در بهت سکوت کوفه و ظلمت شام پیغامبرِ خدای عشق زینب بود

حجت الاسلام محمد هادی یوسفی غروی، عضو کمیته علمی، تخصصی تاریخ در مدارج حوزوی و صاحب نظر عرصه تاریخ اسلام در تبیین و تشریح زندگی حضرت زینب سلام الله علیها به خبرنگار شبستان گفت: حضرت زینب سلام الله علیها یکی از 4 فرزند امیرالمومنین علیه السلام و حضرت زهراسلام الله علیها و دومین فرزند دختر آن حضرت بوده اند. برخلاف آنچه مشهور و معروف است و در مجالس و محافل ما نقل می شود که حضرت زینب سلام الله علیها پیش از ام کلثوم بوده و نام حضرت ام کلثوم عطف بر نام ایشان می شود.

وی افزود: بخصوص چون در ادامه نام حضرت زینب سلام الله علیها لقب «کبری» ذکر می شود، مردم غالبا گمان می کنند که زینب دختر بزرگ حضرت امیر علیه السلام بوده و به همین دلیل «کبری» خوانده شده است. غافل از این که این لقب متعلق به نیمه اول زندگانی حضرت نیست. بلکه از نیمه دوم زندگی ایشان که پدر بزرگوارشان امیرمومنان از مدینه به کوفه منتقل و از دیگر همسران نیز صاحب فرزندان دختر شدند و به دلیل خوش داشتن نام زینب، این نام را بر سایر دختران خود نیز نهادند، برای تمیز و تشخیص زینب ها به ایشان لقب «کبری» داده شد.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: حضرت زینب کبری سلام الله علیها در کوفه می زیسته و همسر پسر عمویش «جعفربن ابیطالب» معروف به «جعفر طیار» بود. بنابراین نخستین فرزند دختر حضرت زهراسلام الله علیها و امیرالمومنین علیه السلام، ام کلثوم و دومین فرزند دخترشان زینب سلام الله علیها بود.

وی در رابطه با وجه نامگذاری دختران حضرت زهرا سلام الله علیها بخصوص حضرت زینب علیها سلام، با اشاره به مقطعی مغفول مانده از تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: پیامبر گرامی اسلام پیش از حضرت زهرا سلام الله علیها سه دختر دیگر بنامهای زینب، رقیه و ام کلثوم داشتند که بزرگترین آنها زینب بود. رقیه و ام کلثوم پیش از اسلام برای دو فرزند عموی ناخلف پیامبر، ابولهب عقد بسته شده بودند که با نزول سوره مبارکه «مسد» و نکوهش ابولهب در این سوره، همسر وی «ابوجمیل» خواهر ابوسفیان، فرزندانش را وادار کرد تا این دختران را طلاق دهند. و بعدها به ازدواج عثمان درآمدند.

عضو مدارج عالی حوزه افزود: ابتدا رقیه به همسری عثمان درآمد. اما وی در نیمه سال دوم هجرت پیامبر از مکه به مدینه و همزمان با وقوع جنگ بدر، که در نیمه ماه مبارک رمضان اتفاق افتاد، به بیماری حصبه یا آبله (هر دو در تاریخ آمده است) مبتلا شد و پس از بازگشت پیامبر از جنگ بدر از دنیا رفت و نخستین کسی بود از خاندان پیامبر که در بقیع مدینه دفن شد. پس از مرگ رقیه دختر پیامبر، چون عثمان از او دارای فرزندی 4 ساله بنام عبدالله بود، هنگامی که دختر دیگر پیامبر «ام کلثوم» را خواستگاری کرد، پیامبر به لحاظ این که عبدالله فرزند رقیه توسط خاله اش پرورش یابد، این خواستگاری را پذیرفت.

