از طلبگی تا مرجعیت

ورود به مرحله مرجعیت تقلید نیازمند جهاد علمی و معنوی طاقت فرسای شبانه روزی و مداوم است که چه بسا از 40 سال نیز فراتر رود.


خبرگزاری شبستان: هرچند حوزه های علمیه از قرنها پیش با ساختار آموزشی و علمی قوی خود عالمان و مجتهدان شایسته و نام آوری را به جامعه تحویل داده اند، اما کسانی که درباره سیستم آموزشی و بنیان علمی نیرومند حوزه ها اطلاعات کافی ندارند، نمی دانند یک عالم دینی و مجتهد برای اینکه به درجه استنباط احکام و بی نیازی از تقلید برسد، چه خون سال ها و رنجها باید متحمل شود و چه سالهای ارزشمندی از عمر و جوانی خود را باید صرف تحقیق، تفکر، مطالعه و مباحثه درکتابهای سنگین و پیچیده حوزوی کند. تازه پس از آن، ورود به مرحله مرجعیت تقلید نیازمند جهاد علمی و معنوی طاقت فرسای شبانه روزی و مداوم است که چه بسا از 40 سال نیز فراتر رود.

داوطلب، پس از پذیرش درآزمون ورودی حوزه علمیه و سپس مصاحبه علمی وارد حوزه علمیه می شود.

نظام آموزشی حوزه های علمیه به چهار سطح تقسیم شده است. (سطح اول تا سطح چهارم) و طلبه علوم دینی پس از ورود به حوزه، در ابتدا وارد پایه اول تحصیلی شده و پس از موفقیت در آن وارد پایه دوم به همین ترتیب تا پایه دهم ادامه تحصیل می دهد و پس از کسب موفقیت در پایه های ده گانه که اصطلاحاً به آن «مقطع سطح یک تا سه» گفته می شود وارد «مقطع خارج (سطح چهار)» می شود.

سطح اول حوزه:

سطح اول حوزه، دروس مقدماتی است که به طور عادی، شش سال (از پایه اول تا پایه ششم) به طول می انجامد.

طلبه دراین شش سال علوم ادبیات عرب(صرف و نحو، معانی، بیان و بدیع) منطق، عقاید، تجوید، اصول فقه، فقه، تفسیر قرآن، اخلاق، تاریخ اسلام و علوم حدیث را فرا می گیرد.

دروس پایه اول: صرف ساده، نحو مقدماتی، عوامل، هدایه، صمدیه، منطق 1 یا آشنایی با منطق شهید مطهری، آموزش فقه نوشته محمدحسین فلاح زاده، ترجمه آداب المتعلمین، کتاب اصول اعتقادات، کتاب روانخوانی و تجوید قرآن، حفظ نیمه دوم جزء30 قرآن و فرازهایی از زندگانی پیامبر اسلام نوشته آیت الله سبحانی.

دروس پایه دوم: البهجه المرضیه (سیوطی) یا شرح ابن عقیل، المنطق علامه مظفر، شیعه در اسلام نوشته علامه طباطبایی، کتاب المراد من منیه المرید و برگزیده تفسیر نمونه جلد1.

دروس پایه سوم: مغنی الادیب، مختصر المعانی یا جواهر البلاغه، آموزش عقاید نوشته آیت الله مصباح یزدی، تجزیه و ترکیب نیمه اول جزء 92 قرآن، سیره پیشوایان نوشته استاد پیشوایی و برگزیده تفسیر نمونه جلد2.

دروس پایه چهارم: اصول شهید مطهری، الموجز نوشته آیت الله سبحانی، شرح لمعه شهید ثانی از اول کتاب تا کتاب المتاجر، بدایه المعارف نوشته آیت الله خرازی جلد اول، نامه13 نهج البلاغه و برگزیده تفسیر نمونه جلد3.

دروس پایه پنجم: اصول فقه علامه مظفر جلد اول، شرح لمعه از ابتدای متاجر تا پایان کتاب نکاح، بدایه المعارف جلد دوم، نهج البلاغه خطبه همام و برگزیده تفسیر نمونه جلد4.

