به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، آیین بزرگداشت فقیه الاقتصاد سید عباس موسویان به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال از سوی پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی با رونمایی از مجموعه مقالات همایش در قم برگزار شد. در این آیین آیت الله حسینی بوشهری رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه های علمیه، استاد علی اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجت الاسلام والمسلمین احمد علی یوسفی دانشیار گروه اقتصاد اسلامی پژوهشکده نظام‌های اسلامی سخنرانی کردند.
مرحوم استاد موسویان مسیر و هدف را به خوبی شناخته بود
بنابراین گزارش؛ آیت‌الله سیدهاشم حسینی‌بوشهری، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور، در این مراسم گفت: این آئین نکوداشت به عنوان نخستین سالگرد ارتحال عالمی اندیشمند، پژوهشگری خستگی‌ناپذیر به‌خصوص در عرصه اقتصاد و بانکداری، انسانی بی‌ادعا و متواضع و فروتن، صاحب تألیفات گرانبها و مقالات ارزشمند مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان تشکیل یافته است. چند روایت به عنوان تبرک یادداشت کرده‌ام که برای اینکه فضای جلسه معنوی‌تر شود مطرح می‌کنم. یکی از روایت‌ها از پیامبر اسلام(ص) است که تعبیر جالبی دارند و می‌فرمایند: هرگاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد دو چیز را به او عنایت میکند اول اینکه این انسان آگاه و آشنا به دین و فهم عمیق و همه جانبه در آن می‌شود و دوم اینکه راه صلاح را به او الهام میکند یعنی گشایشی در مسیر او ایجاد می‌شود تا راهی که دیگران نتوانسته‌اند بروند را او برود.
وی بیان کرد: امیرالمؤمنین(ع) هم در همین راستا می‌فرمایند؛ هرگاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد به این فرد عقل قوی و عمل مستقیم یعنی خرد و عمل استوار عنایت خواهد کرد. تعبیر دیگری هم حضرت دارند که امیدواریم شامل حال همه ما شود که می‌فرمایند اگر خداوند خیر بنده‌اش را بخواهد برکتی در عمر او قرار می‌دهد که بتواند به بهترین وجه از عمر خود بهره کافی را ببرد.
آیت‌الله حسینی بوشهری تصریح کرد: ما که در اینجا گرد آمده‌ایم و سایر افرادی که در جاهای دیگری هستند اهداف متفاوتی در زندگی داریم اما شاید یک چیز برای ما یکسان باشد و آن هم اینکه همه ما خواهان موفقیت در کارهایمان هستیم و همه به جای پسرفت یا ایستایی به بالندگی می‌اندیشند اما سؤال این است که راه دستیابی به ترقی و بالندگی چیست و چگونه باید این مسیر را طی کرد؟
مرحوم موسویان عاشق حوزه علمیه بود
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور یادآور شد: بنده در تحقیقی دیدم که روانشناسان این باور را دارند که از صد آدمی که هدفی دارند و هدف را هم می‌شناسند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند هشت درصد از افراد به هدف دست خواهند یافت و ۹۲ درصد باقی‌مانده که گاهی از اوقات در میانه راه از ادامه سر باز می‌زنند و کار را به سامان نمی‌رسانند. درباره اینکه راه دستیابی چیست باید گفت همه ابعاد هدف باید روشن باشد. فردی که نمی‌داند چه کاری را انجام می‌دهد ره به جایی نخواهد برد اما کسی‌که از ابتدا هدفی را برای خود ترسیم میکند و سؤالاتی برای خود ترسیم به موفقیت می‌رسد.
وی گفت: سؤالات این است که هدف من چیست؟ مقدورات من کدام است؟ آیا این هدف مناسب با شرایط من هست یا خیر؟ چه چیزی در این راه می‌تواند به من کمک کند؟ آیا در آینده به هدفی که دارم متعهد خواهم بود یا نه؟ وقتی به هدف رسیدم چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر انسان به این سؤالات پاسخ دهد بدون مانع به سوی هدف می‌رود. حضرت امیرالمؤمنین(ع) هم می‌فرماید پنج چیز شامل روح پرسشگر، پرکاری، تهذیب نفس، زانو زدن در مقابل اساتیدِ فن و داشتن رنگ الهی و اخلاص است که انسان را به نتیجه می‌رساند.
