به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، با توجه به آنکه دعای ندبه از ادعیه سفارش شده برای روز جمعه منتظران امام مهدی(عج) است در سلسله مطالبی مروری داریم بر شرح فرازهای نورانی این دعا و آموزه های مهدوی آن. در ادامه شرح فرازهای نهم و دهم از این دعا مرور می شود:
«وَ کل شَرَعْتَ لَهُ شَرِیعَهً، وَ نَهَجْتَ له مِنْهَاجاً وَ تَخَیَّرْتَ لَهُ أَوْصِیَاءَ، مُسْتَحْفِظاً بَعْدَ مُسْتَحْفِظٍ، مِنْ مُدَّهٍ إِلَی مُدَّهٍ؛ و برای همه آنان شریعت مقرّر کردی و راه را روشن و واضح ساختی و جانشینانی برای انبیا اختیار کردی تا هر کدام برای زمانی یکی پس از دیگری نگهبان باشد.
این فراز از دعای ندبه نیز به برخی دیگر از آیات قرآنی اشاره دارد. برای نمونه در آیه ۴۸ سوره مائده می فرماید: «لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَهً وَ مِنْهاجاً؛ ما برای هر یک از شما آیین و طریقه ی روشنی قرار دادیم».
در این باره نکاتی قابل طرح است:
نکته ها
۱.«شِرْعَهً»، راهی است که به نهر آب منتهی شود. «منهاج»، راه روشن است. ابن عباس می گوید: «شِرْعَهً»، احکامی است که در قرآن آمده، و «منهاج» سنّت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.
۲. اصول همه ادیان یکی است؛ ولی «شرایع» آنها متعدّد است، مانند دریایی که نهرهای ورودی به آن زیاد است. دین و شریعت، راهی است که ما را به حیات واقعی و انسانی می رساند، ولی در هر زمان تنها یک شریعت پذیرفته است.
۳. یکی از ابزار آزمایش الهی، آمدن شریعت جدید است تا به این وسیله روشن شود که چه کسی ایمان می آورد و چه کسی کفر و تعصّب می ورزد: «لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَهً ... لِیَبْلُوَكُمْ».
۴. انسان در طول تاریخ به راهنمایی انبیا نیازمند بوده است: «لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَهً وَ مِنْهاجاً».
فراز دهم
إِقامَهً لِدِینِكَ، وَ حُجَّهً عَلی عِبادِكَ، وَ لِئَلّا یَزُولَ الْحَقُّ عَنْ مَقَرِّهِ، وَ یَغْلِبَ الْباطِلُ عَلی أَهْلِهِ، وَ لا یَقُولَ أَحَدٌ لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنا رَسُولًا مُنْذِراً، وَ أَقَمْتَ لَنا عَلَماً هادِیاً، فَنَتَّبِعَ آیاتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی؛ وجود انبیا و اوصیا برای آن بود که دینت بر پا باشد و حجت بر بندگانت تمام شود و برای اینکه حق از جایگاهش منحرف نشود و باطل بر اهل حق پیروز نگردد و احدی نگوید چه می شد اگر برای ما پیامبری بیم دهنده می فرستادی و پرچم هدایت برای ما برپا می نمودی تا بر این اساس از آیاتت پیروی می کردیم، پیش از آنکه خوار و رسوا شویم.
این فراز از دعای ندبه به برخی از مهمترین فلسفه بعثت انبیا اشاره دارد و نکاتی را این دعا گوشزد می کند که عبارتند از:
۱. اقامه دین خدا: «إِقَامَهً لِدِینِكَ» وجود انبیا و حفاظت اوصیا برای بر پایی دین تو است؛
۲. حجت بر بندگان خدا: «وَ حُجَّهً عَلَی عِبَادِكَ»؛
۳. منحرف نشدن دین از جایگاهش: «وَ لِئَلَّا یَزُولَ الْحَقُّ عَنْ مَقَرِّهِ»؛
۴. عدم غلبه باطل بر حق پرستان: «وَ یَغْلِبَ الْبَاطِلُ عَلَی أَهْلِهِ»؛
۵. عدم بهانه جویی: «وَ لَا یَقُولَ أَحَدٌ لَوْ لَا أَرْسَلْتَ إِلَیْنَا رَسُولًا مُنْذِراً، فَنَتَّبِعَ آیاتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی».
نکته ها
آیه «رُسُلًا مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ لِئَلَّا یَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللَّهِ حُجَّهٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ کانَ اللَّهُ عَزِیزاً حَكِیماً؛ پیامبرانی (را فرستادیم) که بشارت دهنده و بیم دهنده بودند، تا پس از پیامبران، برای مردم بر خدا حجّتی نباشد و خداوند همواره شکست ناپذیر و حکیم است».
از آیات متناسب با این فراز است و دارای نکاتی است:
الف) این آیه از کلّیات دعوت انبیا، شیوه ی کار و هدف بعثت آنان سخن می گوید.
