به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان: نشست خبری همایش «مسجد و نظم اجتماعی در ایران»، صبح امروز (سه‌شنبه، ۱۹ دی ماه) در سالن اجتماعات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
در این نشست که به دو بخش اختصاص داشت، بحث علمی ناظر بر جایگاه مسجد در اجتماع و حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی و همچنین شعار محوری دولت مبنی بر نهضت بازگشت به مسجد، مطرح و در ادامه مباحث مرتبط با همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران ارائه شد.
در ابتدای این نشست خبری، حجت الاسلام حمید پارسانیا، طی سخنانی با بیان اینکه همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران، همایشی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هویت مسجد، عهده دار اجرای آن بوده و روزهای ۱۹ و ۲۰ اسفند برگزار می شود، اظهار کرد: مسجد با وجود مرکزیتی که در برای زیست بوم زندگی اجتماعی دینی و اسلامی دارد، نقطه اتصال آسمان معنوی حیات انسانی با زندگی دنیوی او است، مسجد خانه خداست اما با این وجود شاید به اقتضای همین مرکزیت با حوزه های مختلف ارتباط دارد.
دبیر علمی همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران ادامه داد: مسجد در زندگی امروز ما با مراکز و مجموعه های متعددی پیوند دارد لذا مدیریت همایشی که می‌خواهد بر مسیر سامان‌بخشی این مسائل نقش ایفا کند اقتضای این را داشت که بتواند با این مجموعه های مختلف که با حیثیت های متفاوت با مسجد ارتباط دارند ارتباط برقرار و مساله را ساماندهی کند.
وی افزود: مسجد از یکسو با زندگی شهری و مدیریت شهر و شهرداری ارتباط دارد، از سوی دیگر با تبلیغات اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی و ناظر بر این عرصه ها فعالیت هایی را سامان بخشی می‌کند؛ مسجد از سوی دیگر با حوزه های علمیه و بخشی که مسئول تأمین محتوا و تربیت ائمه جماعات است ارتباط دارد.
دریافت ۱۰۰ مقاله
حجت الاسلام پارسانیا در ادامه گفت: این همایش از حیث علمی قاعدتا از برجسته‌ترین خروجی‌های محتوایی برخوردار بوده و تاکنون فعالیت‌های قابل تحسینی انجام شده است، به طوری که تاکنون بالغ بر ۱۰۰ مقاله رسیده است و همایش بر ۱۵ محور برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران باید کانونی باشد تا این اجزای مختلف را در یک کل ببیند، تصریح کرد: این همایش باید ذیل سیاست های مشترکی که در واقع سیاست های کلان اجتماعی است، دیده شود؛ از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که برای تداوم این مسئله باید دبیرخانه ای داشته باشیم تا مستقیما بتواند عهده دار این نقش باشد چراکه فرهنگ در محور انسجامات اجتماعی اثرگذار است.
حجت الاسلام پارسانیا با اشاره به محورها و مباحثی که ذیل هرکدام از محورها مطرح می شود، افزود: در نخستین محور که اختصاص به ملاحظات نظری دارد ۱۲ مقاله ارائه شده است که از جمله آنها می‌توان به «مسجد و امر سیاسی»، «مسجد و معنا»، «نقش مسجد در تربیت نیروی مومن انقلابی با تاکید بر اندیشه امامین انقلاب»، «نقش مسجد در جامعه سازی اسلامی از منظر رهبری انقلاب با تاکید بر گام دوم انقلاب اسلامی»، «بازسازی مسجد در جامعه نیمه مدرن ایران»، «نقش مسجد در تاسیس و تثبیت جامعه»، «مولفه‌های پیوند فرهنگی هنری در تمدن اسلامی»، «بررسی شکل گیری حوزه عمومی در مسجد» اشاره کرد.
