... در اهمیت «فرهنگ»

خبرگزاری شبستان: پس از آن که به بهانه "روز هنر انقلاب اسلامی"، به گوشه ای از دیدگاه های رهبر معظم انقلاب در زمینه فرم و محتوای هنری و جایگاه آن در اسلام، نقش هنر در پیشبرد اهداف انقلاب و آسیب شناسی هنر پیش و پس از انقلاب پرداختیم، حال نوبت آن است که مقوله "فرهنگ" - در معنای عام و خاص آن- را از منظر ایشان مورد بررسی و کنکاش قرار دهیم.

گره گشایی فرهنگ در همه عرصه ها
حضرت آیت الله خامنه ای در ابتدا با ارائه تعریفی از فرهنگ، آن را مساله اصلی هرکشور می دانند:
"در یک کشور، مساله ادبیات و فرهنگ، مساله اصلی است؛ چه در آن دورانی که کشور و ملتی در حال یک تحول اساسی است و چه در دوره بازسازی و بازپروری ذخایر ملی و پس از آن، در همه دورانها، گره گشایی اصلی به وسیله فرهنگ است؛ که پایه های اساسی فرهنگ هم، همین ادبیات و هنر است. بالاخره وقتی ما از فرهنگ حرف می زنیم، در درجه اول، از شعر، از داستان، از نویسندگی، از بخش های مختلف هنری و نظیر آن حرف می زنیم. اینهاست که در ذهنیت و عمل مردم تاثیراتی دارد. حتی فرهنگ عامیانه، یعنی آن بخش دیگر از فرهنگ هم که از لحاظ گسترش کمی وسیع ترین انواع فرهنگ است محصول و شکل گرفته به وسیله همین ادبیات و هنر است."

فرهنگ ملت؛ رمز پیروزی در جنگ
ایشان در ادامه با طرح موقعیت هجوم بیگانه یا اشغال یک کشور، فرهنگ ملت را عامل مقاومت و پیروزی آن ملت معرفی می کنند:
"اگر بخواهد تحولی در یک کشور انجام گیرد، فرهنگ کارگشاست. اگر ملتی بخواهد فرض بفرمایید در یک دوران اشغال بیگانه، خود را از اشعال بیگانه نجات دهد، بیش از ثروت و توانایی های صنعتی و ذخایر زیرزمینی آن ملت و بقیه معیارها و شاخص هایی که وجود دارد، باز فرهنگ آن ملت به کار می آید تا بتواند خودش را از اشعال بیگانگان نجات دهد فرض بفرمایید جنگی پیش بیاید برای اینکه یک ملت بتواند آن جنگ را درست اداره کند یا نتواند، بیش از سلاح و وجود فرماندهان کارآزموده و کثرت سپاهیان و لشکریانی که در اختیار دارد، فرهنگ این ملت است که می تواند به کمک بیاید و آن ملت را به میدان جنگ بکشاند، در میدان جنگ نگه دارد، به خوب جنگیدن وادار کند و پیروزی را در اختیار آنها بگذارد."

رهبر انقلاب با ارائه مثالی در همین زمینه می فرمایند:
"من شنیده‏ام که در قضایای جنگ جهانی در روسیه شورِ علی‏اف آهنگ معروفی است که البته من نه آهنگش را شنیده‏ام نه درست می‏دانم چیست آقایان می‏دانند در تهییج مردم برای وارد شدن به میدان جنگ بیشترین تأثیر را داشت یعنی در خدمت اهداف مردمی قرار گرفت به طور طبیعی این توقّع از هنرمندِ هر کشوری وجود دارد."

دوران سازندگی، عوارض جانبی و نقش فرهنگ
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به دوران سازندگی یک کشور و عوارض نامطلوب جانبی آن، فرهنگ عمومی کار و تلاش را عامل اصلی جهت دهی صحیح به این دوران ارزیابی می کنند:
"ببینید فرهنگ در همه مراحل، عنصر اصلی است وقتی هم که نوبت به دوره بازسازی و بازپروری ذخایر ملی برسد، آن چیزی که برای یک ملت به کار می آید، فرهنگ است. اگر فرض کنیم در یک کشور، یا در بخشی از یک کشور، فرهنگ کار و ابتکار حاکم نباشد و اهل اینکار نباشند، شما هزار نفر مدیر خوب هم بیاورید، چه کار خواهند کرد؟ علم و توانایی علمی و وجود ذخایر مادی در درجه بعد است. آن عاملی که یک ملت را در این برهه از زمان نجات می دهد فرهنگ است یعنی وادار می کند به اینکه وارد میدان سازندگی شود، به خود تکیه کند، انضباط کاری داشته باشد، از عوارض دوران سازندگی خود را بیرون بکشد و خود را نجات دهد – چون دوران سازندگی از لحاظ اقتصادی و اخلاقی عوارضی دارد و این سازندگی را در همان جهتی که به آن احتیاج دارد هدایت کند فرهنگ یک ملت کمک می کند که بتواند این کارها را انجام دهد."

