گزارش شبستان// اردبیل
در گذشته آداب و رسوم از غنای ویژه‌ای برخوردار بود و افراد با شوق و ذوق بیشتری آداب رمضان را به جا می‌آورده‌اند، اما امروزه با هجوم فرهنگ بیگانه و مشکلات زندگی شهری و ماشینی، آداب و مراسم رمضان کم‌رنگ تر و حتی بسیاری از آنها فراموش شده‌اند.
ماه مبارک رمضان؛ ماه قرآن، ماه میهمانی خدا، ماه خوبی‌ها، ماه شب‌های قدر، ماه دعا و نیایش، ماه رحمت و آمرزش و ماه خیر و برکت شروع شده است. در این ماه مبارک، مردم مناطق مختلف کشور با انجام آداب و رسوم خاص، با فاصله گرفتن از ظواهرمادی دنیا به میهمانی خدا می روند.
یحیی نقی زاده مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با بیان اینکه ماه مبارک رمضان در سرزمین دارالارشاد اردبیل ویژگی ها و آداب رسوم خاص خودش را دارد، به خبرنگار خبرگزاری شبستان در اردبیل گفت: شروع ماه مبارک رمضان تا قبل از آمدن تلویزیون به خانه ها در هاله ای از ابهام قرار داشت. لذا مردم روز قبل از ماه رمضان را روزه می گرفتند و این روز را «یوم الشک» می نامیدند، اگر آن روز ماه رمضان اعلام می شد که روزه شان واجب بود وگرنه جزو روزه های مستحبی محسوب می شد.
وی با بیان اینکه نیاکان ما در گذشته های نه چندان دور که نه ساعت زنگداری بود و نه تلفنی از روش های خاصی برای بیدار کردن روزه داران در سحر استفاده می کردند، افزود: در گذشته برای بیدار کردن مردم در ایام سحر فردی به هنگام سحر و یک ساعت مانده به اذان صبح از خواب برمی خاست و به بام خانه می رفت و در ابتدا کارش را با صلوات بر محمد وآل محمد(ص) و چاووشی و مدح علی بن ابی طالب(ع) شروع و سپس صدای خود را بلند تر می کرد و طبلی را بدست می گرفت و آرام آرام بر طبل می کوبید تا مردم را بیدار کند.
خانواده ای که سوره «یس» را تلاوت می کرد باید افراد قرآن خوان را افطاری می داد
نقی زاده با بیان این مطلب که در گذشته قرآن خوانی بین همسایه ها در این ماه مبارک به نوبت انجام می گرفت و هر شب در یک خانه مراسم برگزار می شد، ادامه داد: خانواده ای که سوره «یس» را تلاوت می کرد باید افراد قرآن خوان را افطاری می داد.
مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به این مطلب که به اعتقاد بزرگان باید در‌ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی‌ها صیقل یابد و نگاه کردن به آیینه این هدف را برای آنان دست یافتنی می‌کند، بیان داشت: از متداول‌ترین رسوم این استان در‌ماه رمضان " اباشدان " یا سحری است که مردم با مناجات خوانی و خواندن ادعیه های گوناگون از فرصت معنوی این ماه بهره مند می شوند.
این مسئول با بیان این نکته که مردم اردبیل در ماه مبارک رمضان آداب و رسوم ویژه ای را دنبال می‌کنند و در تزکیه نفس و انجام عبادات و فرایض مقدس این ماه مقید هستند و برانجام آیین‌های مذهبی ماه مبارک تأکید دارند، اضافه کرد: در قدیم با فرارسیدن این ماه مبارک بزرگ ترها با دادن سر روزه ای به دختران و پسران که نوعی هدیه و کادوی مناسب بود، بچه‌هایی را که به سن تکلیف می رسیدند، به انجام فریضه مقدس روزه ترغیب می کردند.
عضو شورای اداری استان اردبیل تصریح کرد: متداول ترین سنت که در شهرها و روستاهای استان اردبیل با گذشت زمان هنوز دستخوش تغییر نشده، تهیه نان مخصوص «فطیر» است و هنوز هم بسیاری از کدبانوهای شهری و روستایی در تنورها یا فرهای خانگی، اقدام به طبخ این نان شیرینی سنتی برای سفره افطار می کنند.
