حجت الاسلام والمسلمین «محمد باقریان» در گفتگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان و در پاسخ به این سوال که چرا امام سجاد (ع) به حضرت زینب (س) «عالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلِّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهِّمَةٌ» گفته اند، اظهار کرد: دو نکته در مورد زندگی حضرت زینب (س) وجود دارد؛ یکی اینکه امام سجاد (ع) حضرت زینب (س) را این گونه معرفی می کنند. می فرمایند: «عالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلِّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهِّمَةٌ» (دانایی هستی که هرگز معلم ندیده‌ای و فهمیده ای هستی که هرگز در فهم و کمال استاد و مربی نداشتی). نکته اینجاست که همه پیامبران، امامزادگان، فرشتگان و انسان ها در یک رتبه و مقام قرار ندارند؛ خداوند در قرآن کریم می فرماید: «تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ أللهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ..» (ما بعضی از آن پیامبران را بر بعضی دیگر برتری بخشیدیم؛ برخی از آنها، خدا با او سخن می‌گفت؛ و بعضی را درجاتی برتر داد) لذا درجات انسان ها، پیامبران، فرشتگان و امامزادگان همه مختلف بوده و در یک سطح قرار ندارند.
پژوهشگر ارشد علوم قرآنی پژوهشکده تفسیر دارالحدیث ادامه داد: تصور عمومی مردم در مورد امامزادگان نیز متفاوت است؛ به عنوان مثال مردم بیشتر شجاعت و دلاورمردی حضرت ابوالفضل العباس (ع) را مطرح می کنند. لذا علم، دانایی و آگاهی یکی از برتری های امامزادگانی مانند حضرت معصومه (س)، حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، حضرت زینب (س) و حضرت ابوالفضل العباس (ع) است. اینها انسان های دانشمندی بودند که در طول تاریخ بشریت، ظهور و بروز کردند. بنابراین یکی از عوامل برتری حضرت زینب (س) و امامزادگان دیگر به دلیل علم، دانش و معرفت آنها بوده است و در تعبیر امام سجاد (ع) نیز این ویژگی در حضرت زینب (س) به خوبی نمایان است.
وی با بیان اینکه تعبیر «فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهِّمَةٌ» معنایی ورای علم دارد، تصریح کرد: بعضی از انسان ها علم و دانش دارند اما از بصیرت و بینش کافی برخوردار نیستند. به نظرم امام سجاد (ع) با بیان این ویژگی در مورد حضرت زینب (س) درصدد این بودند که نشان دهند، حضرت زینب کبری (س) علاوه بر داشتن علم و آگاهی، آگاه به قرآن، آگاه به حدیث و آگاه به علوم مختلف هم بودند.
باقریان اضافه کرد: اما نکته مهم این است که آن بینش و درایت ناشی از علم و دانش در کجا باید مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد. چون بسیاری از عالمان بودند و امروزه هم هستند که علم دارند اما از تدبیر امور و درایت کافی بهره مند نیستند. به عنوان مثال علم، تدبیر و مدیریت مقام معظم رهبری زبانزد عام و خاص است، شاید گفته شود که فلانی علمش از آقا بیشتر است ولی در مجموع آن بینش، تدبیر و مدیریتی که رهبری ایفا می کنند، یک صفتی غیر از دانایی است.
وی تأکید کرد: لذا این دو صفتی که امام سجاد (ع) ذکر می کنند، بیانگر بصیرت و بینش حضرت زینب (س) است. ضمن اینکه بخشی از علم آموزی و دانش افزایی هم اکتسابی و آموختنی است. در واقع امام سجاد (ع) می خواهند این نکته را بیان کنند که حضرت زینب (س) هم بخشی از علوم خود را آموختند. یک مرحله این است اما مرحله دیگر علم لدنی و الهی است که خداوند به انسان عنایت می کند. خداوند در قرآن کریم در سوره کهف در مورد حضرت خضر (ع) می فرماید: «فَوَجَدا عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً» (پس (در آنجا) بنده‌ای از بندگان ما را یافتند که از جانب خود، رحمتی (عظیم) به او عطا کرده بودیم و از نزد خود علمی (فراوان) به او آموخته بودیم.) یعنی از جانب خدای متعال علم لدنی برایش عنایت شده است.
این کارشناس مذهبی اضافه کرد: ضمن اینکه همین ویژگی را در کلام امام سجاد (ع) نسبت به حضرت زینب (س) می بینیم که می فرماید: «عالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلِّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهِّمَةٌ» دانایی هستی که هرگز معلم ندیده‌ای و فهمیده ای هستی که هرگز در فهم و کمال استاد و مربی نداشتی لذا همین ویژگی باعث مدیریت قوی و محکم این بانوی بزرگوار در نهضت عاشورا شد و توانست این نهضت را به ثمر برساند و تا قیامت هم ادامه داشته باشد.
وی درباره اینکه حضرت زینب(س) چطور با انکه معصوم نبودند به این علم دست یافته اند، بیان کرد: این مسئله شرایط و عوامل متعددی را می طلبد، ممکن است دانشمندان و علمای ما فرزندان خوبی نداشته باشند. یکی از دلایلش این است که شاید این عالم درصدد تربیت و علم آموزی دیگران باشد ولی فرزند خود را فراموش نماید. اما نکته مهم این است که اینها در دامن حداقل دو معصوم پدر و مادر( حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)) پرورش یافتند که اسوه همه مردم عالم می باشند. هرچند در بین فرزندان امام هم امامزادگانی بودند که انسان های درستی نبودند؛ مثلا برادر امام رضا (ع) انسان خوبی نبود و به او «زیدالنار» می گفتند اما اگر عالم بتواند معرفت افزایی کند و فرزند هم گوش شنوا داشته باشد، انسان شایسته ای می شود.
حجت الاسلام باقریان با بیان اینکه امامزادگان احادیث را در دامان پدرانشان آموخته اند، ابراز کرد: حضرت ابوالفضل العباس (ع) و حضرت زینب (س) از جمله افرادی بودند که خودشان هم در پی کسب علم و معرفت بودند. این گونه نبود که بدون هیچ تلاش و پیش زمینه ای به این مقام دست یافته باشند لذا اینها در یک مرحله می بایست علم را اکتساب نمایند. صددرصد این امامزادگان از جمله حضرت زینب (س) در این زمینه تلاش بسیار داشتند و توانستند تا این مرحله از علم و دانش دست یابند و از چشمه زلال معرفت حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) سیراب شوند.
نظر شما