صدیقه طاهره (س) و ارتباط مستقیم با فرشتگان

حجت الاسلام محسن ادیب بهروز، عضو هیئت علمی گروه معارف دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران در بیان شاخص های قرآنی در رابطه با شخصیت بانوی بزرگوار حضرت زهرای مرضیه (س) و نحوه الگو برداری از ایشان به خبرنگار شبستان گفت: در قرآن دو نوع آیه در رابطه با حضرت صدیقه طاهره (س) وجود دارد. دسته اول آیاتی هستند که در آن اشاره به شخص و نام فرد معینی وجود ندارد مانند «سوره کوثر» و «آیه تطهیر» که همه مفسران در گزارشات تفسیری خود معتقدند که این آیات در شان حضرت زهرا (س) نازل شده است. دسته دوم آیاتی است که با مشخص کردن فرد به شخصیت این بانوی بزرگوار اشاره می کنند از جمله آیه 42 سوره احزاب.
وی تصریح کرد : آیه 42 سوره احزاب می فرماید:«وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمِینَ». در این آیه مبارکه 3 ویژگی نسبت به حضرت مریم (س) عنوان می شود. اما دلیل و استناد ما بر این که مصداق آیه علاوه بر حضرت مریم، به صورت قطع و یقین حضرت زهرا(س) را شامل می شود آن است که هنگام مراجعه به تفاسیر مختلف در ذیل آیه شریفه حدیثی با دارا بودن شرط «فراوانی در منبع » از پیامبر گرامی اسلام (س) با تعابیر و ادبیات مختلف (چینش مختلف کلمات)دیده می شود که حضرت مصداق این آیه را 4 زن معرفی می کنند. 1-مریم دختر عمران 2- آسیه همسر فرعون 3- حضرت خدیجه(س) 4- زهرای طاهره (س).
 

وی افزود: بنابراین در روایت رسول الله (ص) در بیان مصادیق این آیه نام حضرت صدیقه طاهره (س) به صراحت ذکر شده است. حال اگر من بعنوان یک شیعه این دغدغه را داشته باشم که بدانم آیا حضرت زینب (س) نیز مشمول این آیه می شود یا نه، باید بدانم که با وجود تمام کمالاتی که در این بانوی بزرگوار و احیاگر نهضت عاشورا سراغ داریم، اما ایشان در شمار مصادیق این آیه قرار نمی گیرند چرا که پیامبر (ص) تنها این 4 بانو را مصداق این آیه ذکر فرموده است.

آیا زنان می توانند از انبیای الهی باشند؟
این استاد دانشگاه در تبیین بیشتر آیه تصریح کرد: ابتدای آیه به این نکته اشاره داردکه این پیام توسط فرشتگان وحی نازل می شود، ابن آشوب(مفسر قرن 13 و 12 هجری) نظریه ای در این زمینه دارد که هرجا ملایکه و فرشتگان وحی با کسی ارتباط مستقیم داشته باشند، دلیل برآن است که مخاطب آیه، جزء انبیای الهی است. لذا بر اساس این تئوری خود، معتقد است که 4 زن در آیات قرآن از انبیای الهی هستند.
 

این کارشناس تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: برخی از مفسران و اندیشمندان اسلامی اشکالی بر این تئوری وارد کرده اند که طبق آیه صریح قرآن، رسولان الهی تنها از میان مردان برگزیده می شوند. ابن آشوب نیز در پاسخ بیان می دارد که ادعای ما نیز بر رسالت این زنان نیست. ما معتقد به رسالت این بانوان نیستیم بلکه معتقدیم این 4 زن «نبی» و از انبیای الهی هستند نه از رسولان. چرا که میان رسول و نبی تفاوت است. از جمله این که«نبی» شخصی است که به مقام پیامبری می رسد اما بر خلاف رسول، مسئولیتی در قبال جامعه بر عهده ندارد. آیه قرآن نیز تصریح دارد که رسولان الهی از میان مردان برگزیده می شوند نه انبیا. و من نمی گویم این 4 زن رسول هستند که امت داشته باشند و در مقابل مردم و جمعه مسئول باشند.
 

حجت الاسلام ادیب بهروز با تاکید بر این که در این مجال صحبت از صحت یا عدم صحت این نظریه نیست خاطرنشان کرد: ما در صدد اثبات صحت یا عدم صحت این نظریه نیستیم اما توجه داشته باشیم که همین مقدار که در آیه بیان می شود « اذ قالت الملائکه...» همین سخن گفتن ملائکه، دغدغه ای را در ذهن مفسر ایجاد می کند که بر اساس آیه و به صراحت اعلام می شود که ملائکه الله و فرشتگان الهی نازل شده و پیام وحی را به مخاطب منتقل کرده اند و این اتفاق، یک رویداد و واقعه عظیم است که باید پیام آن را دریافت.

