هنر «سوزن‌دوزی ترکمن» ثبت جهانی شد

به گزارش خبرگزاري شبستان ازاستان تهران به نقل از اداره کل روابط عمومی و اطلاع رسانی ميراث فرهنگي، در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش که، از ۶ تا ۱۲ آذرماه ۱۴۰۱ در حال برگزاری است، هنر سوزن‌دوزی ترکمن (ترکمن‌دوزی) به‌عنوان بیستمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با ترکمنستان به ثبت جهانی رسید.

سوزن­‌دوزی به سبک ترکمنی یک هنر کاربردی تزئینی ذهنی است که توسط هنرمندان بر روی پارچه‌های ابریشمی یا پشمی با نخ‌های طبیعی ابریشم، پنبه یا نخ مصنوعی مانند اکریلیک نقش می‌بندد.

هنرمند، طرح و نقش را در ذهن خود از شکل حیوانات، عناصر موجود در طبیعت اطراف خود، ادوات و ابزار جنگی و باورهای مردمانش الهام گرفته و سپس طرح‌های زیبا و در عین حال ساده آن‌ها را بر روی پارچه پیاده می‌کند که هر یک از این نقش‌ها علاوه بر نماد و نشانه‌ای جداگانه، جنبه تزئینی نیز دارد.

هر یک از طايفه‌های مختلف تركمن معمولاً از روش خاص خود در رودوزی‌ها استفاده می‌کنند.هنر ترکمن‌­دوزی در تزئین لباس‌های زنان و مردان و کودکان، رودوزی بقچه و بند آن برای جهيزيه دختر يا پسر، قاب‌ها، آيینه، شانه، لباس عروسی برای عروس و داماد، هد بند، مچ بند، گردن بند، کیف لوازم آرایشی، رومیزی، ملحفه‌های کوسن/بالش، روتختی، آویزهای دیواری، کیف پول/کیف/کوله پشتی زنانه و ... تجلی می­‌یابد.

امروزه، این هنر برای دکوراسیون خانه‌های معاصر نیز استفاده می‌شود.در سرتاسر جهان، پوشاک اقوام مختلف از باورها، اعتقادات آن منطقه نشأت گرفته است.

ترکمن‌ها در مراسم مختلف از جمله آیین‌های دینی و مذهبی، مراسم سوگواری و عزا در جشن و سرورها نوع پوشش مزین به سوزن‌دوزی استفاده می‌کند. این لباس‌ها بر اساس نوع مراسم دارای تزئینات متفاوتی است. لباسی که در مراسم‌های عروسی و جشن‌ها می‌پوشند به ویژه لباس عروس دارای سوزن‌دوزی بسیار بوده و از زیبایی خیره کننده‌ای برخوردار است.

تقریباً اکثر سوزن دوزان، زن هستند، اما در مشاغل مرتبط مانند ساخت ابزار سوزن‌دوزی، مردان نیز درگیر هستند. به طور سنتی، دختران جوان این هنر را در کودکی به عنوان یک مهارت ضروری زندگی از مادر و مادربزرگ خود یاد می‌گیرند.

این هنر عمدتاً در استان‌­های خراسان شمالی و گلستان به ویژه در گنبدکاووس، بندرترکمان، آق قلا، کلاله، گمیشان، مراوه تپه و روستاهای اطراف آن رواج داشته و در عین حال هنری شناخته شده در سطح کشور است.

از ایران شش پرونده برای ثبت جهانی در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس بررسی می‌َشود که يکي از آنها هنر سوزن‌دوزی ترکمن (ترکمن‌دوزی) (مشترک با کشور ترکمنستان) است.