خبرگزاری شبستان - قم: انتخابات بدون شک، یکی از برجسته ترین مظاهر دموکراتیک بودن یک جامعه و نظام، برگزیده ترین نمایش مردم سالاری، نماد توسعه یافتگی سیاسی و فرصتی برای انتقال آرام قدرت به شمار می رود. با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری را پیش رو داریم در این باره با سید حسین شرف الدین، کارشناس جامعه شناسی و ارتباطات و عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفتگویی را انجام داده ایم که در ادامه می آید.
1.تحلیل شما به عنوان کارشناس جامعه شناسی و ارتباطات، از فرایند سیاسی اجتماعی انتخابات چیست؟
انتخابات مکانیسمی برای انتظام بخشیدن به فرایند جانشینی متولیان امور و محملی برای اتصال افکار عمومی و دیدگاه های مردم به بدنه نظام مدیریتی کشور است. همچنین انتخابات نمادی از اقتدار ملی، زمینه ای برای رشد نهادهای مدنی، مشارکت توده ای، نمایش قدرت مردمی و دخالت توده ای در تعیین سرنوشت؛ عرصه ای برای ابراز دیدگاه ها و قضاوت های مردم، ابراز ترجیحات جمعی در امور سرنوشت ساز، تمرین قواعد بازی سیاسی توسط مردم و نخبگان، فرصتی برای ابراز موافقت یا مخالفت با سیاست های عمومی، مانع شدن از تمرکز گرایی حاکمیت، مشروعیت بخشی متوالی به یکی از ارکان نظام و با محوریت کشور ما و بیعت مجدد با نظام و رهبری است.
نکته دیگر اینکه، انتخابات به واقع یک پدیده سیاسی اجتماعی منحصر بفرد است و بدلیل اقتضائات خاص هر دوره، تقریبا پدیده ای تکرار ناشدنی شمرده می شود. این پدیده برغم اهمیت و سابقه چند ده ساله در کشور تا کنون کمتر مورد توجه مجامع آکادمیک و تاملات تئوریک قرار گرفته است؛ معمولا از فردای بعد از انتخابات همه چیز تمام شده تلقی می شود. انتخابات بدلیل تنوع اضلاع و ابعاد، بالقوه قابلیت جذب منظرهای مختلف نظری و طیفی از مطالعات و پژوهش های میان رشته ای را دارد. نیازی به ذکر نیست که این رویداد ملی به دلیل زمینه مندی و متن محوری، نیازمند مطالعات و مباحثات بومی است و مطالعات و تحقیقات محتمل در سایر جوامع، ما را از قرینه های بومی آن بی نیاز نمی کند.
2. چه شیوه هایی از تبلیغ را مطلوب و متناسب با فرهنگ و ارزش های اسلامی- ایرانی می دانید؟
به بیان فهرست وار و گزارش گونه، مواردی را می توان در این خصوص متذکر شد که قانون مداری و التزام دقیق به رعایت قواعد و هنجارهای انتخاباتی، رعایت آداب و اخلاق دینی بویژه آنچه تحت عنوان منشور اخلاق انتخاباتی برای هدایت کنش همه بازیگران این عرصه(اعم از نامزدها، ستادها، ناظران و مجریان، هواداران و توده ها) طراحی و تصویب شده است، پرهیز از هیاهو و جو سازی تبلیغاتی و بهره گیری از شگردهای جنگ روانی، عدم استفاده از بیت المال و امکانات عمومی؛ عدم استفاده از رانت قدرت، ثروت و موقعیت؛ پرهیز از فرصت دهی و بهانه سازی برای سوء استفاده دشمن و دامن زدن به احساسات قومی و فرقه ای از جمله این موارد هستند.
همچنین پرهیز از طرح شعارهای صرفا ملی گرایانه(باستان گرایی)، جعل عناوین و القاب و بیوگرافی سازی دروغین، پرهیز از خودمحوری و بزرگ نمایی خدمات، طرح وعده های فریبنده و اغواء کننده، رعایت حقوق و عدالت و انصاف در باره سایر نامزدها، پرهیز ازائتلاف و همراهی با چهره های منفی محلی با هدف جلب آراء بیشتر؛ ترجیح منافع ملی بر خواسته های شخصی، جناحی وحزبی؛ مهار حب و بعض های سیاسی و جناحی، پرهیز از طرح مواضع تضعیف کننده نظام، پرهیز از اسراف وهرزدادن امکانات، اجتناب از اقدامات سلب کننده آرامش عمومی، پرهیز از اقدامات مخدوش کننده زیبایی و آراستگی فضای عمومی شهرها؛ در کل، انتظار این است که فعالیت انتخاباتی در بخش اقدامات ایجابی مصداق معروف، و در بخش امور سلبی مصداق نهی و پرهیز از منکر باشد.
3. به نظر شما کاندیداها چه ضوابط اخلاقی و قانونی را باید در تبلیغات انتخاباتی خود رعایت کنند؟
اجمالا باید عرض کنم که در فضای تبلیغات انتخاباتی به ویژه روزهای منتهی به برگزاری انتخابات، به دلیل غلبه فضای احساسی و غلیان هیجانات و التهابات، میزان التزام به کنش های منطقی و رعایت قواعد هنجاری، عقلانیت ارتباطاتی و تمکین نهادواره ها، تا حد زیادی کاهش یافته و متقابلا نرخ رفتارهای بی قاعده و لجام گسیخته و به تعبیر جامعه شناسان، شیوع وضعیت انومیک به صورتی بی سابقه افزایش می یابد. از این رو، طراحی و تصویب مترقی ترین منشور و نظام نامه اخلاقی و حقوقی و تمهید قوی ترین مکانیسم های اجرایی و نظارتی نیز معمولا بدلیل ضعف یا فقدان زیرساخت های عمدتا روان شناختی، راه به جایی نمی برد و ضمانت اجرایی چندانی ندارد.
