راه های مقابله با آسیب های پسا کنکوری

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان، نتایج کنکور سراسری هفته اول مرداد ماه سال 1400  اعلام می شود و سرنوشت تحصیلی خیلی از داوطلبان مشخص خواهد شد. از این رو بسیاری از داوطلبان ماه هاست با استرس و اضطرب ناشی از اعلام نتایج مواجه هستند از سوی دیگر هم پس از اعلام نتایج آن هایی که رتبه دلخواه خود را بدست آوردند خرسند خواهند بود و کسانی که رتبه مطلوب را بدست نیاورده اند ممکن است دچار افسردگی شوند. خانواده ها نیز به دلیل هزینه ها مالی و زمانی که برای فرزندانشان کرده اند و نتیجه ای که انتظار داشتند فرزندشان کسب نکرده است فشارهای روحی و روانی زیادی به فرزند وارد و موجب تشدید سطح اضطراب و افسردگی  آن ها می کنند.

از این رو «الهام برجی» روانشناس و مدرس آموزش های مهارت زندگی به گفتگو پرداختیم که در ادامه می خوانید:

با توجه به اینکه کنکور سراسری برگزار شد و خیلی ها استرس و اضطراب نتایج رو دارند این استرس و اضطراب تا چه میزان منطقی است؟

یکی از حالت هایی که دانش‌آموزان بعد از برگزاری  کنکور ۱۴۰۰ در شرایط کرونایی قطعا در حال تجربه کردن هستند احساس استرس و اضطراب است.این حالت ممکن است به دلایل بسیاری در دانش آموزان ایجاد شود مانند این که وقت کافی برای کنکور در نظر نگرفته اند،  یا به اندازه ی کافی تلاش نکرده اند، یا آزمونی که داده اند چندان سخت نبوده و می توانسته ازپس آن برآید، مرتبا فکر می کند اگر قبول نشود یا رتبه ی مورد نظر را به دست نیاورد چه می شود ؟ چگونه پاسخگوی خانواده است که به خاطر او هزینه های مادی و معنوی بابت کلاس کنکور را پذیرفتند و یا مرتبا به دلیل درس خواندن فرزندشان از تفریحات خود نیز صرف نظر کرده اند و ...  در نتیجه ی این افکار و احساس گناه متناوب دچار خشم و در نهایت افسردگی می شود .

پژوهش ها نشان داده است که پیامدهای اضطراب و فشار برآمده از کنکور در شمار زیادی از شرکت کنندگان پدیدار می شود و به کاهش کارآمدی آموزشی، و در پی آن افسردگی آنها می انجامد و اگر واکنش های افسردگی پس از ناکامی در کنکور پیگیری نشود و به کاهش اعتماد به نفس منجر شود، فرد دچار مشکلات سازگاری عاطفی و اجتماعی خواهد شد.

شکست خوردن در کنکور اگر چه یک فاجعه غیر قابل جبران نیست، اما برای کسانی که با آن دست به گریبانند یک درد بزرگ به حساب می آید. احساس از دست رفتن یک فرصت مهم برای پیشرفت در زندگی، هدر رفتن یک سال زمان و مقدار زیادی هزینه و به دنبال آن ، احساس غم و کم شدن اعتماد به نفس همگی باعث می شود فرد خود را در شرایطی دردناک احساس کند.و این احساسات قطعا باعث ایجاد تنش هایی در خانواده و در روابط اعضا می گردد .

 اینجاست که نقش خانواده می تواند مرهم گذار این وضعیت باشد.

 از تعدادِ کلِ داوطلبانی که هر ساله در کنکور سراسری شرکت می کنند، برخی موفق به ورود به دانشگاه می شوند و برخی دیگر خیر‌.

پژوهش ها نشان دادند که بیش از نیمی از داوطلبان کنکور کمتر از ۸ ساعت در روز استراحت می کنند.بنابراین باتوجه به این که آن ها بیشتر وقت خود را برای کنکور صرف می کنند . عدم موفقیتشان در کنکور می تواند آثار روحی و روانی نامطلوبی برجای بگذارد .

درباره تاثیرات روانی کنکور توضیح دهید؟

درباره تاثیرات روانی کنکور را از چند جنبه بررسی کرد.آسیب های پیش از کنکور و آسیب های بعد از کنکور.

عده ای بعد از کنکور ممکن است به دلیل های مختلفی مجبور به انتخاب رشته ای شوند که علاقه ای به آن ندارند زیرا پژوهش ها نشان داده که بیش از ۶۰% از دانشجویان پذیرفته شده در دانشگاه، شناخت  درستی از رشته خود ندارند و این، خود شدت بی علاقگی به تحصیل، اُفت تحصیلی، افسردگی و ناکامی در زندگی را در پی دارد. زیرا بسیاری از داوطلبین، به دلیل فشار خانواده و اطرافیان به تحصیل در دانشگاه،  ناگزیر به انتخابِ رشته­ ای نامتناسب و مغایر با علایق و توانایی هایِ خود می شوند، که در طولانی مدت می­ تواند منشاء بسیاری از مشکلات روانی هم برای فرد و هم برای خانواده او باشد.

عده ای هم بعد از کنکور ممکن است اصلا به نتیجه ی دلخواه خود دست پیدا نکنند و علی رغم میل باطنی مجبور شوند یک سال تکراری داشته باشند و با نگاه های سرزنشگر خانواده روبه رو  باشند و این وضعیت را تا سال آینده ناچارا تحمل کنند و یا ممکن است به درون گرایی و گوشه گیری کشیده شوند .