نقی زاده با یادآوری اینکه کمک به مستمندان در ماه مبارک رمضان نیز نسبت به دیگر ایام سال فزونی یافته و افراد خیر به صورت وجه نقد، جنسی و یا بردن طعام به دستگیری افراد بی‌بضاعت می‌شتابند، خاطر نشان کرد: جلسات ختم قرآن مجید در ایام پر برکت و معنوی رمضان که با حضور اقشار مختلف مردم در مساجد و مجالس خانگی تشکیل می‌شود از دیگر آدابی است که طی مراسم سحرخوانی، طول روز و پس از افطار جریان دارد.
شبیه‌خوانی در ایام شب های قدر
مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تصریح کرد: در ایام ماه رمضان به ویژه در روزهای 19، 21 و 23 این ماه مراسم تعزیه خوانی به نام شبیه‌خوانی دایر است، مردم این شب‌ها را تا سحر احیا می‌دارند و به قرائت قرآن و نماز و دعای جوشن کبیر می‌پردازند و اغلب مقید به افطاری دادن در این شب‌ها هستند.
وی بیان داشت: فرارسیدن شب های احیا با عطر حلواهای خانگی، کلوچه، نان محلی معروف به یاغلی فطیر، دوختن چادر نماز در جمع‌های زنانه، غبارروبی از مساجد و آماده‌سازی حسینیه‌ها و تکیه‌ها مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد و جای خیرات افطاری با احسان سحری تغییر می‌کند و مردم با نان، پنیر، گردو، کلوچه، شیر و بسیاری از غذاهای خانگی از شب زنده‌داران پذیرایی می‌کنند.
ضرورت احیای سنت های رنگ باخته
این مسئول ابراز داشت: درصف ایستادن و انتظار کشیدن برای خرید زولبیا و بامیه صحنه‌ای تکراری اما خوشایند در همه محله‌های شهر بود که نشان از برکت و دمیدن روح زندگی ناشی از فرارسیدن این‌ماه به حیات همه مردم شهر را داشت و این صف ها به این دلیل بود که در قدیم مثل امروز در همه جای شهر زولبیا و بامیه نمی فروختند و فقط تعداد کمی شیرینی پز در سطح شهر وجود داشت که مردم به آنها مراجعه می کردند.
نقی زاده با اظهار تاسف از این مطلب که در کنار گرامیداشت این رسوم آنچه بسیاری از قدیمی‌تر‌ها را آزرده خاطر می‌کند، انتقال این مهمانی‌ها به غذاخوری‌های شیک و گران قیمت است که گرمای لذت بخش گردهم آمدن اعضای فامیل را به فضایی بی‌روح تبدیل کرده است، یادآور شد: گویی خانم‌ها نیز برخلاف سال‌های گذشته رغبتی برای کدبانوگری و پخت‌وپزهای هنرمندانه ندارند.
عضو شورای اداری استان در بخش دیگری از سخنان خود اضافه کرد: اغلب خانواده های اردبیلی در این ماه نان تازه سنتی به ویژه سنگگ، بربری و یا فطیرهای محلی را تهیه و در افطار با چای شیرین و عسل و سرشیر محلی، در کنار غذاهای دیگر میل می‌کنند و در اغلب خانه ها، فرنی و مربای گل، یکی از آش های محلی یا سوپ، غذاهای سبک مانند کوکو یا کتلت و شله زرد جزو لاینفک سفره ها را تشکیل می دهد.
سفره افطار اردبیلی‌ها مزین به آش گل های وحشی نسترن ( گیلدیک )
وی خاطر نشان کرد: در گذشته به دلیل در دسترس نبودن برخی مواد مردم در هفته تنها یک یا دو نوبت از برنج استفاده می‌کردند و عمده غذای اصلی آنها آبگوشت، کوفته مخصوص اردبیل، شوربا، بود ولی امرزه پیچاق قیمه، چلوکباب از غذاهای مشهور اردبیل، کوکوی گوشت با تزئین خلال بادام، کتلت یا شامی و قورمه‌سبزی نیز نیز به این لیست اضافه شده است همچنین گز لقمه‌ای پهن شده و پشمک در این ماه بازار داغی را برای خود در اردبیل برپا می کند به طوری که اغلب خانواده‌ها از این شیرینی در سفرهای خود و مهمانی‌ها استفاده می کنند.
مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اظهار داشت: پهن کردن سفره افطاری در اردبیل برعهده دختران جوان خانه است و دختران جوان تمامی ذوق و سلیقه خود را هنگام پهن کردن سفره به خرج می‌دهند تا سفره افطار هر چه زیباتر و رنگین تر جلوه کند و در این میان آش نسترن آشی است که از گلهای وحشی نسترن سفید رنگ که میوه آن فصل پاییز از راه می‌رسد می‌پزند که زنان در جمع‌آوری این محصول و خشک کردن آن برای پخت آش ساعی به نظر می‌رسند.