دروس پایه ششم: اصول الفقه علامه مظفر جلد دوم، شرح لمعه از اول کتاب الطلاق تا پایان کتاب دیات، نهج البلاغه، عهدنامه مالک اشتر، کتاب مختصر التمهید یا آشنایی با علوم قرآنی آیت الله معرفت، کتاب بربال قلم نوشته سید ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، آشنایی با علوم اسلامی شهید مطهری بخش فلسفه، دادگستر جهان نوشته آیت الله امینی، کتاب آشنایی با علوم حدیث و کتاب حکومت اسلامی.

این کتاب ها به صورت دقیق تدریس می شود و طلاب علوم دینی کوشش می کنند تا با مقدمات علوم اسلامی و معارف دین آشنا شوند. طلبه بعد از اتمام پایه ششم، مدرک سطح یک حوزه (به اصطلاح امروزی، فوق دیپلم) اخذ می کند.

ذکر این نکته لازم است که برخی از طلاب، بعد از این دوره، وارد مراکز تخصصی حوزه (مانند مراکز تخصصی کلام، فلسفه، تفسیر، تاریخ، هنر و...) می شوند و در آن مراکز علاوه بر آموختن دروس تخصصی مربوط، سطح دوم حوزه را نیز ادامه می دهند.

سطح دوم حوزه:

سطح دوم حوزه، شامل دروس کارشناسی است، علومی مانند فقه، اصول فقه، فلسفه، تفسیر، کلام، رجال حدیث و... به صورت دقیق تر بررسی می شود. این دوره، معمولاً سه سال طول می کشد که پایه های هفتم، هشتم و نهم را شامل می شود.

دروس پایه هفتم: رسائل شیخ انصاری از ابتدا تا اول دلیل انسداد، مکاسب شیخ انصاری از ابتدا (مکاسب محرمه) تا الکلام فی شروط المتعاقدین، تفسیر جوامع الجامع سوره توبه، الالهیات (آیت الله سبحانی) از ابتدای کتاب تا اول نبوت و بدایه الحکمه نوشته علامه طباطبائی.

دروس پایه هشتم: رسائل شیخ انصاری از المقصد الثالث تا پایان کتاب، مکاسب شیخ انصاری از الکلام فی شروط المتعاقدین تا شرایط العوضین، الالهیات (آیت الله سبحانی) از نبوت تا آخر کتاب، کلیات علم رجال نوشته آیت الله سبحانی از ابتدا تا اول مشایخ الثقات و تفسیر جوامع الجامع سوره های یوسف و رعد.

دروس پایه نهم: کفایه الاصول نوشته آخوند خراسانی از ابتدا تا اول بحث نواهی، مکاسب شیخ انصاری از ابتدا شرائط العوضین تا القول فی ماهیه العیب، نهایه الحکمه نوشته علامه طباطبائی از ابتدا تا پایان مرحله السابعه، تفسیر المیزان سوره اسراء و کلیات علم رجال (آیت الله سبحانی) از مشایخ الثقات تا آخر.

اتمام پایه نهم، برابر است با پایان سطح دوم که مدرک کارشناسی حوزه علمیه به طلبه علوم دینی اعطا می شود.

به بیان دیگر مدت دریافت مدرک کارشناسی در حوزه علمیه 9 سال است- از پایه اول تا پایه نهم- که این نشان دهنده عمق علوم دینی و بیانگر این است که مطالعه و تحصیل علوم دینی تلاش فراوانی می طلبد.

همچنین ذکر این نکته ضروری است که برخی از طلاب، بعد از این دوره، برای ادامه تحصیل در سطح سوم، وارد مراکز تخصصی حوزه (مانند مراکز تخصصی کلام، فلسفه، تفسیر، تاریخ و...) می شوند و در آن مراکز، علاوه بر آموختن دروس تخصصی مربوطه، سطح سوم حوزه را ادامه می دهند.

سطح سوم حوزه:

سطح سوم حوزه، شامل دروس کارشناسی ارشد است که در آن سطح، طلبه علوم دینی در پایه دهم، علوم اصول فقه، فقه، فلسفه، تفسیر، و درایه الحدیث را تحصیل می کند و بعد از اتمام پایه دهم و ارائه پایان نامه، سطح سه حوزه به اتمام می رسد و طلبه مدارک کارشناسی ارشد علوم دینی را دریافت می کند.

