قزوین شهری با قلعه های به جا مانده از تاریخ

خبرگزاری شبستان // قزوین

قزوین شهری پر از تاریخ، فرهنگ و تمدن است که نشانه های این تاریخ در جای جای این شهر قد برافراشته و قدمت خود را به رخ عابران می کشد، نمونه ای از این آثار به جا مانده از تاریخ، قلعه های مستحکمی است که در نقاط مختلف شهرستان قزوین در ایام مختلف سال به ویژه در ایام نوروز، به عنوان جاذبه های گردشگری، میزبان مردم این سرزمین است.
 

«قلعه الموت»، «لمبسر»، «نویزرشاه»، «میمون قلعه»، «شمس کلایه» و «قزقلعه»، قلعه هایی هستند که در قزوین واقع شده اند و هر یک روایت گر بخشی از تاریخ این خطه هستند.

* قلعه الموت
قلعه الموت یا قلعه حسن صباح یکی از قلعه های معروف و نام آشنا در فراز کوه هاست، این دژ محکم و باشکوه در شمال شرقی روستای گازرخان و بر بلندای کوهی با ارتفاع 2 هزار و 100 متر از سطح دریا قرار دارد.
 

این قلعه از دو بخش غربی و شرقی تشکیل شده است و تنها راه ورود به قلعه الموت در انتهای ضلع شمال شرقی، چند متر پایین تر از برج شرقی دژ واقع شده که کوه هودکان با فاصله ای به نسبت زیاد بر آن مشرف است.
 

در دامنه جنوبی کوه قلعه، خندقی به طول تقریبی 50 متر و عرض دو متر کنده شده که آن را از آبی که از داخل قلعه می آمده، پر می کرده اند تا هیچ راه نفوذی از آن جبهه متصور نباشد، بر روی دامنه های دیگر نیز هر جا بیم بالا رفتن مهاجمان می رفته است، خندق هایی کنده شده و دیوار بالایی آنها را مورب برآورده اند تا امکان هر عبوری را محدود کند.
 

با عبور از پای دیوار شرقی قلعه، بخش اصلی دژ قرار دارد که تختگاه حسن صباح در طول اقامت 35 ساله وی در الموت بوده و این قلعه پس از تسلیم رکن الدین خورشاه در 654 هجری قمری به دستور هلاکو به آتش کشیده و ویران شد و از آن به بعد به عنوان تبعیدگاه و زندان مورد استفاده قرار گرفت.

* قلعه لمبسر
لبمسر، قلعه ای در فراز کوه ها است که در بخش رودبار شهرستان و در شمال شرقی روستای رازمیان قرار دارد و با جریان آب رودخانه ‌های "نینه رود" و "لمه در" در دامنه‌های غربی، شرقی و جنوبی اش، با پرتگاه‌های مخوفی از سه طرف از رشته کوه‌های همجوار جدا می‌ شود.
 

قلعه لبمسر از مهم ترین قلعه های اسماعیلیه در عصر سلجوقی است و در خصوص سال ساخت این قلعه، در متون تاریخی، زمانی ذکر نشده است.
 

این قلعه به دلیل موقعیت خاص خود در دوره تسلط اسماعیلیه اهمیت و شهرت بسیار پیدا کرد و پس از قلعه الموت مهم ترین قلعه آن دوره به شمار می رفت، موقعیت جغرافیایی و استراتژیک استقرار قلعه لمبسر این دژ را غیرقابل نفوذ ساخته و به اعتقاد برخی، آن را محکم تر و دست نیافتنی تر از دژ الموت ساخته است و تنها راه دسترسی به این قلعه نیز سمت شمالی آن است که آثار به جا مانده در آن، از وجود دروازه، برج و باروهای عظیم در ایام رونق آن خبر می دهد.
 

قلعه لمبستر از سنگ با ساروج یکپارچه ساخته شده است و در قسمت جنوبی آن 12 اتاق باریک به چشم می خورد و طول دیوارهای عظیم و قطور لمبسر گاهی به 20 متر می رسد و ارتفاع آنها حدود 10 متر است.

* میمون قلعه
میمون قلعه، قلعه دیگری است که بخشی از گذشته این سرزمین را بازگو می کند و در جنوب شهر قزوین، در انتهای خیابان سلامگاه و روبروی درب شرقی امامزاده حسین (ع) قرار دارد، این قلعه مربع شکل بوده و با ابعاد تقریبی حدود 70 متر با خشت های 30 سانتی متری ساخته شده است.
 

این بنا دو طبقه دارد که طبقه فوقانی آن از یک تالار چلیپایی و اتاق هایی در اطراف تشکیل شده و طبقه زیرین آن شامل یک شبکه راه های ارتباطی است.
 

برخی از سفالینه ‌های به دست آمده در قلعه نشان از کاربرد آن تا دوره آل بویه دارد، در این قلعه هیچ اثری از میمون نیست و درباره اسم این قلعه گفته می شود که در دوره بنی عباس، هارون ‌الرشید که بعد از برادرش به خلافت رسید، در راه سفر به خراسان وارد قزوین شد و دستور داد مسجدی در آن شهر بسازند و دیواری هم به دور شهر بکشند، بعد از آن، مبارک ترک که یکی از غلامان آزاد شده توسط مأمون یا معتصم بود، در آنجا قلعه ‌ای ساخت و این قلعه به مبارک قلعه مشهور شد و چون مبارک و میمون مترادف هستند، در طول زمان به میمون قلعه تغییر نام یافت.
 

بررسی ‌های باستان‌ شناسان نشان می‌ دهد که از زیر زمین این قلعه به عنوان زندان استفاده می ‌شده است.

* قلعه نویزرشاه
قلعه‌ نویزرشاه درشرق شترخان و در شمال شرقی روستای گرمارود برفراز کوهی بلند قرار دارد و بلندترین نقطه آن 2 هزار متر ازسطح دریا ارتفاع دارد و بسیار خوفناک به نظر می رسد.
 

از دیوار قلعه هنوز قسمتی برپا است و در بالای یکی از دو دیوار قلعه روزنه ای قرار دارد، از بناهای آن چند اطاق و ساختمان بزرگ هنوز باقی مانده است و با توجه به وضع طبیعی آن، از جمله قلعه های مستحکم و تسخیر ناپذیر منطقه به شمار می رود.
 

در این ناحیه، ویرانه برج‌ ها و قلعه‌ های دیگری نظیر ایلان، سفید در و قلعه‌ای در نزدیکی روستای فرندج بر فراز کوه مشاهده می ‌شود که اغلب این ویرانه ‌ها، از جمله آثار قلعه ایلان، برج‌ های مراقبت در طول راه ‌هایی بوده ‌اند که به قلعه الموت منتهی می ‌‌شده ‌اند و اسماعیلیان برای آن ‌که بر تمامی منطقه مسلط باشند و بتوانند از آن مراقبت کنند، در طول راه ‌های کوهستانی که از ارتفاعاتی چون سیالان می ‌گذشت و به سوی شمال و کنار دریا می ‌رفت، قرارگاه‌ ها و برج‌ های مراقبت برپا می ‌کرده ‌اند که در حال حاضر ویرانه ‌های آنها دیده می شود.

* قلعه شمس کلایه
قلعه شمس کلایه، قلعه دیگری در منطقه الموت است که دربالای شمس کلایه، در صخره کوه، غارهایی تو در تو وجود دارد که آثارساختمان در داخل آن مشاهده می شود.
 

راه یافتن به داخل این غارها بدون طناب ونردبان کاری غیرممکن است و غارهای شمس کلایه و آثار ساختمانی آن را محل قلعه معروف میمون دژ تشخیص داده اند؛ قلعه میمون دژ پس ازحمله هلاکوخان در زمان رکن الدین خورشاه به تصرف لشگرمغول درآمد.

* قزقلعه
قز قلعه نیز دژ محکم و بنای تاریخی باقی مانده از اواخر دوره ساسانی و یا اوایل اسلام است که در 20 کیلومتری شهرستان تاکستان، در حوالی منطقه ضیاءآباد و در کنار روستای آبکلو و بر فراز کوه سنگی یگانه قرار دارد و بر تمام نواحی اطراف مشرف است.
 

این قلعه از سه طرف به پرتگاه های مخوف منتهی می شود و تنها راه دسترسی به آن از راه جنوب است.
 

البته آثار باقی مانده از قلعه بسیار اندک است که از جمله این آثار، جرزهای یک چهار طاقی است که از سنگ و ساروج ساخته شده و طاق آن فرو ریخته است؛ چشم‌انداز وسیع و اشراف بر تمام دشت گسترده قزوین، ترکیب شگفت‌آور سنگ لاشه با آجر، فرورفتگی ‌ها و برجستگی ‌های موزون در سطح دیواره قلعه، تزئینات بسیار زیبای مقرنس و طرح‌های دیگر از جمله ویژگی‌ های قزقلعه است.
 

پایان پیام/