در این میان هم عده ای نتیجه ی مقبولی عایدشان می شود و باز هم به دلایل مختلف مثل وارد شدن از محیط کوچک دبیرستان با همسالان خودش به محیط آموزشی بزرگتر یعنی دانشگاه با افراد غیرهمسال و انتظاراتی که فرد از خودش به عنوان یک دانشجو دارد و یا سیستم آموزشی از او دارد ،  نگرانی در مورد بازار کار بعد از اتمام درس و ... دچار تنش ها و سردرگمی هایی می شود .

پس از صحبت های بالا این نتیجه را می گیریم که کنکور با توجه به ماهیتی که دارد جز عوامل استرس زای طبیعی محسوب می شود و برای همه داوطلبان با هر موقعیتی پس از اعلام نتایج  سطحی از استرس و اضطراب را به همراه دارد.

روش مقابله با استرس چیست؟

اما مهم تر از وجود هر عاملِ استرس زایی، روش مقابله با این عوامل و آموزش مدیریت این استرس است که اهمیت فراوانی دارد. پس با رعایت نکات و انجام تکنیک هایی می توانند استرس و هیجانات خود را مدیریت و از تبعات منفی آن جلوگیری کنند.

هنگامی که دچار اضطراب می شویم؛ معمولا گفتگوی درونی ما و خودگویی هایمان منفی می شود و ارزیابی ما از شرایط، واقعی نخواهد بود.  داوطلبان بعد از کسب رتبه ی ضعیف و یا نتیجه ای که دلخواهشان نیست، آنقدر ذهنشان مشغول می شود که تجربه های مثبت قبل خود و توانایی های دیگرشان را نادیده می گیرند و شکستشان را فاجعه می پندارند. از آنجا به بعد تولید افکار منفی، غرق شدن در احساسات منفی، ناامیدی و اضطراب شروع می شود. بدون آن که در نظر بگیرند شاید سطح آزمون سخت بوده و یا در آن زمان به دلیل خستگی از تمرکز کافی برخوردار نبوده اند. اگر به علت ضعف در دروس و یا تلاش کم، چنین نتایجی کسب شده؛ شاید روش های صحیح مطالعه برای کنکور را نمی دانند. شاید لازم باشد از مشاور یا معلم خود بخواهید به ارزیابی وضعیت شما بپردازد تا بفهمد مشکلی وجود دارد یا خیر؟ بجای ناامیدی و سرزنش خود و برچسب چسباندن، می توانید به تفکر واقع بینانه در مورد علل و سپس به کار گرفتن راه حل هایی جهت پیشرفت بپردازید.

نقش خانواده ها را چگونه می بینید؟

 در این میان نقش خانواده ها نیز بسیار حائز اهمیت است .

خانواده ها باید دست از مقایسه و تهدید فرزندان خود بردارند و مرتبا به آنها بگویند که شاهد تلاش­ ها و زحمات آنها بوده اند و  به آن ها بگویند و حتما در عمل نشان دهند که نتیجه کنکور هرچه که باشد در روابط و یا احساس آنها نسبت به فرزندشان تأثیری نخواهد داشت. و در صورتی که شکست خوردند پدر و مادر هر دو دایره ی امن حمایتی ( عاطفی _ روانی) باشند که فرزندشان را احاطه کرده قطعا این درک و همدلی،و اجازه ی تخلیه ی هیجانی از طرف والدین موجب اعتماد به نفس و اطمینان در فرزندشان می شود تا فکر نکند تمام زندگی او در کنکور خلاصه می‌شود.وفارغ از هر نتیجه ای به او افتخار کنند .و با تفریحات سالم زمینه ی بازیابی روحیه را در او ایجاد کنند.

در حقیقت برداشت خانواده از این موقعیت استرس زا بسیار مهم است خانواده باید این استرس را یک چالش بدانند نه یک تهدید .کنکور را تنها یک مرحله ای از زندگی فرزندتان  و مثل یک چالش بدانید که باید از آن بگذرد نه همه ی زندگی او.

اگر سطح استرس کاهش نیابد چه پیامدی ممکن داشته باشد؟

به یاد داشته باشیم اگر سطح اضطراب و استرس در داوطلب با همکاری خانواده کاهش پیدا نکند مشکلات روحی وروانی خاصی به دنبال دارد که فرد دچار وسواس فکری، فوبیا و ترس از شکست می‌شود.

 اختلالات افسردگی و بزرگنمایی شکست، خطاهای ذهنی از جمله منفی گرایی، استدلال های هیجانی با تکرار جملاتی چون «من هیشه بدشانس هستم، شانس قبولی ندارم و حس بی ارزشی دارم» از جمله پیامدهای کوتاه و بلندمدت اضطراب پس از کنکور است.

 این استرس نه تنها موجب موفقیت فرزند در کنکور نمی شود بلکه نتیجه ای عکس در پی خواهد داشت، درک خانواده باید بالا رود و بدانند سلامتی روحی و روانی فرزند مهم ترین موضوع است که باید مدنظر قرار گیرد.

 به عنوان مهم‌ترین موضوع این بخش باید اشاره کنم که  که موضوعات کوچک و سطحی، نباید باعث ناامیدی‌ داوطلبان کنکور گردد؛ و همیشه به یاد داشته باشند که کنکور فقط بخشی از زندگی است، نه تمام زندگی.