصا و بررسی‌های لازم، راهکارهای عملیاتی موفق و مورد تأیید آیات و احادیث معصومان(ع)، به عنوان نقشه راه قرار گیرند.
در ادامه ارایه مقاله سومین روز پانزدهمین نشست سراسری شورای عالی قرآن، رضا سلامت پناه در ارایه مقاله خود با عنوان « وظایف نهادهای حاکمیتی در ترویج قرائت بین عامه مردم» گفت: هرگونه حمایت و پشتیبانی از گسترش فرهنگ قرآنی وظیفه اصیل نظام اسلامی و راهبردی مهم در تحقق اهداف حدوثی و بقایی حکومت اسلامی است. کمبود منابع و محدودیت های موجود در کنار لزوم اثربخشی فعالیتها و اقدامات، همواره تصمیم گیران و برنامه ریزان را بر هدفگذاری و مدیریت علمی ناگزیر می نماید.
سلامت پناه خاطر نشان کرد: این پژوهه درصدد ارائه الگویی از تبیین و سیاست پژوهی برای قرائت قرآن به عنوان فعالیتی اثرگذار در فرهنگسازی و جامعه پردازی قرآنی و لزوم بازخوانی و احیاناً تصحیح شیوه های ترویج و حمایت آن است.
وی گفت: در این مسیر همانند غالب مسائل سیاست‌گذاری عمومی با مسألهای چند بعدی مواجه هستیم، به همین دلیل نیازمند تشخّص و تحدید ابعاد، تعاریف و مرزهای مسأله می‌باشیم و باید مستندات واقعیات و محدودیتهای فراوانی بررسی و تبیین گردند تا از رهگذر این بررسی برای سیاستگذاران فرهنگی کشور چارچوبی در قبال قرائت قرآن ترسیم گردد تا با شناسایی و تقویت عناصر اثرگذار و بازیابی عناصر مغفول، ضمن اتّخاذ تصمیمات مناسب سیاستی، شاهد هماهنگی و بهرهوری بیشتری از منابع باشیم.
سلامت پناه افزود: برای این هدف نخست کوشیده شد تا بررسی ابعاد شناختی، واژگانی و تاریخی قرائت با ارزیابی از وضعیت کنونی و الزامات آتی همراه شود تا با ترسیم مسائل ترویج قرائت در کشور، نقش و جایگاه حکومت نسبت به ابعاد مختلف این مقوله فرهنگساز قرآنی روشن شود.
بنابراین گزارش، غلامرضا شاهمیوه اصفهانی در مقاله خود با عنوان وظایف نهادهای حاکمیتی در ترویج قرائت بین عامه مردم گفت: یقیناً برای شناخت سبک آهنگین قرائت قرآن در پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران و احراز وجود یا استقلال چنین سبکی از دیگر سبکهای رایج در جهان اسلام، همچون مصری یا عراقی، نیاز مبرم به منابع و نمونه های صوتی و شنیداری وجود دارد؛ اما متأسفانه به دلیل فقدان چنین منابعی پیش از دهه پنجاه هجری شمسی، چنین امکانی تنها پس از این زمان وجود دارد و در مورد پیشتر از آن باید تنها به نقل قولهای معتبر از اساتید پیشکسوت و یا سوابق تاریخی موجود بسنده کنیم. از طرفی به واسطه تفاوتهای قابل لمس در فرهنگ و نواهای موسیقایی نواحی و شهرهای مختلف کشور، سخن از سبک آهنگین قرائت با برچسب ایرانی به معنای عام، اساساً مورد تردید قرار دارد.
شاه میوه افزود: بر این مبنا سعی شده اولاً به شهرهایی که جریان قرائت قرآن از لحاظ سابقه تاریخی و نمونه های صوتی موجود ریشه عمیق تری داشته توجه شده و ثانیاً براساس منابع صوتی به یک قضاوت نسبتاً دقیق و صحیح در حوزه پژوهش مورد نظر دست یابیم. در این جستار ابتدا به بررسی سوابق شش شهر مطرح کشور یعنی تهران، مشهد، اصفهان، قم تبریز و اهواز در حوزه قرائت قرآن به مفهوم عام آن و سبک آهنگین قرائت به معنای اخص پرداخته و سپس وجود چهار روش یا سبک قرائت آهنگین را شامل سبک مبتنی بر نواهای منطقهای (پیرامونی)، سبک عراقی، سبک مصری، و سبک نیمه ایرانی نیمه مصری(متأثر از سبک مصری) مورد بررسی قرار داده و در مواردی که امکان آن وجود داشته، نمونههای صوتی مورد نیاز ارایه گردد.
شایان ذکر است حُسن ختام برنامه های سومین روز پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن به تلاوت محمدحسن موحدی اختصاص داشت که مورد توجه حضار قرار گرفت.
نظر شما