حمیدرضا خادمی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر فلسفه در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سؤال که جایگاه فلسفه اخلاق در فلسفه اسلامی چیست و آیا قبول دارید که جایگاه فلسفه اخلاق در فلسفه اسلامی ضعیف است و شما چه راهکاری را برای پیشرفت این رشته در فلسفه اسلمی ارائه می دهید، گفت: اساسا در فلسفه اسلامی، حکمت دو بخش است: حکمت نظری و حکمت عملی. حکمت عملی خود در سه بخش اخلاق فردی، اخلاق در خانواده و اخلاق اجتماعی اعم از حوزه فرهنگ و سیاست را شامل می شود.
وی افزود: در هر یک از این اقسام سه گانه مباحث متنوعی در متون فلسفی - اخلاقی در حوزه فلسفه و حکمت اسلامی مشاهده می شود که درخور تحقیقات جدی در زمینه مطالعات فلسفه اخلاق است، اما باید توجه داشت که اخلاق اعم ازاخلاق کاربردی یا اخلاق توصیفی، غیراز فلسفه اخلاق است.
این محقق با اشاره به اینکه فلسفه اخلاق به عنوان گرایشی از فلسفه و رشته‌ای آکادمیک، زادگاهش غرب است، گفت: عمده کتاب های فلسفه اخلاق به زبان های اروپایی منتشر و نظریات گوناگون نیز در غرب متبلور و سامان یافته است، لکن بسیاری از مباحث فلسفه اخلاق در سنت اسلامی نیز ریشه دارد.
وی تصریح کرد: به عنوان مثال بحث از حُسن و قُبح ذاتی افعال نوعی واقع گرایی اخلاقی است که در آراء اندیشمندان مسلمان سابقه بسیاری دارد. برخی نیز قرائت غیرواقع گرایانه را در این خصوص ارائه کرده اند. به عنوان مثال محقق اصفهانی از آنجا که قضایای اخلاقی را از قضایای مشهوره و آرای محموده دانسته است از مدافعین این قرائت است، اما به نظر می رسد ابن سینا واقع گرایی اخلاقی را می پذیرد چنانکه در کتاب اشارات می گوید اگرچه عقل آنها را محموده می داند اما به صورت اولی صادق نمی داند مگر با نظر و استدلال.
خادمی در ادامه سخنانش تصریح کرد: همچنین مباحثی از قبیل نسبی گرایی در حوزه اخلاق اعم از نسبی گرایی توصیفی تا نسبی گرایی فرااخلاقی نیز در سنت اسلامی دارای مباحث ریشه ای است. نسبی گرایی اخلاقی در برابر مطلق گرایی، ارزش ها و اصول اخلاقی را اصولی وابسته به امور دیگر می داند.
وی افزود: نسبی گرایی در دو بخش ذهن گرایی اخلاقی و قراردادگرایی اخلاقی مباحث مختلفی دارد که برخی از این مباحث مورد توجه اندیشمندان مسلمان واقع شده است و مطالعات جدی در این خصوص صورت گرفته است. در این میان دیدگاه های عرفانی یا صوفیانه پیرامون اخلاق نیز در گستره تفکر اسلامی بسیار ریشه دارد.
وی با بیان اینکه به نظر بنده هنوز زوایای پنهان بسیاری از مطالعات فلسفی اخلاق در سنت اسلامی مغفول واقع شده که جا دارد با همت پژوهشگران تحقیق و تکمیل گردد، خاطرنشان کرد: هر چند دیرزمانی است که دانشگاه های ما رشته فلسفه اخلاق تأسیس کرده اند، اما هم توسعه این رشته در مقاطع تحصیلات تکمیلی ضروری می نماید و هم فارغ التحصیلان مجرب در این زمینه به کار گرفته شوند.
پایان پیام/
نظر شما