دروس پایه دهم: کفایه الاصول از ابتدای نواهی تا پایان کتاب، مکاسب از القول فی ماهیه العیب تا پایان کتاب، تفسیر المیزان سوره کهف، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه نوشته آیت الله سبحانی و نهایه الحکمه نوشته علامه طباطبائی از اول المرحله الثامنه تا پایان کتاب.

سطح چهارم حوزه (دوره خارج):

بعد از سطح سوم، طلبه وارد دوره سطح چهارم یا به اصطلاح امروزی دوره دکترا می شود و در آن دوره برای متخصص شدن و صاحب نظر شدن تلاش و کوشش می کند.

یعنی بعد از اتمام پایه دهم، اگر طلبه ای بخواهد در فقه، مجتهد و صاحب نظر شود، وارد «درس خارج» می شود.

درس خارج یعنی چه؟

درس خارج یعنی درس اجتهاد، یعنی آموختن شیوه اجتهاد و تلاش برای استنباط حکم فقهی، درسی که دیگر متن نیست بلکه خارج از متن است و علت اینکه خارج فقه و اصول گفته می شود این است که وابسته به متن خاص یا کتاب خاصی نیست بلکه مدرس خارج فقه و اصول- که خود مجتهد و صاحب نظر است- به بیان نظرات فقهی و اصولی خود می پردازد و می کوشد با ادله معتبر آنها را اثبات کند و ضمناً اقوال و آراء دیگر صاحب نظران را مطرح نموده و ادله آنها را مورد بررسی قرار می دهد.

اتمام این دوره، بستگی به تلاش، پشتکار و بنیه علمی محصل خارج فقه و اصول دارد و دانش پژوه خارج فقه بعد از ارائه هشت مصاحبه علمی (چهار مصاحبه در فقه و چهار مصاحبه در اصول) و تدوین رساله سطح چهار، مدرک سطح چهار حوزه علمیه (دکترا) را دریافت می کند.

چنانکه گفته شد بسیاری از طلاب علوم دینی تنها به فقه و اصول فقه اکتفا نمی کنند بلکه در حوزه علمیه، رشته های مختلف علوم اسلامی از قبیل کلام، فلسفه، عرفان، تاریخ، تفسیر، رجال و... وجود داد که طلاب در برخی از آنها نیز ادامه تحصیل می دهند و کتب مربوط به آنها را از محضر اساتید مربوطه استفاده می کنند.

مرجع تقلید یعنی چه؟

کسی که در فقه و اصول مجتهد می شود، در اعمال فقهی نباید از مرجع تقلید، تقلید کند بلکه باید مسائل را شخصا استنباط کند.

در بین مجتهدین- یعنی کسانی که مقلد نیستند و مسائل فقهی خود را شخصاً از منابع معتبر استنباط می کنند- کسانی هستند که مسلطتر و خبره ترند. به مجتهدی که خبره تر، مسلط تر و عالم تر از دیگر مجتهدان است «مجتهد اعلم» گفته می شود.

«اعلم بودن» یکی از شرایط مرجعیت است و از دیگر شرایط مرجعیت می توان به امور زیر اشاره کرد:

مجتهدی که از او تقلید می کنند باید شیعه دوازده امامی، حلال زاده، زنده و عادل باشد. (عادل کسی است که دارای حالت خداترسی باطنی است که او را از انجام گناه کبیره و اصرار برگناه صغیره باز می دارد.)

اگر مجتهدی، شرایط مرجعیت را داشته باشد (این شرایط در ابتدای رساله های توضیح المسائل به صورت کامل آمده است) می توان از او تقلید کرد. (تقلید در این اصطلاح، به معنای رجوع غیر متخصص به متخصص است) پس به مجتهدی که شرایط مرجعیت را دارد و مقلدانی دارد «مرجع تقلید» گفته می شود.
 پایگاه شفقنا

پایان پیام/

 

کد خبر 174734

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha