به گزارش خبرنگار شبستان، نخستین برنامه مجله علوم انسانی زاویه در سال 1392، با موضوع بررسی فلسفه صدرایی، ظرفیت ها و چالش ها، چهارشنبه شب، 28 فروردین ماه، به روی آنتن شبکه چهارم سیما رفت.
بر پایه این گزارش، ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه تهران و محمد فنایی اشکوری، عضو موسسه امام خمینی(ره) در این برنامه به مناظره پیرامون موضوع برنامه به مناظره پرداختند.
در ابتدای برنامه، فیاض در رابطه با فلسفه صدرایی اظهارکرد: حوزه شیراز، حوزه فرهنگی و معرفتی است که فرهنگ و هنری را در ایران بازتولید می کند که به عنوان نمونه "حافظ" یکی از بزرگان اش محسوب می شود.
وی ادامه داد: ملاصدرا به هر نحو از این قصه و حوزه شیراز دور نیست به این معنا که فکر و حکمت شیرازی در وجود او هست، هرچند که بعدها وارد اصفهان می شود که جغرافیای عقل نظری ماست و کسی را در فلسفه نداریم که در این حوزه تبحر داشته باشد و از اصفهان نگذشته باشد، از بوعلی گرفته تا آخوند خراسانی، ملاهادی سبزواری و ... .
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ملاصدرا، بر تاریخ فرهنگی و فلسفی ایران به شدت حق دارد، تصریح کرد: این توصیف از ملاصدرا بدان معناست که بعد از هزار سال که ملوک الطوایفی از میان می رود، هرچه داریم از ملاصدرا است که متاسفانه این حق آشکار نشده است.
فیاض افزود: نقش ملاصدرا در وحدت بخشی اصلا مشخص نشده است و اینکه سیر فکری و تاثیر فکر ملاصدرا در مشروطه و البته بعد از آن و در زمان انقلاب چه بوده است.
وی با تاکیدبر لزوم توجه به اندیشه و تفکر ملاصدرا و همچنین تاریخ کشور، گفت: آنچه که نسبت به فلسفه در ایران می دهیم بسیار خام است، تا وقتی سیر تفکری را دنبال نکنیم اتفاقی نمی افتد.
استاد دانشگاه تهران در پاسخ به پرسش مسعود معینی پور، مجری کارشناس برنامه زاویه مبنی بر اثرگزاری فلسفه صدرایی بر انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: امام خمینی(ره) شاگرد همان سیر تفکری بودند که پیش تر ملاصدرا و دیگران دنبال کرده بودند، امام(ره) با این مسئله که فلسفه وارد روش شناسی فقه شود، مخالف بودند.
وی گفت: ملاصدرا دین و فلسفه را در قالب عرفان برد.
همچنین فنایی اشکوری نیز در رابطه با مباحث طرح شده در رابطه با این پرسش که آیا نظام صدرایی می تواند با وجود حرکت جوهری، بر حرکت های سیاسی و اجتماعی نوزایی داشته باشد، اظهارکرد: قبل از هرچیز باید فلسفه را در این مفهوم تعریف کرد.
وی ادامه داد: به زعم من تفکر عقلی روش مند و نظام مند فلسفه نام دارد به معنای دیگر تک تک این کلمات قیودی هستند که برای فهم فلسفه لازم است.
فنایی اشکوری تصریح کرد: همه عقل دارند و تفکر می کنند، اما فیلسوف نیستند، چراکه فیلسوف روش دارد و همچنین فلسفه نظام مند است.
عضو موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: فلسفه مملو از باورهای زیبا و سخنان حکیمانه نیست، بلکه ساختمانی نظام مند است و مجموعه وابسته به هم است، مثلا مباحث هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی دارد.
وی در ادامه با گریز به فلسفه صدرایی گفت: ما در سنت عقلانی، معنوی و معرفتی مان روش های مختلف معرفتی ای را داشتیم و همچنین فلاسفه ای را داشتیم که با روش عقلی در پی شناخت حقیقت بودند، نیز متکلمانی داشتیم که با مراجعه به منابع دینی (کتاب و سنت)، در پی حقیقت بودند، و البته عرفا که از طریق سیر و سلوک به دنبال بیان حقیقت بودند و خود فلسفه نیز جریانات مختلفی داشته و تجربه کردیم.
فنایی اشکوری افزود: در طول جریان فلسفی در کشور با فلسفه مشاء مواجهیم که اتباع ارسطو بودند و عقل گرا، فلسفه اشراق داریم که نماینده اش سهروردی است و ادعا دارد اندیشه افلاطون را می گوید و همچنین در حوزه کلام نیز جریاناتی مختلف را اعم از معتزله و اشاعره را تجربه کردیم که هرکدام با روش و وجه نظر خاصی به دنبال حقیقت بودند و البته اختلاف نظر میان شان بود.
این محقق در این راستا ادامه داد: مثلا غزالی فلسفه را رد می کرد، به هرحال آنچه واضح است این نکته است که فلاسفه در روش و نتایج بین شان اختلاف بود، اما از زمان تاسیس فلسفه اسلامی تا حال، کوشش بر آن بوده است که میان این مشرب های مختلف معرفتی تقریب ایجاد شود.
وی گفت: مکتب فلسفه صدرایی، فلسفه ای با تفکر عقلی روش مند محسوب می شود اما مواد خام این فلسفه از عرفان، قرآن و حدیث است و تلاش دارد آنچه از طرق مختلف معرفتی به دست آورده است را برهانی و عقلانی کند پس فلسفه ای است که به روش عقلی پایبند است.
فنایی اشکوری تصریح کرد: اما سوال آن است که آیا نظام فلسفه صدرایی می تواند منشأ عمل در عرصه اجتماع باشد یا خیر؟ در این رابطه لازم به ارائه این توضیح است که فلسفه دوبخش نظری و عملی دارد و در این میان حکمت نظری آثار عملی دارد، هرچند که میان عمل و نظر پیوند است.
وی در پایان گفت: عمده کوشش ملاصدرا بر حکمت نظری بود، یعنی این گونه نیست که تمرکز در حکمت علمی به ویژه در ابعاد اجتماعی صرف داشته باشد و تنها در حوزه حکمت عملی جز اشارات و بیاناتی کوتاه از ملاصدرا، نداریم، اومعتقد است که تاجایی که می توان باید عقلانی بود.
پایان پیام/
نظر شما