این موضوع، اگر به ضعف پیشینه سلوک دموکراتیک ما در سطح ملی، نرخ بالای جمعیت جوان کشور، سن نسبتا پایین مشارکت انتخاباتی، فقدان تشکلات حزبی و نهادهای مدنی برای هدایت هیجانات و گرایشات سیاسی ضمیمه شود؛ نتایج آن از قبل قابل پیش بینی است. ابراز این سنخ هیجانات در مقطع انتخابات، آنچنان عادی و طبیعی انگاشته شده که معمولا هیچ یک از مراجع رسمی، حتی نسبت به اشکال قانون شکنانه و صور متخلفانه آن نیز ضرورت چندانی به گریبان گیری و مواخذه مسببان در بعد از انتخابات احساس نمی کنند. و این خود حاشیه امنی برای جنجال آفرینان به ویژه قشر جوان آنها که معمولا در چنین شرایطی دستخوش تکانه های روانی شدید می شوند، فراهم می آورد.
تخلفات خواسته یا ناخواسته سازمانها و نهادهای قانونی نیز بخش دیگری از این ماجراست. انتظار عمومی این است که به موازات بلوغ زیستی انقلاب، افزایش تجربه حضور در فضای دموکراتیک کشور و تمرین قواعد بازی انتخاباتی؛ بلوغ سیاسی و منش و خرد رفتاری نیز افزایش و عمق بیشتری یابد. برای مهار و کنترل وضعیت های غیر منتظره ای که متاسفانه در هر دوره انتخاباتی با مظاهر و جلوه هایی از آن به صورت جسته و گریخته، به ویژه در برخی مناطق مواجه ایم، ظاهرا راهی جز فرهنگ سازی تدریجی، آموزش قواعد بازی دموکراتیک و اخلاق انتخاباتی و نهادی کردن عقلانیت رفتاری وجود ندارد.
برگردیم به پاسخ سوال، در کل انتظار به حق این است که نامزدها، ستادهای انتخاباتی، هواداران و عموم مردم در فرایند فعالیت های انتخاباتی خویش، به همه آنچه تحت عنوان اخلاق و حقوق انتخاباتی از آن سخن به میان آمده و نیز همه توقعات و مطالبات نانوشته عقلایی وعرفی، التزام عملی نشان داده و احساسات و کنش های انتخاباتی خویش را به صورت قاعده مند اظهار و ابراز کنند.
4. در مقام مقایسه میان تبلیغات انتخاباتی در ایران و سایر کشورها، چه تمایزاتی را مورد توجه می دانید؟
من اطلاع دقیقی از اوضاع انتخابات در کشورهای دیگر ندارم و فکر می کنم با توجه به تنوع نظام های سیاسی و مدل های مختلف دموکراسی، الگوهای متعددی از انتخابات در جهان وجود داشته باشد. در نظام های سکولار معمولا جریان انتخابات با محوریت خواست و مشارکت فعال احزاب، رقابت های حزبی، تبلیغات رسانه ای، نهادهای مدنی(غیر حزبی)، احیانا گروههای فشار سامان می یابد. بدیهی است که این منطق با مقتضیات یک نظام اسلامی با مدل مردم سالاری دینی و حاکمیت ولایی، دست کم در مقام نظر و آرمان همخوانی ندارد.
اصل تفکیک ناپذیری دین و سیاست، دین محوری به جای حزب محوری، تلقی پارلمان به عنوان بازوی تقنینی رهبری، تعهدمندی و مسئولیت پذیری، تقدم ولایت صالحان و شایسته گان، ضرورت انتخاب اصلح، تکلیف نیکان و واجدان صلاحیت به نامزدی، امانت تلقی کردن مناصب و موقعیتها، شیفتگی خدمت به جای تشنگی قدرت، داشتن انگیزه الهی به جای تمنیات دنیاگرایانه، احساس مسئولیت کردن در مقابل خداوند، التزام قاطع به رعایت احکام و حدود الهی، حرکت در مسیر تقویت نظام ولایی و عزت و اقتدار ملی، عبادی تلقی کردن مشارکت در سطوح مختلف انتخابات، ممنوعیت اغواء و فریب توده ها و غیره از اصول خدشه ناپذیری است که در منابع دینی، قوانین پایه، سیاست های کلان و دیدگاههای رهبران نظام به عبارات مختلف انعکاس یافته و در سال های بعد از انقلاب همواره بویژه در بحبوحه هر انتخاب بدان تذکر داده شده است.
بی شک، سیاست های تبلیغی نظام اسلامی بویژه بخشی که توسط سازمانهای وابسته همچون رسانه ملی، اعمال و ابلاغ می شود، باید اصول و معیارهای حقوقی و اخلاق مصوب و مورد انتظار را در بالاترین سطح ممکن، در خود منعکس سازد. بدیهی است که این الزام به تبلیغات انتخاباتی نیز محدود نمی شود. در هر حال، مشارکت انتخاباتی، مجوز نقض قواعد، هر چند به صورت موقت، نخواهد بود.
پایان پیام/
نظر شما