نمی توانیم به مسجد بی‌تفاوت باشیم
دبیر علمی همایش «مسجد و نظم اجتماعی در ایران» گفت: ما امروز در نظام اجتماعی خود و به ویژه در حرکت گام دوم انقلاب اسلامی نمی توانیم به مسجد بی‌تفاوت باشیم، امت اسلامی هویت خود را در مسجد می‌داند و اساسا نقش مسجد در جامعه سازی اسلامی را می توانیم بخشی از حیات زنده امت اسلامی بدانیم.
وی ادامه داد: محور دیگر در حوزه «تعامل مسجد با رسانه های جدید با تاکید بر استفاده از زبان مناسب»، «نیازسنجی طراحی یک اپلیکیشن کاربردی مسجدی»، «آسیب شناسی نقش هیات امنا در تبلیغ دینی مسجد»، «آسیب شناسی نقش امامان جماعت در تبلیغ دینی مساجد» است؛ همچنین در محور بعد «مسجد اجتماعی با رویکرد تاریخی» بررسی می شود که در این محور کارکردهای مساجد در قدیم و مقایسه با نقش مساجد در مشارکت آفرینی در دوران معاصر، توجه و مواجه دین داران با اماکن دینی در دهه های ۴۰ و ۵۰، بررسی جایگاه مساجد در مناسبات مذهبی ایران، مورد توجه قرار گرفته است.
حجت الاسلام پارسانیا تصریح کرد: «مسجد اجتماعی با رویکرد کار دینی» عنوان دیگری است که در این همایش با زیرمجموعه موضوعاتی چون «مسجد در حکمرانی دینی»، «مسجد منبعی برای جوشش اجتماعی»، «کارکرد مسجد در زیست شهری»، «بررسی نقش مسجد در جامعه اسلامی با رویکرد شیعی»، «کارکرد مساجد و سیاست گذاری امور مساجد» بررسی می شود.
وی گفت: «مسجد اجتماعی زن و خانواده»، «مسجد اجتماعی کودک و خانواده»، «مسجد اجتماعی و نهاد آموزشی»، «مسجد اجتماعی فرهنگ نوجوان»، «مسجد اجتماعی نهاد اقتصاد و وقف»، «مسجد اجتماعی سیاست گذاری و حکمرانی فرهنگی»، «مسجد اجتماعی و تجربه نگاری»، «مسجد اجتماعی شهر و محله» از جمله دیگر محورهایی است که در همایش مسجد و نظام اجتماعی در ایران مطرح و از سوی صاحب نظران بررسی خواهد شد.
در ادامه «غلامرضا جمشیدی‌ها» با اشاره به اینکه حیات ما به مسجد ارتباط دارد، اظهار کرد: عنوان این همایش ناظر بر نظم اجتماعی و مسجد است؛ باید توجه داشته باشیم که تغییرات و تحولات تاریخی همواره توسط مسجد و مسجدی‌ها صورت پذیرفت، کسانی که انقلاب کردند به اصولی که در مسجد اتفاق می افتاد معتقد بودند. من شخصا به لحاظ نظری معتقدم که انقلاب اسلامی ایران در عصر حاضر یک سرفصل تازه در تاریخ بشریت است چراکه بعد از مدرنیته و بعد از آنکه اروپا همه چیزرا با ابزار مادی تحلیل می کرد شکل گرفت و کسی تصوری از این نداشت که ممکن است انقلاب اسلامی شکل بگیرد؛ برای مثال من سال ۱۳۵۴ دانشجو بود و در آن دوران با توجه به رویکردهای مختلف سیاسی که وجود داشت تصور نمی کردیم که چنین اتفاقی بیفتد.
عضو هیأت علمی همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران ادامه داد: اما با این وجود این اتفاق رخ داد و انقلاب به وقوع پیوست که لطف خدا بود. واقعیت آن است در تمام کتاب هایی که آن زمان از طیف های مختلف فکری می‌خواندم، هیچ کدام به ما امیدواری نمی‌داد؛ اما این انقلاب نقش ایمان را برجسته کرد و به شخصه معتقدم که انقلاب اسلامی حرف جدیدی در حوزه های مختلف دارد و از این نظر است که ما هنوز ماندیم و ادامه می‌دهیم.
