به گزارش خبرگزاری شبستان، در کتب ملل و نحل، براى شیعه فرقه هاى بسیارى ذکر شده و حتى گفته شده است که حدیث معروف افتراق امت (هفتاد و سه فرقق) بر فرقه هاى شیعه منطبق مى گردد، ولى باید توجه داشت که:
اولاً:برخى از این فرقه ها مانند غلات و شعب آن و ...، حقیقتا از انشعابات شیعه نبوده و دانشمندان شیعه آنها را تکفیر نموده اند.
ثانیا: حقیقت انشعاب در مذهب شیعه این است که در مسأله ى امامت، که معرّف مکتب تشیّع است، اختلافاتى وجود داشته باشد، ولى اختلاف در مسایل اعتقادى دیگر معیار شناخت فرقه هاى شیعه نیست. بر این اساس، ذکر بسیارى از این فرقه ها، از قبیل هشامیه، یونسیه، نعمانیه و... به عنوان فرق شیعه واقع بینانه نیست.
ثالثا: تعداد بسیارى از فرقه هایى که در مسأله ى امامت از آنها یاد شده است، بر فرض واقعیت داشتن آنها، زمان کوتاهى بیش دوام نیاورده و به کلى محو گردیده اند، مثلاً پس از شهادت امام عسکرى علیه السلام فرقه هاى چهارده گانه اى براى شیعه نقل گردیده که هیچ اثرى از آنان یافت نمى شود و حتى واقعیت داشتن آنها نامعلوم است، چنان که شیخ مفید پس از ذکر فرقه هاى چهارده گانه گفته است:«در این زمان (373 هجرى) جز امامیه (اثناعشرى) که به امامت حضرت مهدى(عج) معتقدند، فرقه اى وجود ندارد، و فرقه هاى دیگر منقرض شده و جز حکایاتى غیر قابل اعتماد از آنان در دست نیست».[1]
محقق طوسى نیز پس از اشاره به فرقه هایى که در کتاب ملل و نحل براى شیعه ذکر گردیده گفته است:«اینها اختلافاتى است که درباره ى شیعه نقل شده است، ولى از اکثر آنها جز در کتاب هاى غیر قابل اعتماد اثرى یافت نمى شود، و برخى از این فرقه ها مانند غلات و گروهى از باطنیه خارج از اسلام اند».[2]
علاّمه طباطبایى نیز پس از اشاره به فرقه هاى کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه و واقفیه گفته است:«دیگر پس از امام هشتم تا امام دوازدهم که نزد اکثریت شیعه، مهدى موعود است، انشعاب قابل توجهى به وجود نیامد، و اگر وقایعى نیز در شکل انشعاب پیش آمده چند روز بیش نپاییده و خود به خود منحل شده است، مانند این که جعفر فرزند امام دهم پس از رحلت برادر خود (امام یازدهم) دعوى امامت کرد و گروهى به وى گرویدند، ولى پس از چند روزى متفرق شدند و جعفر نیز دعوى خود را تعقیب نکرد، و همچنین اختلافات دیگرى در میان رجال شیعه در مسایل علمى کلامى و فقهى وجود دارد که آنها را از انشعاب مذهبى نباید شمرد».[3]
فرقه هاى اساسى شیعه
در مورد تعداد فرقه هاى اساسى شیعه (اصول فرق شیعق) چند قول است:
بغدادى آنها را سه فرقه دانسته است: « زیدیه، کیسانیه و امامیه ». وى در آغاز غلات را نیز از انشعابات شیعه دانسته، ولى بعدا یادآور شده است که چون آنان از اسلام خارج شده اند از فرقه هاى اسلامى به شمار نمى آیند.[4] رازى غلات را نیز بر تعداد آنان افزوده است[5] و شهرستانى اسماعیلیه را نیز برشمرده و فرقه هاى اصلى شیعه را پنج فرقه دانسته است.[6]
محقق طوسى نیز در قواعد العقائد با نظریه ى بغدادى موافقت نموده و اصول فرقه هاى شیعه را زیدیه، کیسانیه و اثناعشریه دانسته است. این سه فرقه در وجوب نصب امام بر خدا اتفاق نظر دارند، ولى دو فرقه ى غلات و اسماعیلیه امامت را واجب «من اللّه» مى دانند نه واجب «على اللّه».[7] قاضى عضدالدین ایجى نیز اصول فرقه هاى شیعه را سه فرقه ى غلات، زیدیه و امامیه دانسته است.[8] و بالأخره علاّمه طباطبایى انشعابات اصلى شیعه را در زیدیه، اسماعیلیه و اثناعشریه خلاصه کرده است.[9]
یادآور مى شویم اگر ملاک در بیان فرقه هاى امامیه یا شیعه کلام شیخ مفید باشد که هر کس قایل به نص در مسأله ى امامت بوده و على علیه السلام را امام و جانشین بلافصل پیامبر بداند امامى و شیعى نامیده مى شود، سخن شهرستانى جز در مورد غلات صحیح است و امامیه مشتمل بر فرقه هایى چون فطحیه و ناووسیه نیز مى گردد، و اگر ملاک فرقه هاى موجود شیعه است نه آنها که منقرض شده اند، در این صورت کلام علامه طباطبایى استوار است.[10]
--------------------------------------------------------------------------------
[1].الفصول المختاره، ص321.
[2] . تلخیص المحصل، ص413.
[3] . الفرق بین الفرق، ص21-23.
[4] . تلخیص المحصل، ص408.
[5]. الملل والنحل، ج1، ص147.
[6] . قواعد العقائد، ص110.
[7] . شرح المواقف، ج8، ص285.
[8] . شیعه در اسلام، ص32.
[9] . فرق الشیعه، ص48-52
[10] .فرق و مذاهب کلامی، علی ربانی گلپایگانی، ص60.
پایان پیام/
نظر شما