به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان؛ امام هادی (ع) در یکی از سخت ترین مقاطع تاریخ اهل بیت (ع) زیستند و در این دوره شاهد تنگنا قرار دادن امام از سوی عباسیان و تلاش برای فاصله انداختن مردم و بخصوص یاران و شیعیان حضرت با ایشان هستیم . حرکت شوم حاکمان عباسی بر محدود سازی امام و به فراموشی نام و از خاطر بردن جایگاه الهی عترت بود . با توجه به این فضای تاریک و خفقان جاری، امام بر حفظ ارتباط و توسعه آن به عنوان یک گفتمان غالب شیعیان تلاش کردند. لذا در این خصوص حجت الاسلام و المسلمین«محمد باقر پورامینی» مدیر مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم و مدیر گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفتگویی انجام دادیدم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
نقش امام هادي(ع) در گسترش تشيع و شکل گیری بنیان اندیشه های ناب؟
امام هادی (ع) در یکی از سخت ترین مقاطع تاریخ اهل بیت (ع)زیستند و در این دوره شاهد تنگنا قرار دادن امام از سوی عباسیان و تلاش برای فاصله انداختن مردم و بخصوص یاران و شیعیان حضرت با ایشان هستیم . حرکت شوم حاکمان عباسی بر محدود سازی امام و به فراموشی نام و از خاطر بردن جایگاه الهی عترت بود . با توجه به این فضای تاریک و خفقان جاری، امام بر حفظ ارتباط و توسعه آن به عنوان یک گفتمان غالب شیعیان تلاش کردند و در این زمینه به سه حرکت ترسیمی از سوی ایشان می توان اشاره کرد: تشویق و ترغیب همگان به زیارت معصومین ، تبیین گری جایگاه عترت در غالب مفاهیم مندرج در زیارت و همچنین نام گذاری روزها به نام زیبای معصومین (ع) ؛آنکه نام و یاد و پیوند با اهل بیت (ع)در همه لحاظ جزء جدانشدنی از زندگی مردم شود . شما به این تدبیر امام بنگرید، « علی‌بن‌موسی‌بن‌طاووس» در کتاب «جمال الأسبوع » نام‌گذاری روزهای هفته به نام معصومین(ع) را به حدیثی از امام‌هادی(ع) مستند می کند. در فرمایش امام، شنبه روز پیامبر اکرم(ص) ، یکشنبه روز امیرمؤمنان(ع)، دوشنبه روز امام‌حسن و امام‌حسین(عهما)، سه‌شنبه روز امام‌سجاد، امام‌باقر و امام‌صادق(عهم)، چهارشنبه روز امام‌کاظم، امام‌رضا، امام‌جواد و امام‌هادی(عهم)، پنجشنبه روز امام‌حسن عسکری(ع) و جمعه نیز روز امام‌زمان(عج) است. این نشان از دور اندیشی و تاکید پیشوای یازدهم است که یاد پیامبر و خاندانش با فضای معصومین عطرآگین شود و هر فرد روز خود را یاد و سلام به ایشان آغاز کند. از این رو امام با همین حرکت ترسیمی تشيع را حفظ کرد و بنیان اندیشه های ناب و معارف اسلام اصیل را نهاد.
زیارت چه نسبتی با بنیانگذاری اندیشه اسلام ناب دارد و امام چه نقش در این زمینه ایفا نمودند ؟
زیارت به معنای قصد و توجه است؛ تمایل دور یا نزدیک البته نه فقط میل حسی بلکه میل قلبی به عبارتی، زائر به منظور گرامیداشت و ارج گذاشتن و انس‌گیری با زیارت شونده، از غیر او رو برمی‌گرداند و قصد دیدن مراد را می‌کند. البته هرچه زیارت شونده عظیم تر باشد تعظیم و تکریم و تمایل نیز بیشتر است . لذا زیارت پیامبر (ع) و ائمه هدی در اوج قرار دارد. اگر زیارت معصوم و یا حتی زیارت مزار معصوم از زاویۀ وصل و پیوند نگریسته شود، نتیجه‌اش قرارگرفتن در مدار معصومان (عهم) است و زائر تلاش می‌کند بر گرد این محور بچرخد. بهترین سرمایۀ زندگی، در این پیوند نهفته است و برای هر مرد و زنی این پیوند مانند یافتن گنج خواهد بود. اگر زائر را به‌سوی آشنایی با معصومان (عهم) و ارتباط با ایشان تشویق کرده‌اند، این را باید به‌عنوان فیضی الهی قدر دانست؛ زیرا حضرات معصوم تجسم ارزش‌های الهی و جلوه‌گاه انوار معنوی‌اند و رستگاری در پیوند و شناخت ایشان است.