وی تأکید کرد: مرحوم سیدعباس موسویان، مسیر را خوب شناخته و از عمر طلبگی خودش به خوبی استفاده کرده است. ایشان از روزهایی که در محضر آیت‌الله بود می‌دانست که هدف و پایان راه کجاست. وی عشق و علاقه به حوزه علمیه پیدا کرده بود و از علم سیر نمی‌شد و عطش وی همچنان باقی بود لذا به حوزه و دانشگاه سر می‌زد تا زیرساخت‌ها را کامل کند. نگاه وی به مسئله‌ای همانند اقتصاد بود که با زندگی روزمره مردم و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ارتباط تنگاتنگی دارد.
لزوم نقد نظریات علمی
آیت‌الله حسینی بوشهری گفت: برگزاری این نشست‌ها و طرح اینگونه مسائل به رشد علمی کمک میکند اما باید نظریات را نیز نقد کنیم چراکه بدون نقد، درجا می‌زنیم و این با اجتهاد در حوزه منافات دارد. اگر به کتب فلاسفه نگاه کنید حاشیه‌های زیادی خورده و درباره شبهات علمی نیز دیدگاه‌های مختلفی در حوزه و دانشگاه مطرح شده است. معتقدم باید در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی جلسات نقد و بررسی را به میزان بیشتری برگزار کنید و به جلسات نکوداشت بسنده نشود.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور یادآور شد: ایشان وضع موجود و سیستم بانکداری را شناخته بود و معتقد بود وضع مطلوبی که باید به آن برسیم را هم شناخته است. وی دنبال کار سومی هم بود که برخی به آن نقد دارند. مرحوم موسویان معتقد بود می‌خواهم براساس فقه جواهری و فتاوای مشهور فقها، به وضع مطلوب برسم و کارکنان و مشتری‌ها را آموزش دهم و شاگرد هم تربیت کنم تا دستمایه‌ای برای رسیدن به آن هدف برسم اما اینکه تا چه اندازه به این هدف رسیده‌ایم جای بحث دارد.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: امیدواریم حوزه ما در عرصه فقه و اقتصاد، مدیریت، روانشناسی و … به کارهای علمی زیادی بپردازد و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بستر مناسبی برای چنین کارهایی است.
ویژگی مهم شخصیتی موسویان
آیت‌الله علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سخنران بعدی این مراسم بود که اظهار کرد: از جمله ویژگی‌های شخصیتی، اخلاقی و معرفتی استاد موسویان این بود که درک کرد در این روزگار چه باید بکند؟ به خاطر دارم روزهای اولی که جمعی از دوستان به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آمدند و سال‌های اولیه تأسیس این نهاد بود هرکدام از دوستان در حوزه‌ای، کاری انجام داده بودند و مرحوم موسویان هم در حوزه پول و بانکداری کار کرده بودند.
وی ادامه داد: از همان زمان بنایی گذاشتیم که تبدیل به یک روش شناسی و دستگاه مدیریتی و روش‌شناختی برای تولید معرفت دینی شد که اصطلاحا به آن می‌گفتیم تعیین حوزه تمحض؛ یعنی هر یک عضو هیئت علمی در یک حوزه مشخص، عمر خود را صرف کند و بر اساس این تمرکز بر یک حوزه، رفته رفته، صاحب‌نام و نظر شود. از سال‌های آغازین تأسیس بنا شد گروه‌هایی که تشکیل می‌شوند ساختار منطقی و معرفتی آن حوزه را تعیین کند.
آیت‌الله رشاد تصریح کرد: بنده شخصاً به این موضوع اهتمام زیادی داشتم و خدمت ایشان عرض کردم که بر موضوع پول و بانکداری تمرکز کنند و خودشان هم علاقه داشتند چراکه موضوع پایان نامه و رساله ایشان هم بود. لذا اگر بگوییم مرحوم موسویان در این موضوع بی‌نظیر بود چیز گزافی نگفته‌ایم. وی بر یک حوزه معین تمرکز داشت و پراکنده کاری نمی‌کرد؛ اتفاقی که برای سایر اعضای پژوهشگاه هم افتاده است.