این صاحب نظر عرصه تاریخ اسلام یادآور شد: قریب به یکسال بعد و همزمان با جنگ احد که در نیمه سال سوم هجرت واقع شد، عموی عثمان در میان مشرکان قریش که از مکه به جنگ مسلمانان آمده بودند، هنگام بازگشت راه را گم کرده و به مدینه و خانه برادرزاده یا به گفته برخی عموزاده اش، (عثمان) پناه برد و پیامبر از طریق وحی از این ماجرا آگاه شد. بنابر منابع تاریخی عموی عثمان (حکم بن العاص) از سران مشرکین در مکه بود که پیامبر را بسیاز آزار و اذیت می کرد. پیامبر پس از اطلاع از ماجرا کسانی را فرستاد تا او را بدست آورند. عثمان خبردار شد و خود را به پیامبر رسانید و برای او امان گرفت. حضرت سه روز به او امان داد و عثمان روز سوم او را مجهز کرده و روانه ساخت. اما باز راه را گم کرد و در راه امیرالمومنین علیه السلام همراه زیبر یا مقداد یا شخص دیگری (بنابر اختلاف اخبار) به فرمان پیامبر اکرم صل الله علیه وآله وی را دستگیر و بقتل رساندند. در این میان عثمان قتل عمویش حکم بن العاص را از چشم همسرش ام کلثوم (دختر پیامبر) دید و بقدری ایشان را کتک زد که به قتل رسید و چون این خواهر بزرگوار حضرت زهرا سلام الله علیها حدود سال چهارم هجری از دنیا رفت، لذا وقتی حضرت اولین فرزند دختر خود را به دنیا آورد نام خواهرش، «ام کلثوم» را بر او نهاد و بعدها وقتی خواهر دیگرش «زینب همسر ابوالعاص بن ربیع» فوت کرد دومین دخترش را بنام «زینب» نام گذاشت.

حجت الاسلام یوسفی غروی گفت: بنابراین نام «زینب» یک نام شناخته شده پیش از اسلام بوده و حتی در خانواده و خاندان رسول خدا صل الله علیه و آله این نام وجود داشته است چنانکه نام خواهر بزرگ حضرت زهرا سلام الله علیها «زینب» بوده است. اما در رابطه با تاریخ وفات حضرت زینب سلام الله علیها که آن را در نیمه رجب ذکر کرده اند، تنها منبع تاریخی موجود در این رابطه، کتابچه ایست بنام «اخبار زینبات» که بخشی است از کتاب «انساب آل ابیطالب» از شخصی بنام «یحیی بن الحسن عبید علی نصابه» از نسل امام زین العابدین علیه السلام که معاصرحضرت امام رضا علیه السلام تا غیبت صغری (10 سال اول غیبت صغری 270 هجری) می زیسته و در یکی از منابع معتبر رجالی شیعه بنام «رجال نجاشی» (متوفای 450 هجری) از این فرد بعنوان فردی موثق نام برده شده و به کتاب «انساب ال ابیطالب» نیز اشاره شده است.

وی افزود: بخشی از کتاب ایشان بنام «اخبار زینبات» بوده است یعنی زینب های دختران بنی هاشم شامل «زینب دختر پیامبر»، «زینب دختر حضرت امیرالمومنین» همراه با سایر زینبها از جمله دختر حضرت حمزه سید الشهدا که بخشی از زندگی حضرت زینب کبری سلام الله علیها نیز در این کتاب آمده است. البته این کتاب تا نیم قرن پیش نیز مفقود بوده است و نزدیک به پنجاه سال قبل، شخصی مصری بنام «حسن قاسم» که کتابی بنام «السیده زینب بنت امیرالمومنین» در رابطه با حضرت زینب سلام الله علیها نگاشته است، این کتاب را از کتابخانه های مصری بدست آورد. سپس کتاب به دستور آیت الله نجفی مرعشی و توسط فرزندشان به فارسی ترجمه شد و در حال حاضر نیز توسط انتشارات کتابخانه ایشان، منتشر و نگهداری می شود.

حجت الاسلام یوسفی غروی خاطرنشان کرد: در این کتاب آمده است که وقتی اهل مدینه در «زمان عمربن سعیدبن عاص اشدق» والی مکه و مدینه بر علیه «یزید بن معاویه» قیام کردند، حضرت زینب سلام الله علیها نیز گزارش ها و اخبار کربلا را برای مردم بازگو کرد و چون این گزارش به والی مدینه رسید او نامه ای به یزید نوشته و کسب تکلیف کرد. یزید دستور داد حضرت را از مدینه به نقطه ای دور دست تبعید کنند. امیر این شهر دور افتاده تبعیدی نیز شخصی بنام «مسلمه بن مخلد انصاری» از دستیاران عمرو عاص بود که در کشتن «محمدبن ابی بکر» که از سوی حضرت امیرعلیه السلام به ولایت مصر انتخاب شده بود، دست داشت. بنابراین «مسلمه بن مخلد انصاری» سابقه سویی نسبت به اهل بیت و کسانی که منتسب به امیرالمومنین علیه السلام بودند، داشته است اما گویا در هنگام ورود حضرت زینب سلام الله علیها به این شهر، از ایشان استقبال کرده و او را به منزل خود برده است. اما حضرت در اثر این سفر اجباری الزامی و تبعیدی بیمار شده و تنها نه ماه در قید حیات بوده و در نیمه ماه رجب سال 62 هجری یکسال پس از شهادت برادر از دنیا رفتند.

پایان پیام/