حاج قاسم‌ها در مسجد تربیت شدند
وی گفت: محل حضور افرادی که این راه را ادامه می دهند مسجد است و این افراد مسجدی هستند و در مسجد فعالیت دارند، اصلا بن مایه شکل گیری این انقلاب مسجد و مسجدی ها بودند؛ از جمله سردار قاسم سلیمانی که او را نیز مسجد تربیت کرد. بنابراین جان مایه مساجد تربیت نیروی انسانی و خداباوری و استقامت در مبارزه با باطل است.
در ادامه «میثم فرخی» با اشاره به این که طی چندین سال پژوهش در حوزه مسجد توانستم این عرصه را از ابعاد مختلفی بررسی کنم، افزود: امیدوارم که این کارهای تحقیقی گشایشی را در حوزه مسجد ایجاد کند.
عضو هیات علمی دانشکده رفاه تأکید کرد: همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران، فصل جدیدی در حوزه مسجد به شمار می آید و محورهای نوینی را بررسی کرده است، مسجد واقعا قلب تپنده جامعه اسلامی است. خط مشی گذاری مطلوب در این همایش به عنوان یک محور به صورت جدی دیده شده و سیاست‌گذاری و حکمرانی در مساجد و سیاست گذاری و حکمرانی بر مساجد تقسیم گذاری است که در این همایش مورد توجه قرار گرفته که شخصا هر دو این محورها را خدمت گزاری می دانم.
مسجد هوش تاریخی ایران را نمایش داده است
در ادامه دکتر «طیبه عزت‌اللهی نژاد»، مباحث خود را ذیل محورهای انسان شناسی هنر و انسان‌شناسی یاری‌گری به مسجد مطرح کرد و افزود: در طول تاریخ عبادتگاه‌ها مرکز ثقل معماری شهری بوده اند. در سیر تحول تاریخ هنر ایران شاهدیم که چگونه مساجد می‌توانند غایت و نشانه ای از معماری دوران باشند. مساجد هوش تاریخی ایرانیان را به خوبی به نمایش گذاشته و در نظم اجتماعی و شهرسازی تاثیرگذار بوده اند.
عضو کمیته علمی همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران افزود: مساجدی که در دوره های مختلف خصوصا دوره ایلخانی و صفوی ساخته می‌شود زبانزد در جهان است؛ محراب هایی که در این مسجد ساخته شدند به مثابه الگوی هنری هستند؛ ما می توانیم یک واکاوی تاریخی داشته باشیم بر این مبنا که امروز در شهرسازی اسلامی ایرانی چه آسیب هایی را شاهدیم؛ امروز آیا از همان حکمت ایرانی در ساخت مساجد پیروی می شود یا اکنون آشفتگی در ساخت و ساز مساجد را شاهد هستیم؟
الگوی مسجدِ حکمت‌محور پیاده شود
این پژوهشگر تصریح کرد: در دوران معاصر مساجد بیشتر از بی نظمی رنج می‌برند. مسجد به مثابه سیستم حکمرانی مردم‌محور است و سنگر مردم در هر دوره تاریخی محسوب شده و مردم سیاست گذار و مجری و ناظر آن هستند. باید به این قدرت مردم‌محور بها دهیم و نسبت به نقاط قوت مردم‌محوری تمرکز بیشتری کنیم چراکه یک میدان قدرتی ایجاد شده مبنی بر اینکه اغلب دانشگاهیان می‌خواهند به جامعه خط بدهند و به نظر من باید به صدای جامعه توجه کنیم که چگونه جامعه هزاران سال از این نهاد یعنی مسجد استفاده کرده است. باید به گونه ای رفتار کنیم که در آینده الگوی مسجد حکمت‌محور را شاهد باشیم نه اینکه باز هم رجوع به مساجد تاریخی باشد.
