رسیدن به افق مطلوب در ادبیات نیازمند برنامه‌ریزی است

نخستین همایش علمی جشنواره هنری ایران 1404 با حضور محمدرضا سرشار، نویسنده و استاد دانشگاه و همچنین مجید شاه حسینی، استاد دانشگاه و منتقد سینما در تالار مهر حوزه هنری برگزار شد.

در این نشست که با حضور محسن مومنی شریف ، رئیس حوزه هنری، محمد حمزه زاده؛ معاون هنری حوزه هنری، مرتضی گودرزی دیباج، مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری و ... برپا شد، شرکت کنندگان به تبیین اهداف افق ایران 1404 و ارائه راهکارهایی برای آینده پرداختند.

ابتدا باید کمبودهایمان را در زمینه ادبیات داستانی بشناسیم

در ابتدای این نشست، محمدرضا سرشار گفت: با بیان این که آدمی باید برای آینده خود هدف و برنامه ریزی داشته باشد. تاکنون عموم برنامه های ما بر زمان حال و گاه بر گذشته تمرکز داشته است و این باعث خوشحالی که است که برای نخستین بار برنامه ای مبتنی بر آینده نگری و آینده پژوهی برگزار می شود.

 وی با بیان اینکه برای سخن گفتن درباره آینده باید تلاش کنیم شناخت مناسبی از گذشته و وضعیت موجود داشته باشیم، اظهار کرد:باید کمبودهایمان را بشناسیم و در این صورت است که حرف زدن از آینده و برنامه ریزی کردن برای آن می تواند راهگشا باشد. برای رسیدن به آینده مطلوب در حوزه ادبیات داستانی نیاز داریم در 4 محور تلاش کنیم. نخستین محوری که اهیت اساسی و اولیه دارد بحث آموزش ادبیات داستانی است. چرا که اگر بهره ای از ادبیات داستانی‌مان برده‌ایم به خاطر آموزش داستان نویسی بوده است و اگر در این حوزه لطمه ای خورده ایم از عدم آموزش کافی در این عرصه بوده است.

این نویسنده با ابراز اینکه آموزش در عرصه داستان نویسی را بی‌هزینه است،گفت: آموزش ادبیات داستانی مانند آموزش در حوزه سینما یا تئاتر نیست که هزینه بردار باشد و اگر دولت از آن حمایت نکند از میان برود. آموزش داستان نویسی حتی کم هزینه هم نیست بلکه بی هزینه است و می توان در گوشه یک پارک یا در خانه هم انجام گیرد.

سرشار با بیان اینکه آموزش داستان نویسی را باید به طور منظم و مستمر در 2 شکل رسمی و آزاد پیگیری کرد، افزود: تا جایی که من اطلاع دارم به طور رسمی تنها یک دانشگاه در کشور دارای رشته ادبیات داستانی است و چند دانشگاه و مرکز علمی دیگر هم در پی تاسیس این رشته هستند. به هر جهت این کار تازه شروع شده و در آغاز آن هستیم.

این منتقد ادبی در ادامه درباره آموزش رسمی ادبیات داستانی در افق 1404 گفت: ما می‌توانیم زیر شاخه های رشته ادبیات داستانی از جمله ادبیات داستانی دینی یا ارزشی، ادبیات داستانی دفاع مقدس، ادبیات داستانی انقلاب اسلامی، ادبیات داستانی کودک و نوجوان دفاع مقدس و دیگر شاخه های ادبیات معاصر را در دانشگاه راه اندازی کنیم و این قابلیت در کشور وجود دارد که این رشته ها تا مقطع دکترا ادامه یابد.

ارائه دروس اختیاری ادبیات داستانی در رشته‌های دانشگاهی

این استاد دانشگاه راهکار ارائه دروس اختیاری ادبیات داستانی یا داستان نویسی در رشته های دیگر دانشگاهی را پیشنهاد داد و بیان داشت: با ارائه واحدهای درسی اختیاری ادبیات داستانی در دیگر رشته های دانشگاهی زمینه آشنایی همگانی با این رشته حاصل خواهد شد.

راه اندازی کرسی‌های دانشگاهی در دانشگاه های خارج از کشور در رشته های ادبیات داستانی معاصر کشورمان و داستان نویسی در زبان فارسی از دیگر راهکارهای محمدرضا سرشار بود.

این صاحب نظر عرصه ادبیات داستانی گفت: دانشگاه‌هایی در کشورهای مختلف هستند که ادبیات فارسی در آنها تدریس می‌شود اما تمرکز آن ها بیشتر بر ادبیات کهن و به طور ویژه شعر است و استادان این دانشگاه ها آشنایی کافی با ادبیات داستانی معاصر ما ندارند؛ برای شناساندن و اشاعه ادبیات داستانی مان به دنیا باید در رفع این کمبود بکوشیم.