زیارت یکی از جلوه‌های وفای به عهد است و هر زائری با حضور در حرم امام، در صف اهل ایمان قرار می‌گیرد و بر ولایت ائمۀ اطهار(عهم) به‌عنوان حجت‌های الهی، عهد دوباره می‌بندد،امام هادی(ع) از حرکت زیارتی را ترویج کردند ایشان در ذیل زیارت امام‌حسین(ع) توصیه می‌فرمایند: که در زیارت، نام تک‌تک ائمۀ اطهار(عهم) را بر زبان جاری کن و بر حجت الهی بودن آنان شهادت ده و آنگاه این‌گونه بگو: «اکْتُبْ لِی عِنْدَکَ مِیثَاقاً وَ عَهْداً أَنِّی أَتَیْتُکَ أُجَدِّدُ الْمِیثَاقَ فَاشْهَدْ لِی عِنْدَ رَبِّکَ إِنَّکَ أَنْتَ الشَّاهِدُ.» براى من بنویس که نزد شما میثاق و عهدى داشته‌ام و من به محضرت آمده‌ام تا آن میثاق را تجدید کنم. نزد پروردگارت بر این پیمانم شهادت بده و البته تو خود شاهدى.
امام به همگان توصیه می فرمودند که مزار معصومان را به عنوان ملجا و پناهگاه خود دانسته و آن را کانونی برای قرب الهی بدانند و با آمد و شد مستمر حاجات خود را بیان دارند، علمای بزرگ شیعه، کثرت دعا و طلب حاجت را در حرم امام مستحب می‌دانند و به این روایت امام هادی (ع) استناد می کنند که دربارۀ اجابت دعا و خواست زائران حرم علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) می‌فرمایند: «مَنْ کانَتْ له اِلَی الله حاجة فَلْیَزُرْ قبرَ جدّیَ الرضا بِطوسٍ و هو علی غُسلٍ وَ لْیُصَلِّ عندَ رأسهِ رکعتینِ وَ لْیَسألِ الله حاجَتَه فی قُنوتِهِ فاِنّهُ یَسْتَجیبُ ما لم یَسْئَلْ مَأثماً او قطعة رَحم... .» هرکس به درگاه خدا حاجتی دارد، قبر جدم حضرت رضا(ع) را در توس زیارت کند؛ درحالی‌که غسل کرده باشد. بالای سر آن حضرت دو رکعت نماز بخواند و در قنوت نمازش حاجتش را از خدا بخواهد که خداوند اجابت می‌کند؛ [البته] به‌شرطی که خواسته‌اش گناه یا قطع رحم (نفرین خویشاوندان) نباشد.
اشاره کردید که امام هادی (ع) با در ضمن مضامین و مفاهیم زیارت ها به تبیین گری جایگاه عترت اهتمام ورزیدند ؛ در این زمینه توضیح بیشتری ارائه کنید.
شما به زیارت جامعه کبیره بنگرید ؛ این زیارت یکی از زیارت نامه‌های معتبری است که امام هادی(ع) آن را به درخواست یکی از شیعیان بیان فرمودند. «موسى‌بن‌عبدالله نخعى» به امام عرض کرد: «یابن‌رسول‌الله، سخنی به من بیاموزید که چون بخواهم یکى از شما را رسا و کامل زیارت کنم، آن را بر زبان آورم.» آنگاه امام این زیارت را به او آموختند. زیارت جامعه اختصاص به امام خاصی نداشته باشد و همۀ ائمۀ اطهار(عهم) را بتوان با آن زیارت کرد، «جامعه» می‌گویند. «کبیره»بودن این زیارت نیز به‌دلیل برخوداربودن از متنی فاخر و مفصل است؛ از این‌رو علامه محمدباقر مجلسی این زیارت را کامل‌ترین زیارتی می‌داند که می‌توان آن را در جوار حرم امام یا از راه دور خواند. دربارۀ اهمیت این زیارت به این نکته می‌توان اشاره کرد که جامعۀ کبیره، جامع فضیلت‌های ائمۀ اطهار(عهم)ا ست و تصویر زیبایی از باور شیعه دربارۀ جایگاه الهی امامت و همچنین وظایف شیعیان در برابر آنان ارائه می‌کند.
شما به زیارت غدیریه بنگرید امام هادی (ع)در مسیر سفر اجباری به سامرا، در مزار جدشان امیرممومنان (ع) مشرف شدند و این زیارت را بیان داشتند با یک دقت اجمالی بیش از ۳۲ آیه شریفه در زیارت غدیریه بر محور بیان فضایل امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است . در بخشی از زیارت غدیریه حدود ۲۰۶ فضیلت امیرمومنان (ع)بیان شده است . بی شک از زاویه تبیین گری این دو زیارت در اوج قرار دارد .
نظر شما