زمان افطار با شلیک توپ در وسط شهر اعلام می شد
وی گفت: در زمان‌‌های گذشته که وسایل ارتباط جمعی فراهم نبود در اردبیل هنگام افطار توپی بزرگ در وسط شهر که به آن " قلعه گاباغی " می‌گفتند(اکنون به پارک ملت تبدیل شده است) وجود داشت که با شلیک این توپ شنیدن صدای توپ توسط روزه‌داران، آنها درمی‌یافتند که زمان افطار فرارسیده است اما امروز با گسترش وسایل ارتباط جمعی بحث اطلاع‌رسانی برای سحری و افطار حال و هوایی متفاوت پیدا کرده به طوری که اردبیلی‌ها به دلیل علاقه‌ای که به صدای روحانی موذن‌زاده دارند بسیار علاقه‌مند هستند سحر و افطار خود را با ندای اذان استاد مرحوم رحیم موذن‌زاده به عنوان شاهکار اذان جهان اسلام عجین کنند.
دوختن « کیسه برکت» همراه با ختم 30 جزء قرآن کریم از رسومات بی نظیر اردبیلی ها است
نقی زاده با بیان این مطلب که از دیگر رسومات استان اردبیل و شهرهای اطراف دوختن « کیسه برکت» است که همزمان با آخرین جمعه ماه رمضان در مساجد شهرستان مشگین‌شهر برگزار می شود، ادامه داد: دوخت این کیسه‌ها که معمولاً با ختم 30 جزء قرآن کریم همراه است بر اساس یک باور دینی و مذهبی توسط زنان و دختران مشگین‌شهری انجام می‌شود و این کیسه‌ها که در بین مردم به برکت توربافی معروف است از پارچه نذری تهیه می‌شود و پس از آماده شدن مقداری نمک و وجه نقد در آن قرار داده می‌شود که خانواده‌ها پس‌انداز خود را در طول سال داخل این کیسه قرارداده و در سفرهای زیارتی و کارهای عام المنفعه مورد استفاده قرار می‌دهند.
این مسئول تصریح کرد: کیسه لعن ابن ملجم، با زدن هر سوزن به این کیسه خواندن یک لعنت به ابن ملجم مرادی رسم دیرین دیگر دیار دارالارشاد اردبیل رسم «کیسه‌دوزی» در 27 رمضان است که هنوز در این استان پابرجا است به طوری که روز 27 ماه رمضان که معروف به شب قصاص ابن ملجم است زنان کیسه‌ای می‌دوزند که به کیسه لعن ابن ملجم یا کیسه مراد معروف است و با هر سوزنی که به این کیسه می‌زنند یک بار به ابن ملجم لعنت می‌فرستند.
شب آخر ماه رمضان ساکت‌ترین شب بین کل ایام این‌ماه مبارک است
مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با اعلام اینکه شب آخر ماه رمضان ساکت‌ترین شب بین کل ایام این‌ماه مبارک است، گفت: این ساکتی به خاطر این است که مردم در خانه خود می‌مانند تا فطریه‌شان به گردن کس دیگری نیفتد.
نقی زاده گفت: عصر روز آخر ماه رمضان والدین اعم از پدر یا مادر به ازای هر یک نفر از اعضای خانواده خود یک من گندم و یا معادل آن پولش را کنار می‌گذارند و هنگام افطار دست به دست بین اعضا فطریه می‌چرخد و با رسیدن به دست پدر، فطریه را لای قرآن قرار می‌دهد تا در نخستین فرصت به فردی که نیازمند است بدهد و روز عید فطر هم بهانه خوبی برای مردم این دیار است تا صله رحم به جا آورند و از پدر و مادر و بزرگترهای فامیل سر بزنند.
وی در پایان گفتگوی خود با خبرنگار شبستان با بیان این مطلب که رؤیت هلال ماه شوال نشانی بر پایان ماه مهمانی خدا است، تصریح کرد: نماز عید فطر همزمان با طلوع خورشید با ذکر اللهم لبیک در نقاط شهری و روستایی بر پا می می شود , پس از نماز مومنین با یکدیگر روبوسی کرده و قبولی طاعات یکدیگر را از باریتعالی طلب می کنند، صله رحم، زیارت اهل قبور و اماکن مقدس و دید و بازدید از جمله آداب این عید فرخنده است.
پایان پیام/
نظر شما