وی با پیشنهاد اعزام استادان متعهد ادبیات کشور به دانشگاه‌های خارجی برای تدریس ادبیات داستانی گفت: تا کی باید دبیران و استادانی که اعتقادی به ارزش های دینی و اعتقادی ما ندارند ادبیات ما را تدریس کنند و این از وظایف رایزن های فرهنگی است که این مشکلات را مرتفع کنند.

سرشار همچنین در ارتباط با بحث آموزش آزاد ادبیات داستانی گفت: یکی از مشکلات اساسی ما این است که تعداد افرادی که در جامعه ما اهل خواندن داستان اند بسیار کم است، اگر کسی باشد که به اندازه کافی داستان خوانده باشد می توان در عرض 4 ماه از او یک داستان نویس خوب ساخت.

این منتقد ادبی با تاکید بر اهمیت آموزش رو در رو و چهره به چهره گفت: باید حوزه های آموزشی داستان تشکیل شود و آنگونه که در حوزه های علمیه امر آموزش در یک ارتباط رو در رو اتفاق می افتد در این مراکز هم آموزش ادبیات داستانی چهره به چهره ارائه شود.

سرشار در ادامه درباره نگاهمان به آموزه های دینی اسلامی، افزود: اگر به شکل تعبدی و حتی گوش و چشم بسته به آموزه های دینیمان گردن می‌نهادیم وضعمان بهتر از این بود؛ ما کار برای ثواب را از یاد برده ایم و آن را غیر حرفه ای و غیر روشنفکرانه می دانیم و فقط در جایی که نفع اقتصادی وجود داشته باشد حاضریم دانسته هایمان را در اختیار دیگران بگذاریم.

سرشار ادامه داد: اگر این اصل دینی را که ذکات علم نشر آن است همه با هم انجام دهیم و هر کسی به فکر تربیت دیگران باشد و آنچه را که می داند به دیگران منتقل کند در افق 1404 تعداد زیادی نویسنده و ادیب خواهیم داشت.

احیای مجدد اردوهای ادبی و شعری که در دهه 60 و 70 برگزار می شد، ایجاد انگیزه و حس رقابت در دانش آموزان، دانشجویان و طلاب علوم دینی برای پرداختن به شعر و داستان، ایجاد دوره های آموزشی کتابداران با ادبیات داستانی، برگزاری دوره های آموزشی برای کتاب فروشان، برپایی دوره های تخصصی و حرفه ای برای بازاریابان کتاب از دیگر راهکارها و پیشنهادهایی بود که سرشار برای تحقق فضای مطلوب آینده در ادبیات داستانی کشور بر آنها تاکید کرد.

این نویسنده پیشکسوت در ترسیم افق آینده جامعه ادبی کشور در 14 سال آینده گفت: اگر تلاش کنیم تا سال 1404 در هر سال 10 ویراستار حرفه ای در زمینه ادبیات داستانی تربیت کنیم، یعنی در مجموع 140 ویراستار بخش زیادی از مشکلات در این زمینه را حل کرده ایم، چرا که اعتقاد دارم امروز در کشور حتی 5 ویراستار حرفه ای در حوزه ادبیات داستانی نداریم.

وی ادامه داد: بیاییم تا 14 سال آینده همچنین 140 نمونه متخصص تربیت کنیم که در حال حاضر 10 نمونه خوان حرفه ای داستان هم نداریم. اگر به همین تعداد مترجم متخصص ادبیات داستانی ارائه کنیم توانسته ایم به افق آرمانی ادبیات داستانی نزدیک شویم.

سرشار در بخش دیگری از سخنانش افزود: اگر در صحبت هایم به ارائه راهکارها می پردازم به این دلیل است که ما نیاز شدیدی به عملگرایی داریم نه صرفا به ارائه نظریات؛ فرض ها و آرمان های ما مشخص است باید تلاش کنیم ان ها را عملیاتی کنیم.

لازمه آموزش،تدوین منابع درسی است

این نویسنده دومین محور بحث خود را نیاز به منابع آموزشی و درسی عنوان کرد و گفت: لازمه آموزش، منابع درسی است از این رو باید منابعی وجود داشته باشد که مبتنی بر آن ها بتوانیم آموزه ها و ارزش هایمان را ارائه کنیم.

سرشار تالیف کتاب و منبع درسی را خارج از وظایف معلمان و استادان دانست و گفت: این انتظار بیجایی است که استادی بتواند هم تالیف کند و هم تدریس؛ کار تالیف باید به صاحب نظران و محققانی سپرده شود که به طور بنیادی با مسائل ارزشی و اعتقادی ما رو به رو هستند.

