به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان؛ از صحن آزادی به صحن انقلاب می‌روی؛ در بست شیخ طوسی می‌نشینی، به رواق امام خمینی (ره) قدم می‌گذاری، در مسجد گوهرشاد نماز می‌خوانی و در تمامی این لحظات غرق نور هستی! رنگ‌های زرد و سبز و آبی ریسه‌ها برایت چشمک می‌زنند و تلألؤ لوسترهای عظیم آویزان از سقف؛ تمام نورهای عالم را در برابر درخشندگی حرم رضوی حقیر می‌کنند.
موقوفات روشنایی، از شمع تا چلچراغ، از نور تا زیبایی
مجموعه وسیع حرم ملکوتی امام رضا(ع) روزانه به مقدار بسیار زیادی روشنایی احتیاج دارد تا بتواند نور مورد نیاز حرم را تأمین کرده و این قطعه از بهشت را در نگاه همگان، خیره‌کننده جلوه دهد. تلألؤ این نورها در کاشی‌کاری‌های حرم؛ انعکاس نور در نور است و برق آن بر دل زائرانی که پا در بهشت گذاشته‌اند می‌تابد تا دیده به مرقد پرنور امام رضا(ع) روشن کنند.
اما همین تامین روشنایی حرم نیز موقوفه خاص خود را دارد. سال‌هاست که تأمین کلیه روشنایی‌های حرم رضوی و بیوتات آن، بر عهده موقوفه روشنایی حرم است. این موقوفه کوشیده تا بتواند به بهترین وجه ممکن نور حرم را تأمین کرده و یک فضای روحانی در آستان کبریایی امام هشتم(ع) فراهم آورد. به همین منظور از دیرباز، بخش عمده‌ای از وقف‌نامه‌های آستان قدس برای روشنایی حرم و سایر اماکن مربوطه اختصاص یافته و هزینه روشنایی حرم و اماکن متبرکه، صحن‌ها، بست‌ها، مساجد، بازارچه‌های اطراف و متصل به صحن‌ها از محل موقوفات مختص به روشنایی تأمین می‌شده است.
اگر نگاهی به اسناد موجود از گذشته‌های دور بیندازیم؛ بخشی از روشنایی حرم در سال‌ها پیش از طریق غرفه‌های کوچک بالای صفه‌ها تأمین می‌شده و قسمتی دیگر را با افروختن شمع و مشعل روشن نگه می‌داشته‌اند. این شمع‌ها در چلچراغ‌هایی که در رواق‌ها و بیوتات نصب بود، جای‌گذاری و روشن می‌شد تا ضمن ایجاد روشنایی، آرامش و امنیتی را نیز در حرم مطهر فراهم آورد. حتی از این موقوفات، به منظور تأمین نیاز مصرفی حرم به شمع، در آستان قدس رضوی یک کارگاه شمع‌سازی نیز تاسیس شد که انواع شمع‌های مورد نیاز مکان‌های مختلف حرم، بسته به جای قرار گرفتن آنها در شمعدان‌های نقره یا چلچراغ‌ها تولید می‌شد.
سنت حسنه وقف برای تامین روشنایی حرم منجر به این شد که شیعیان و دوستداران امام هشتم(ع)، با طیب خاطر نسبت به وقف و نذر شمع و چلچراغ اقدام کنند تا دستانشان به این بارگاه ملکوتی نور ببخشد. چلچراغ امین السلطان، چلچراغ شجاع‌الدوله، چلچراغ رکن‌الدوله، چلچراغ حسام‌السلطنه و... از جمله معروف‌ترین چلچراغ‌هایی هستند که در سال‌های دور و از سوی ناصرالدین شاه قاجار وقف روشنایی حرم مطهر رضوی شده‌اند. توجه ویژه به روشنایی حرم همواره مد نظر بوده تا آنجا که طبق آیین نامه‌ای در طومار علیشاهی در زمان افشاریه، بر تأمین این روشنایی تأکید موکد شده است.
کوچه ای به نام برق و تأمین نور حرم
از گذشته دور، اختصاص عواید موقوفه برای روشنایی حرم یا خرید ملزومات روشنایی همچون انواع جار، شمعدان‌های فلزی، چلچراغ‌های پایه‌دار فلزی، گُل‌گیر شمع و فتیله چراغ، شمعدان نقره، چراغ‌های پایه‌دار بلور، دیوارکوب‌های بلور، انواع چراغ‌های برق و... یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های موقوفه روشنایی حرم بوده است و برخی از این ملزومات قدیمی همچنان در خزانه و انبارهای آستان قدس نگهداری می‌شود.
اهمیت روشنایی حرم تا آنجاست که از دیرباز تاکنون سهم ویژه‌ای از وقف‌نامه‌های رقبات وقفی آستان قدس به تأمین روشنایی اختصاص داده می‌شده؛ تا آنجا که شاه‌عباس صفوی در سفرهای خود به مشهد بخشی از خدمات مراقبت از ملزومات روشنایی را شخصاً انجام می‌داده و در کتاب عالم‌آرای عباس، در این خصوص چنین نوشته: «حضرت ظلّ‌اللهی تا در مشهد مقدس نزول اجلال خادمی و فراشی حرم مفتخر و مباهی بودند» که منظور؛ انجام خدمت روشنایی شاه عباس در طول سفرش به مشهد بوده است. مظفرالدین شاه قاجار نیز توجه ویژه‌ای به روشنایی حرم رضوی داشته و نخستین کارخانه برق کشور در دوران سلطنت او خریداری و به آستان قدس رضوی اهدا شده است.
