ماخونیک؛ «لی لی پوت ایران»

خبرگزاری شبستان_ خراسان جنوبی: روستای ماخونیک جزء بخش مرکزی سربیشه در فاصله 78 کیلومتری این شهرستان و 143 کیلومتری شهر بیرجند قرار گرفته است که به دلیل قد و قامت کوتاه ساکنان آن به لی لی پوت ایران یا سرزمین آدم کوچولوها مشهور شده است.

از ماخونیک تا مرز افغانستان در حدود نیم ساعت راه است و اهالی ماخونیک اصلیت افغانی دارند که در حدود سه چهار قرن پیش به این ناحیه آمده‌اند و اینجا را برای سکونت انتخاب کرده‌اند.

منطقه ماخونیک متشکل از 12 آبادی است که روستای ماخونیک بزرگترین آنها محسوب می‌شود. این روستاها شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال بند، سولابست، لجونگ، (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو است.

اهالی بقیه آبادی‌ها از لحاظ مذهب، شیوه زندگی و اوضاع اجتماعی با هم وجه اشتراک زیادی دارند و اصل و نسب خود را از روستای ماخونیک می‌دانند.

درباره وجه تسمیه روستا چندین قول وجود دارد، در برخی اسناد قدیمی (حجت) که تاریخ نگارش آنها به 300 سال قبل می‌رسد، نام روستا مادخنیک ذکر شده‌است. گفته می‌شود در گذشته عده‌ای مأموران دولتی به این روستا آمده و اهالی به گرمی از آن‌ها استقبال نکرده‌اند و با آن‌ها برخورد سردی داشته‌اند و آن‌ها این نام را برای روستا انتخاب کرده‌اند.

برخی می‌گویند به دلیل وجود شکافی در کوه نزدیک روستا به آنجا ماده ماخونیک گفته می‌شده که به مرور زمان به ماخونیک تغییر نام یافته‌است.

درباره این روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوبی وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوار دبیت» در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته‌است.

ساکنان این روستا در ابتدا دامدار و کوچ‌نشین بوده‌اند و در دوره‌های بعد در منطقه ماخونیک و به ویژه در روستای ماخونیک سکونت گزیده‌اند، وجود سنگ‌نگاره‌ای در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش‌های چوپانی و بسیار قدیمی بر روی آن نقش بسته نیز گواهی بر قدمت سکونت در ماخونیک است.

از آثار تاریخی ماخونیک می‌توان به سنگ سیاه (سنگ نگاره) ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده می‌توان اشاره کرد.

مردم منطقه ماخونیک با زبان فارسی و با لهجهٔ خاص محل تکلم می‌کنند. جاذبهٔ این روستا این است که اهالی آن کوتاه‌قد بوده و به زحمت قدشان از 1٫40 متر تجاوز می‌کند. 

ازدواج فامیلی میان کوتاه قدها و نوع تغذیه باعث شده بود که افراد روستای ماخونیک کوتاه قد باشند ولی چند سالی می‌شود که با تغییر وضعیت تغذیه‌ اهالی و مصرف قرص و قطره آهن، نسل جدید بهتر شده‌اند. زبان مردم روستا فارسی است که با لهجه خاص محل تکلم می کنند.

البته این موضوع برای دوران گذشته‌است و اکنون در این روستا تقریباً قدها متعادل گشته‌ است. مردم ماخونیک تا 50 سال پیش چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و اصلاً گوشت هم نمی‌خوردند و هنوز سیگار نمی‌کشند. مردم ماخونیک این قبیل کارها را گناه می‌دانستند.

ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود و اهالی تا چند سال پیش به تلویزیون می‌گفتند شیطان. آنها هرگز اجازه نمی‌دادند کودکان پای صفحه تلویزیون بنشینند و جادو شوند.

یکی از عمده نشانه‌های فرهنگی روستای ماخونیک مسکن است و بافت مسکونی روستا در دامنهٔ تپه و خانه‌ها به طور فشرده‌به‌هم و در گودی زمین ساخته شده‌اند. کف خانه حدود یک متر از سطح زمین پایین‌تر است و دارای یک درب کوتاه چوبی است.

برای رفتن به داخل خانه باید دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کرد. اغلب یکی دو پله درگاهی را به کف خانه متصل می‌کنند.

هر خانه دارای فضاهایی همچون کندیک Kandik (مخزن نگهداری گندم و جو)، کرشک Koresk (اجاق گلی برای طبخ غذا)، طاق و طاقچه است.عمده مصالح به کار رفته در مسکن روستا شامل سنگ، چوب و هیزم است.

شغل اصلی مردم روستا دامداری است و در کنار آن به کشاورزی نیز مشغول هستند، علاوه بر این تعدادی از اهالی در معادن سنگ کار می‌کنند و تعدادی دیگر نیز قالیبافی می‌کنند و این صنعت از عمده صنایع دستی روستا به شمار می‌رود.

عمده محصولات کشاورزی منطقه شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زردک است و مردم این منطقه به میزان محدودی به کشت گوجه فرنگی، پیاز و زعفران نیز می‌پردازند.

کاشت محصولات باغی در روستا چندان به چشم نمی‌خورد و فقط تعدادی درختان عناب، توت، انجیر، انار، سیب، انگور و بادام در کنار جوی‌های آب و نزدیکی استخر کاشت شده‌است.

مشاغل سنتی روستا شامل قالیبافی، ریسندگی، توبافی (پارچه بافی)، سفالگری، جاروبافی، جوراب بافی است که هنوز نیز کم و بیش وجود دارد.

 
این روستا از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی به شمار می‌رود و در حال حاضر گردشگران خارجی و داخلی زیادی از این روستا دیدن می‌کنند.

پایان پیام/