وی با بیان این که ورود به بحث آرمان ها، ارزش ها و اعتقادات دینی ما کار آسانی نیست، افزود: ارائه تعاریف دقیق و درستی از زیبایی بر مبنای ارزش های دینی و اعتقادات اسلامی، تعریف ما از داستان نویسی، تعریف درست از نقد اسلامی و ... مسائلی است که به کارشناسی نیاز دارد و پرداختن به آن نه وظیفه داستان نویس است، نه استاد و مدرس.

این منتقد ادبی با بیان اینکه این متون بنیادی باید تا 14 سال آینده تالیف شوند اظهار کرد: باید یک نویسنده داستان متعهد بداند دقیقا در چه راهی گام بر دارد، تا آن زمان باید تعریف دقیقی از ادبیات داستانی اسلامی، انقلابی ارائه شود، تعریفی از ادبیات کودک و نوجوان اسلامی و یا نقد ادبی اسلامی عرضه شود.

سرشار در زمینه پژوهش درباره میراث ادبی گذشته و انتقال آن ها به آینده گفت: باید از نگاه یک داستان نویس قصه های قرآنی و همچنین ادبیات کهن داستانی مان را مورد پژوهش قرار دهیم تا حاصل جمع آن ها بتواند تعریفی از ادبیات داستانی ارزشی ما ارائه کند.

وی با بیان این که الاهیون در هر جای جهان باشند مشترکاتی دارند، افزود: نباید خود را از ادبیات دینی کشورهای مختلف محروم کنیم، می توانیم از ادبیات الهی و دینی خارجی هم استفاده کنیم.

این نویسنده همچنین پیشنهاد داد: تا 14 سال آینده زندگی نامه و فرهنگ نامه ای جامع درباره نویسندگان مان از آغاز تا امروز منتشر کنیم؛ دست کم کتاب تاریخ ادبیات داستانی پس از انقلاب را به قلم خودمان عرضه کنیم؛ کتاب خاطرات ادبی داستان نویسانمان را منتشر کنیم چرا که ارزش خاطرات یک نویسنده متعهد کمتر از ارزش خاطرات یک رزمنده نیست، نویسندگان هم رزمندگان عرصه فرهنگ هستند اما کسی برای تلاش آن ها ارزشی قائل نیست.

سرشار انتشار 5 رمان ارزشمند با محوریت دفاع مقدس، 10 رمان کودک و نوجوان با موضوع انقلاب و 10 رمان کودک و نوجوان یا موضوع دفاع مقدس و دست کم 20 رمان دینی کودک و نوجوان را جزو برنامه هایی دانست که تا سال 1404 باید انجام گیرد.

نباید از رمان‌های عامه پسند فرار کرد

وی ترویج داستان‌های عامه پسند درباره انقلاب و جنگ تحمیلی را از موضوعات اساسی خواند و گفت: نباید از رمان های عامه پسند فرار کرد، با توجه به این که خلق این گونه رمان ها آسان است و سلیقه اهل مطالعه در کشور ما داستان عامه پسند است می توانیم رمان های انقلاب و دفاع مقدس عامه پسند خلق کنیم.

این صاحب نظر همچنین درباره نشریات گفت: تا 14 سال آینده باید دست کم یک ماهنامه نقد داستان، یک ماهنامه برای چاپ داستان های کوتاه نویسندگان، ماهنامه ای مختص داستان کودک و نوجوان داشته باشیم.

ساختن برنامه تلویزیونی نقد داستان، تاسیس مجله الکترونیکی و سایت های معرفی ادبیات داستانی از دیگر راهکارهای محمد رضا سرشار در این جلسه بود.

سرشار یکی از مشکلات اساسی داستان نویسان کشور را نا آشنایی آنها با روح متون کهن ادبی ما دانست و گفت: یکی از کارهای اساسی که در افق آینده باید انجام گیرد احیای مجدد متون ادبی گذشته با زبان امروزی و قابل فهم برای همگان در قالب داستان است، و این نباید صرفا بازنویسی آن متون باشد بلکه روح آن ها را در شکل داستانی امروزی ارائه دهد.

بنا بر گزارش پایگاه خبری سوره‌مهر، وی درباره محور سوم سخنانش که آن را اقدامات جنبی خواند، گفت: این واقعیت است که نویسندگان ما از نظر اقتصادی پشتیبانی نمی شوند اما من معتقدم اگر به لحاظ معنوی ارضاء شوند می‌توانند محدودیت های مادی را تاب بیاورند.

سرشار در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد:برای رسیدن به افق مطلوب برای آینده ادبیات و هنر باید تلاش کنیم، هنرمند و نویسنده شان اجتماعی شایسته ای کسب کند و اگر به او پول کافی داده نمی شود لااقل ارج و قرب کافی داشته باشد.

پایان پیام/