فرهنگ؛ شاخصه کمال انسانی
جایگاه فرهنگ یک ملت در راهبری جهان پیرامون، موضوع دیگری است که ایشان با تاکید بر آن، می فرمایند:
"اگر ملتی از این مرحله هم عبور کرد و فرض کنیم دوران سازندگی در یک کشور به پایان رسید؛ یعنی این کشور از لحاظ صنعتی و فنی و از لحاظ وضع معیشت، ملت توانمندی شد و بناست که این ملت، از این اقتدار خود، از این موجودی ای که به دست آورده است برای ادامه حیات خود و کمک به بشریت و کمک به کشورهای دیگر و پیشبرد قافله بشریت استفاده کند کمال انسانی که نهایت ندارد باز فرهنگ یک ملت تعیین کننده است اگر ملتی فرهنگ پیشرفته خوب سالمی داشت این اقتدار، در جهت حیات و رشد بشریت و در جهت خدمت به بشریت به کار خواهد افتاد. اگر فرهنگ علیل و ناقص و قاصری داشت، این قدرت و توانایی که به دست آمده است در جهت انحطاط اخلاقی، انحطاط بشریت، ظلم و حتی جهت تلاشی درونی آن ملت به کار خواهد رفت؛ که این سرنوشت قدرتهای کنونی درجه یک دنیاست."

فرهنگ؛ نقطه ضعف زندگی آمریکایی
رهبر معظم انقلاب در ادامه با پیش بینی فروپاشی ساختار ملی و حاکمیتی آمریکا، بی بهره گی از فرهنگ صحیح و خوب و کامل را به عنوان عامل اصلی آن برمی شمرند:
یعنی پیش بینی من این است که فعلاً مهمترین قدرتی که از این موریانه آسیب می بیند و دیری هم نخواهد گذشت که فرو خواهد ریخت، ملت و نظام و رژیم کنونی آمریکاست. البته اینها چیزی نیست که بشود برایش زمان معین کرد؛ ده سال یا بیست سال دیگر، لیکن معلوم است؛ چون عوامل متغیری دارد زمانش تغییر پیدا می کند اما قطعی است که آسیب این اشکال و نقیصه را خواهد خورد. بالاخره ملت آمریکا توانسته است به برکت بعضی از خصال فرهنگی و خصوصیات جغرافیایی و تاریخی، به یک اوج علمی برسد؛ از لحاظ علم و ثروت و امثال آن پیشروی پیدا کند اما چون یک فرهنگ صحیح و خوب و کامل بر آن کشور حاکم نبوده است تا به حال هم در جهت انحطاط بوده است از این به بعد هم در جهت تلاشی خود آن کاخ قدرتی که به وجود آمده است به کار خواهد رفت نشانه هایی هم از هم اکنون پیداست آینده هم اینگونه خواهد بود.

فرهنگ، مغز متفکر حیات ملت
حضرت آیت الله خامنه ای در پایان با ذکر مثالی، فرهنگ را عاملی هوشمند در حیات یک ملت معرفی می کنند:
ببینید این نقش فرهنگ است فرض بفرمایید ما یک جوان را وادار کنیم که ورزش کند، جسم خود را قوی کند توانایی های فراوان جسمانی به خود بدهد، دارای اندام قوی، سالم، رشید، زیبا و با استعدادهای فراوان باشد، لیکن قدرت تفکر به چنین کسی ندهیم چنین فردی را در نظر بگیرید و ببینید این آدم، با همه زور و قدرت جسمانی و زیبایی هایی که در جسم او وجود دارد به خاطر ضعف فرهنگی، چطور به راحتی در تسخیر انسانهایی قرار می گیرد که دارای فکر برتر و تربیت بیشترند و همه این خیراتی که در جسم او هست، عملاً در اختیار دیگران قرار می گیرد و برای خود او نفعی ندارد. ملتی که به جنبه های گوناگون حیات او توجه شود؛ یعنی علم او البته خود علم هم جزو فرهنگ است لیکن من الان، فرهنگ به معنای خاص را مطرح می کنم فناوری او، بهداشت، ثروت، پیشرفت مادی، قدرت و تسلط سیاسی او، همه اینها تامین شود، اما درداخل این کشور، فرهنگ، رشد و گسترش نداشته باشد، شبیه همان انسان است.

برگرفته از کتاب دغدغه های فرهنگی(شرح مزجی از بیانات محوری مقام معظم رهبری در سال 1373 با استفاده از بیانات معظم له)
پایان پیام/