تلاش‌های مرحوم موسویان در زمینه «قواعد الفقه»
وی ادامه داد: برای حدود دویست و بیست حوزه که در ساختارهای منطقی و معرفتی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تعیین شده است اولویت‌گذاری شده است که البته این روش سخت و آزموده‌ای شده که مورد توجه تصمیم گیرندگان کشور است لذا وزارت علوم با ما قراردادی امضا کرد که این روش تولید علم، برای دانشگاه‌های علوم انسانی طراحی و مورد استفاده قرار گیرد. چندین مقاله علمی و پژوهشی هم در این زمینه نگاشته شده است اما به نظر می‌رسد برای حوزه‌های جدید، نقشه راهی نداریم.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان سخنان خود گفت: ما برای تکامل فقه نو یا معاصر یا نظام‌ساز، نیازمند نقشه هستیم. همچنین ما به ویژه در حوزه فقه الاقتصاد نیازمند «قواعد الفقه» هستیم و باید آن را تبدیل به متن و رشته درسی کنیم. مرحوم حجت‌الاسلام موسویان اهتمام خاصی به این قواعد داشتند که باید قدردان آن باشیم.
حوزویان به بانکداری اسلامی ورود کنند
حجت الاسلام و المسلین حسن نظری شاهرودی در آیین بزرگداشت فقیه الاقتصاد استاد سید عباس موسویان، اظهار داشت: شهید صدر بانکداری را مطالعه کرده بود و در این زمینه مباحثی داشتند. وی افزود: مرحوم استاد سیدعباس موسویان سالیان زیادی در ارتباط با علم را سپری کرد و اولین کسی بود که در ایران ادبیات اقتصاد را مطرح و فصلنامه اقتصاد اسلامی را منتشر کرد.
عضوهیئت علمی گروه اقتصاد و عضو شورای علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: ۷۴ شمارش را در حوزه اقتصاد اسلامی منتشر کرد و با این فلسفه ادبیات اقتصاد را در دانشگاه رایج نمود.
وی با اشاره به اینکه ساختارهای بانکی نیاز به بازنگری دارد گفت: از دو راه پول می تواند جریان پیدا کند، جریان وام و پول بیشتر، جریان پول تولید کالا و خدمت و سود سرمایه است که در تولید و توزیع درآمد و مصرف خانوارها تاثیر مستقیم دارد.
حجت الاسلام والمسلمین آقانظری اضافه کرد: سازمان هایی داریم که قراردادهای بانکی را اجرایی می کنند، هر قدر قراردادهای شرعی را وارد این سازمان ها می کنیم قید های مختلفی بر آن می گذارد جوری اجرا می کنند که با اهداف سازمان اجرایی تناسب دارد.
وی افزود: کار تحقیقاتی در خصوص سازمان ها و نهادهای بانکداری کم شده است و ساختارها مشکل هایی دارد که نیاز به اصلاح است تا شریعت را از غیرشریعت جداکنیم.
عضوهیئت علمی گروه اقتصاد و عضو شورای علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تاکید بر اینکه مباحث پولی و بانکداری اسلامی باید در حوزه و دانشگاه ادامه پیدا کند، گفت: نهادها سازمان های مناسب خود را دارند و نهادی به عنوان بهره، سازمانی را به عنوان بانکداری به وجود آورده است.
وی خاطر نشان کرد: در این چهل سال رنج برده ایم و بر اساس نهادها، سازمان ها شکل نگرفته اند.
محمد محمدرضایی رییس بنیاد نخبگان استان قم نیز در ادامه این آیین گفت: استاد سید عباس موسویان شخصیت ارزشمند بود و هر گاه سوال اقتصادی از وی داشتیم با اخلاق مداری، سوالات را پاسخ می داد.
وی گفت: هر قدر از کمالات این استاد بگوییم کم است.