از زمان ورود برق به مجموعه حرم مطهر رضوی، تأمین روشنایی بخشی از خیابان‌های منتهی به حرم نورانی نیز از سوی آستان قدس انجام می‌شود. روشنایی این خیابان‌های منتهی از کَرَم امام رضا(ع) است و نام کوچه برق در خیابان شیخ طوسی به سالی برمی‌گردد که نخستین موتور برق خورشیدی در آن راه‌اندازی شد و حرم مطهر را روشن کرد. تمام این روشنایی‌ها و تلاش برای نورانی کردن حرم امن رضوی؛ هر چند امری مهم و درخور ارزش است، اما در برابر نور معنوی امام رئوف(ع) همچون قطره‌ای در برابر دریاست و موقوفه روشنایی رضوی می‌کوشد این قطره را توسعه داده و در خور دریا نماید.
شب‌های حرم، خودِ روز است
داستان وقف روشنایی در حرم رضوی، قصه‌ای بس طولانی دارد. برادران رضایف نخستین دستگاه مولد ابتدایی برق را از روسیه خریده و به آستان مقدس تقدیم کردند، حیدر عمو اوغلی نیز، عنوان نخستین مهندس چراغ برق آستان را به خود اختصاص داد و به حیدر خادم برقی شهرت یافت و از آن زمان تاکنون، هر کسی به گونه‌ای کوشید تا در روشنایی این بارگاه کبریایی نقشی داشته باشد. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب؛ با قراردادی که بین آستان قدس رضوی و برق منطقه‌ای خراسان منعقد شد، انرژی الکتریکی حدود ۲۳ مگاوات از طریق سه پست پاساژ و ۱۴ پست ۲۰ کیلووات به محل‌های مصرف انتقال می‌یابد و امروزه نورآرایی بارگاه ملکوتی امام مهربانی‌ها(ع) رونق گسترده‌ای به خود گرفته است. کافی است در اعیاد و مناسبت‌های مذهبی زائر این دیار شوید تا با جلوه‌های خاص هنری، تزیینات معماری و نورپردازی ویژه‌ای در حرم مطهر روبرو شوید. این روشنایی‌ها از طریق ۴ منبع جار، لوستر، پروژکتور و لامپ تأمین می‌شوند تا هر زمان که چشمانتان به لاله‌های روشن صحن‌ها و رواق‌ها افتاد؛ تلألؤ عشق را در آنها ببینید و در این نورانیِ دل‌انگیز و در جوار امام رئوف، استخوان سبک کنید و عقده از دل بگشایید.
یک جار ممتاز از بهترین جارهای سبز زمردی قدیم با ۴۰ شاخه و لاله، ۱۰ دستگاه لوستر ۵۰ شعله بلوری، ۴ دستگاه لوستر ۴۹ شعله بلوری، دو دستگاه لوستر ۱۸ شعله بلوری اطراف ضریح مقدس را روشن می‌کنند و 7 دستگاه لوستر سفید یک شعله در مُقَرنَس‌کاری بالای غرفه‌های حرم کار گذاشته شده‌اند و نور می‌بخشند به این دریای نور. ۸ دستگاه پروژکتور ۲ هزار وات زیر مقرنس‌ها و آینه‌ها و شیشه‌های رنگی سقف حرم را روشن می‌کنند و چهار شعله لامپ ۵۰۰ وات در داخل مقرنس‌های سقف حرم، نوری خاص به آینه‌های رنگارنگ سقف می‌بخشند. در مجموع ۱۴۰۰ لوستر با ۳۰ هزار شعله لامپ این فضای معنوی و کبریایی را نورانی می‌کنند و ۲ هزار خادم شبانه‌روز به نظافت و تعمیر ملزومات روشنایی حرم مشغولند تا نور این قطعه از بهشت چراغ راه زائران شود. شب‌های حرم، خودِ روز است و این از برکات وجود اوست که خورشید خراسان لقب گرفته؛ شمس‌الشموس! آن زمان که وارد حریم امن رضوی می‌شوید، سر به آسمان بلند کنید و یک دور، دور خودتان بچرخید تا چشمانتان در نورانی لوسترها و چراغ‌ها و پروژکتورهای حرم غرق شود و فقط زیبایی ببینید و روشنایی و نور.
اینجا، نورٌ علی نور است. نور در دل نور. ضریح مقدس؛ پیکر نورانی امام رئوف(ع) را در بر گرفته است. لوازم روشنایی متعددی در اطراف این ضریح؛ نور می‌پاشند بر نور وجود امام هشتم(ع). زائران این بارگاه ملکوتی به همت موقوفه روشنایی آستان قدس؛ غرق در نور می‌شوند و نور می‌گیرند از وجود معنوی امام مهربانی‌ها که میزبان عاشقانش از سراسر ایران است. اینجا، بر سر زائران رضوی نور می‌پاشند.
نظر شما