ب) عقل همچون وحی، حجّت الهی است؛ ولی از آنجا که مدار ادراکاتش محدود است، به تنهایی کافی نیست و حجّت تمام نمی باشد. بنابراین، انبیا از دانستنی های غیبی، ملکوتی و اخروی که دست عقل از آن کوتاه است، خبر می دهند.
سؤال: آیا عقل، علم، مشورت و تربیت خانوادگی کافی نیست؟
اسلام و قرآن برای عقل مقام بالایی را در نظر می گیرد؛ عقل را یک حجت درونی و وحی را یک حجت بیرونی می داند: «إِنَّ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حُجَّتَیْنِ حُجَّهً ظَاهِرَهً وَ حُجَّهً بَاطِنَهً فَأَمَّا الظَّاهِرَهُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْأَئِمَّهُ عليه‌السلام وَ أَمَّا الْبَاطِنَهُ فَالْعُقُول»؛ ولی همان طور که ترازوی طلا فروش با تمام دقتی که دارد، توانایی وزن کردن هرچیزی را ندارد، عقل و علم و تجربه نیز به دلیل محدودیت های خود همیشه کارآیی ندارند.
برای مثال با عقل و تجربه و علم نه از گذشته بسیار دور و نه از آینده بسیار دور باخبریم و نه راهی برای فهم آنان داریم.
قرآن کریم می فرماید: «وَ يُعَلِّمُکُمْ مَا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ» و نمی فرماید: «و یعلمکم ما لا تعلمون». جمله «مالم تکونوا تعلمون» یعنی انبیا به شما چیزهایی می آموزند که امکان ندارد شما بدانید و از دنیای غیب خبر ندارید.
همچنین انسان از تمام آثار مثبت و منفی رفتار و کردار خود آگاه نیست و گاهی سال ها و قرن ها باید بگذرد تا حقیقتی کشف شود.
در قرآن آیات بسیاری وجود دارد که با گذشت زمان معنای آن کشف می شود؛ آن زمانی که قرآن کلمه «مشارق» و «مغارب» را به کار برد، هیچ کس از کروی بودن زمین و اینکه هر لحظه برای منطقه ای مشرق و برای منطقه ای مغرب است، خبر نداشت .
تمام خطاهایی که از بشر سر می زند، از افراد عاقل نیز سر زده و این نشان دهنده آن است که عقل به تنهایی کافی نیست هر کشوری دانشگاه، امکانات و تجربه ی بیشتری دارد، ظالم تر است و این نیز دلیل آن است که علم و تکنولوژی نیز به تنهایی کافی نیست. علم برای بشر رفاه و ایمان برای انسان صلاح می آورد. علم برای بشر ابزار می سازد و ایمان برای ما استفاده از ابزار را بیان می کند. علم به ما می گوید چه هستی و ایمان می گوید چه باید باشی. علم به ما سرعت می دهد، ایمان به ما هدف می دهد. خلاصه آنکه فلسفه بعثت پیامبران، اتمام حجّت خدا بر مردم است تا نگویند: رهبر و راهنما نداشتیم و نمی دانستیم: «لِئَلَّا یَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللَّهِ حُجَّهٌ».
بگذریم که انبیا از نظر صفات شخصی و جسمی، سوابق زندگی و موقعیّت اجتماعی، سیاسی و خانوادگی، و نیز از جهت داشتن معجزه، بیان صریح و برخورداری از امدادهای غیبی باید در مرحله ای باشند که کسی نتواند در هیچ زمینه بهانه ای بر آنان بگیرد: «لِئَلَّا یَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللَّهِ حُجَّهٌ بَعْدَ الرُّسُلِ».
افزون بر این، لازمه زندگی اجتماعی و سلیقه های گوناگون و غرایز مختلف ایجاد اختلاف است و کسی می تواند این اختلاف را حل کند که خودش اسیر آن غرایز و سلیقه ها نباشد؛ به همین دلیل انسان به رهبر آسمانی نیاز دارد:
«لِیَحْكُمَ بَیْنَ النَّاسِ فیمَا اخْتَلَفُوا فیهِ؛ تا یک حکومت عدل برقرار کنند تا بین مردم در چیزهایی که اختلاف دارند، حکم کنند».
و در نزاع ها و کشمکش ها، به طاغوت و قدرت های غیرآسمانی مراجعه نکنند.
یکی دیگر از آیات مرتبط با این فراز آیه ۱۳۴ سوره طه است: «وَ لَوْ أَنَّا أَهْلَکْناهُمْ بِعَذابٍ مِنْ قَبْلِهِ لَقالُوا رَبَّنا لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آیاتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی؛ و اگر ما آنان را قبل از (آمدن پیامبر و نزول قرآن) با عذابی هلاک می کردیم، می گفتند: پروردگارا! چرا پیامبری برای ما نفرستادی تا ما از آیات تو پیروی کنیم، پیش از آنکه ذلیل و خوار شویم».
منبع: شرح قرآنی دعای ندبه، محسن قرائتی
برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی بنیاد دعا
نظر شما