حجت الاسلام والمسلمین احمد علی یوسفی در آیین بزرگداشت فقیه الاقتصاد مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان، اظهار داشت: وی روابط درون نهادهای اقتصادی را تحلیل فقهی می کرد و خروجی آن در دستاوردهای علمی ایشان قابل مشهود است.
وی افزود: مجموعه مقالات ارزشمند درباره اندیشه استاد موسویان در سه حوزه روش استاد، مباحث اقتصادی و سیاسی، نقد دیدگاه های ایشان نوشته شده است، ضمن اینکه نقد دیدگاه یک اندیشمند باعث فراگیری و استمرار اندیشه او می شود.
دانشیار گروه اقتصاد اسلامی پژوهشکده نظام‌های اسلامی با اشاره به رونمایی از مجموعه علمی مرحوم استاد سید عباس موسویان گفت: بر اساس ارزیابی شورای علمی همایش، ۱۶ مقاله به عنوان برتر در مجموعه مقالات گردآوری شده است که رونمایی از آنها خواهیم داشت.
وی ادامه داد: از همه نویسندگان، شورای علمی همایش، از ارزیابان مقالان به ویژه مجید رضایی و توحیدی و دبیر اجرایی و علمی حسام رضایی و مدیر روابط عمومی نجفی قدردانی می کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین یوسفی خاطر نشان کرد: قبل از همایش، پیش نشست ها و جلسه های علمی برگزار شد که خروجی ها بسیار خوبی داشت، امیدواریم که دیدگاه های وی ادامه پیدا کند.
وی با تاکید بر ترویج اندیشه استاد سید عباس موسویان، گفت: باید از دیدگاه این استاد فقید در حوزه فقه و اقتصاد پرده برداری شود، چرا که روش او مورد توجه اندیشمندان است.
در این آیین کلیپی از سخنان حجت الاسلام و المسلمین مرحوم سید عباس موسویان پخش شد. کتاب مجموعه مقالات همایش حاوی ۱۶ مقاله با موضوع های فقه و اقتصاد رونمایی شد.
تجلیل از سه دهه مجاهدت علمی استاد سیدعباس موسویان
در پایان این مراسم به پاس سه دهه مجاهدت علمی این استاد فقید هدایایی به خانواده استاد موسویان اهدا و از تابلو تغییر نام تالار اندیشه پژوهشگاه به نام و یاد استاد موسویان به تالار فقیه الاقتصاد رونمایی گردید.
سید عباس موسویان از متخصصان فقه اقتصادی و از اندیشمندان و صاحب‌نظران بانکداری بدون ربا و بانکداری اسلامی صبح روز گذشته به دلیل ابتلا به ویروس کرونا دار فانی را وداع گفت.
سید عباس موسویان در ۱۳۳۹ شمسی در عجب‌شیر از بخش‌های آذربایجان شرقی متولد شد. تحصیلات خود را در عجب شیر پی گرفت و از دوره دبیرستان به شهر تبریز آمد و در هنرستان صنعتی در رشته برق به تحصیل خود ادامه داد. در ۱۳۵۸ شمسی، در رشته برق وارد دانشگاه شد اما پس از انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها، از ۱۳۶۰شمسی، به حوزه علمیه قم رفت و به تحصیل علوم دینی پرداخت.
وی همزمان در رشته اقتصاد نظری در دانشگاه مفید به تحصیل پرداخت و از ۱۳۶۸شمسی، به مدت ده سال به درس خارج فقه و اصول مشغول شد.
در ۱۳۷۳شمسی، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد نظری وارد دانشگاه شهید بهشتی تهران شد و بعد از آن به تحصیل در دوره دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآن در همین دانشگاه مشغول شد.
این اندیشمند اسلامی در ۱۳۸۲ شمسی، دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآنی خود را گرفت و موفق شد در سال ۱۳۸۴، مدرک دکترای فقه اقتصادی را از حوزه علمیه قم نیز دریافت کند.
عباس موسویان، عضو شورای فقهی بانک مرکزی در مردادماه سال ۱۳۹۹ بر اثر کرونا درگذشت.
نظر شما