قرآن و «محدثه بودن» صدیقه طاهره(س) 
وی افزود: دانشمندان شیعه بخصوص علامه سبزواری در این زمینه معتقدند افرادی که مورد خطاب مستقیم ملائکه قرار گرفته اند جزء«محدثین» هستند و شاسیته تر آنست که با تعبیر «محدثه» از آنها نام برده شود و دلیل این نظر نیز آنست که بزرگان ما به هر حال این دغدغه را دارند که میان نظریات آنها هیچ گونه تعارض و تضادی به هیچ وجه با آیات صریح قرآن وجود نداشته باشد. اما به هر حال این نکته ای قابل توجه در آیه 42 سوره احزاب است.

آیا الگوهای قرآنی نیز درجات مختلفی دارند؟  
عضو هیئت علمی گروه معارف دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران یادآور شد: آیه  شریفه، 3 پیام نسبت به حضرت مریم بیان می کند؛ پیام نخست این که «ان الله اصطفاک ...» یعنی خداوند شما را برگزید. به عبارت دیگرخداوند برای یک جایگاه خاص و تعریف شده در نظام هستی، این 4 زن را برمی گزیند. پیام دوم آن است که می فرماید: « و طهرک..» یعنی در وجود شما ذره ای ناپاکی نیست. بر اساس این آیه استدلال می شود که وجود مقدس حضرت خدیجه (س) و حضرت فاطمه(س) از ابتدای تولد تا پایان عمر دارای عصمت بوده اند. البته عصمت نه بدان معنا که درباره 14 معصوم به کار برده می شود. چرا که عصمت نیز مانند تقوا دارای مراتبی است و این افراد مرتبه حداقلی عصمت را دارا بودند که قرآن کریم می فرماید: «طهرک...».

وی افزود: آیه شریفه در ادامه می فرماید: «... علی النساء العالمین» شما بعنوان زن و الگوی برتر برای زنان عالم برگزیده شده اید. در روایات تفسیری این 4 زن به عنوان الگو، انتخاب و معرفی شده و به ترتیب کمالی قرار گرفته اند، یعنی ابتدا حضرت صدیقه طاهره(س) به عنوان الگوی کامل برای تمامی زنان هستی، سپس حضرت خدیجه (س) به عنوان الگوی زنان امت پیامبر از ابتدا تا انتها و حضرت مریم و آسیه به عنوان الگوی زنان زمان خود. 

چرا در الگوبرداری دچار شعار می شویم؟ 
حجت الاسلام ادیب در ادامه با بیان شبهه ای که گاه در این میان مطرح می شود افزود: گاه این شبهه به ذهن متبادر می شود که از سویی حضرت زهرای مرضیه (س) الگوی تمام زنان هستی معرفی می شود و از سوی دیگر حضرت خدیجه (س) به عنوان الگوی زنان امت پیامبر(ص). امروز یک زن مسلمان شیعه وقتی در برابر این دو الگو قرار می گیرد چه باید بکند؟ پاسخی که در داده می شود ؛ اولا: میان این دو شخصیت بزرگوار تضاد و تناقضی وجود ندارد که در الگو گیری موجب مشکل شود. ثانیا: راهکاری که در الگوبرداری، برای در امان ماندن از شعاری بودن و پشتوانه عملی نداشتن، پیشنهاد می شود استفاده ازشیوه نردبانی است. عدم استفاده از این شیوه موجب می شود ما در الگوبرداری یا دچار شعار شویم یعنی حرف بدون عمل، چرا که عمل کردن و زندگی کردن مانند آن الگوی کامل و نهایی که شاید شباهت زیادی نیز به شرایط امروز زندگی من ندارد در توان من نیست. یا برای دسترسی و دستیابی به این الگو، شخصیت صدیقه طاهره (س) را به گونه ای دستخوش تغییرو تحریف قرار می دهیم که شخصیتی آنگونه که در ابتدا بحث اشاره شد (ماجرای دعوا و اختلاف حضرت زهرا(س) و امیر المومنین (ع) از ایشان می سازیم که هر دو روش در الگو گیری نتیجه ای برای ما نخواهد داشت. بنابراین می بایست برای یافتن الگو، در ابتدا و در مراحل اولیه به سراغ کسانی رفت که از نظر بعد زمانی به ما نزدیکتر و در شرایط مشابه تری با ما قرار دارند اما در عین حال آنها نیز در طی مسیر و زندگی خود از همان الگوی نهایی من یعنی زهرای اطهر(س) پیروی کرده و او را سرمشق خود قرار می دهند. به عنوان مثال بانو مجتهده امین. اگر در این الگوبرداری موفق عمل کردیم و به آن جایگاه و منزلت مورد انتظار دست یافتیم، در مرحله بعد می توان الگویی با درجه و مقامی برتر را برگزید به عنوان مثال آسیه و به همین شکل مرحله به مرحله ادامه داد تا به آن الگوی نهایی رسید.

پایان پیام/