در ادامه «توحید محرمی» با بیان اینکه در طول تاریخ مدارس علمیه همواره در جوار مساجد بوده و در واقع مسجد موتور محرک علم و فکر و اندیشه در جامعه بودند، اظهار کرد: با این وجود اتفاقی که اکنون افتاده شرایط دیگری را ایجاد کرده است و من از برگزاری این همایش و اساسا این رصد فرهنگی خوشحال شدم که البته باید ذیل آن به محورهای مختلفی توجه کرد. باید به جد پیگیر شد که چرا تعداد قابل توجهی از مساجد تعطیل هستند. باید بینش و روش را تغییر داد.
عضو کمیته علمی همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران گفت: مسجد جایگاه مهمی دارد. ۴۴ سال است که پیش رفته و جلو آمده ایم اما چند سوال وجود دارد از جمله اینکه تا چه زمانی عایدی مساجد ما باید برای مصارف سنتی خرج شود؟، باید به نیازهای جدید هم توجه کنیم تا بتوانیم بگوییم که مسجد ما مسجد علم است.
راه‌اندازی کرسی مسجدپژوهی
در ادامه «قاسم زائری» با اشاره به اینکه در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات کرسی مسجد پژوهی راه اندازی شده است، گفت: برگزاری این همایش از جمله فعالیت های این کرسی ها است، ضمن اینکه تلاش ما این است که در سال های آینده با تشکیل دبیرخانه دائمی، همایش های دیگری را در این عرصه برگزار کنیم.
دبیر اجرایی همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران افزود: در این همایش از ظرفیت دانشگاهی به ویژه در حوزه علوم اجتماعی بامعناالاعم استفاده می کنیم، اساسا مهمترین مساله مسجد از نظر ما مبنی بر این است که مردم نگرش یا باورشان نسبت به مسجد عوض شده است؛ نوعا در پیمایش های ما در مورد تعداد دفعاتی که مردم به مسجد می‌روند سوال می‌شود. ما این بحث را در همایش به بررسی گذاشته ایم.
زائری تصریح کرد: روندها و مناسباتی که به واسطه سیاست های کلان ما در حوزه اقتصادی اجتماعی وجود دارد و همچنین شرایطی که به لحاظ اجتماعی ایجاد شده، رفتار مردم به مسجد را تحت شعاع قرار داده است که در این همایش این محورها مورد توجه قرار گرفته است؛ در واقع نگاه ما عوامل موثر بر رونق مساجد است و همچنین کم توجهی هایی که منجر به رکود مساجد شده است، واقعیت آن است که ما نهادهای موازی فراوانی را ایجاد کرده ایم، برای مثال در تهران فرهنگسراها و سرای محلات را می‌بینیم که فعالیت دارند.
رفتار برخی از هیئات امنا مردم را از مسجد دور کرده است
وی گفت: با توجه به این مسائل و از آنجایی که شعار محوری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نهضت بازگشت به مسجد است و وزیر بر پیوست مسجد بر هر نوع سیاست گذاری تاکید دارد، شعار اصلی و هدف گذاری اصلی همایش بر پایه مسجد اجتماعی شکل گرفت.
زائری با بیان یانکه مسجد البته می‌تواند محلی برای عبادت فردی یا ثواب بردن باشد، خاطرنشان کرد: اما در این همایش جایگاه مسجد در نظم اجتماعی ایران را مورد توجه قرار داده ایم، در این راستا تلاش کردیم با ائمه جماعات مساجد ارتباط بگیریم و آنها را در کرسی مسجد پژوهی دعوت کنیم و نظرات‌شان را بشنویم. متاسفانه، جایگاه امام جماعت در مسجد به دلیل برخی سیات گذاری‌های بیرونی به حاشیه رفته که لازم است این جایگاه احیا شود؛ متاسفانه ترکیب هیات امنا و رفتار این هیات بعضا باعث شده که مردم از مسجد دور شوند و مساجد به برخی نهادهای اداری و سازمانی وابسته شوند.
وی در پایان گفت: تلاش می کنیم تا تجربه خارج از ایران در حوزه مساجد تراز را از طریق ایرانیانی که در سایر کشورهای زندگی می کنند در قالب فعالیت علمی -پژوهشی به ایران منتقل کنیم.
نظر شما