فوران «خون» یا «نفت»؟!

خبرگزاری شبستان: 10 سال از بمباران‌های شوک‌برانگیز بغداد به دست جرج دبیلو بوش، رییس‌جمهوری سابق آمریکا که منجر به سقوط صدام حسین شد، می‌گذرد. جنگ طولانی‌مدت عراق بالاخره به پایان رسیده و آخرین سربازهای آمریکایی از این کشور خارج می‌شوند اما جنگ دیگری در راه است؛ نزاع برای کنترل منابع نفتی. قدرت‌نمایی آمریکا این بار نه از طریق نظامی بلکه با استفاده از شرکت‌های نفتی مانند اکسون (Exxon) و شورون (chevron) است که مانند سربازان در این زمین جنگ عمل می‌کنند.
مثل هر جنگ دیگری این درگیری هم می‌تواند منجر به تغییر شکل‌ کلی در عراق با ایجاد اختلال در موازنه‌ای شود که بیش از 80 سال در این کشور وجود داشته و این می‌تواند آغازگر جنگ داخلی دیگری باشد.
وقتی نیروهای آمریکایی برای اولین بار در مارس 2003 میلادی به عراق لشکرکشی کردند با کشوری مواجه شدند که در نتیجه دهه‌ها تحریم و جنگ چپاول شده بود. در این زمان روزانه تنها یک میلیون بشکه نفت در عراق تولید می‌شد که کسری از تولید نفت در این کشور در اواخر دهه 1980 بود.
عراق ورشکسته شده بود؛ در کشوری که منابع نفتی‌اش با حدود 143 میلیارد و یک میلیون بشکه پنجمین ذخایر بزرگ نفتی جهان به حساب می‌آیند و هنوز ذخایری برابر با 197 میلیارد بشکه نفت در آن قابل کشف است، پزشکان و استادان دانشگاه تنها 50 دلار در ماه حقوق می‌گرفتند.
اما اکنون یک دهه پس از آن دوران همه چیز به طور چشم‌گیری تغییر کرده است. عراق در اواخر سال گذشته میلادی روزانه بیش از سه میلیون بشکه نفت تولید ‌کرد که بیشترین میزان تولید در چند دهه گذشته بوده است.
این در حالی است که بر اساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی این مقدار تولید می‌تواند به هشت میلیون و 300 هزار بشکه در روز تا سال 2035 میلادی افزایش پیدا کند که میزان تولید کنونی روزانه نفت در عربستان سعودی است.
بنابراین در سال‌های آتی عراق می‌تواند به بزرگ‌ترین منبع برای افزایش فرآورده‌های نفتی جهان و قدرت اصلی در تجارت جهانی تبدیل شود. البته همه این برآوردها با در نظر گرفتن کشف‌های جدید نفتی در سه استان شمالی عراق است که منطقه کنونی کردستان را تشکیل داده و حدود پنج میلیون عراقی در آن زندگی می‌کنند.
در این منطقه که بین ترکیه، سوریه و ایران واقع شده است، شرکت‌های نفتی از سال 2006 تاکنون گزارش‌های بسیاری مبنی بر کف ذخایر نفتی ارایه داده‌اند.
به گفته مقامات رسمی کردستان، این منطقه اکنون دارای 45 میلیارد بشکه نفت و حدود 10 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی است.
پتانسیل وسوسه‌انگیز نفتی کردستان بیش از 50 شرکت نفتی بزرگ از جمله Hess، Marathon، Ross Rerot Jr.’s HKN Energy،Gazprom Neft، Totalو بسیاری از فعالان ترک در این زمینه را وادار به برقراری روابط با دولت منطقه‌ای کردستان (KRG) کرده است.
در این زمینه کردها بیش از تولید مرکزی بغداد ارایه‌کننده توافق‌های نفتی مطلوب با شرکت‌های خارجی هستند.
دولت‌ منطقه‌ای کردستان دارای رییس‌جمهوری، نخست‌وزیر و پارلمان خاص خود در پایتخت کرد زبان این منطقه یعنی «اربیل» است اما با این وجود هنوز بخشی از عراق محسوب می‌شود.
اگرچه در حال حاضر تولید در کردستان به طور میانگین روزانه 170 هزار بشکه در روز است اما تحلیل‌گران نفت روند صعودی سریعی را برای آنان پیش‌بینی می‌کنند.
کردستان قصد دارد تا سال 2016 روزانه یک میلیون بشکه نفت و تا سال 2020 روزانه دو میلیون بشکه نفت به خارج صادر کند.
اما مسئله‌ای وجود دارد که کمپانی‌های غربی سرمایه‌گذاری کننده در کردستان را نگران می‌کند و آن افزایش تنش‌های این دولت با دولت مرکزی است.
قراردادهای کردها مقامات رسمی در بغداد را عصبانی کرده زیرا بر اساس قانون اساسی این قراردادها را به دلیل نادیده گرفتن اقتدار ملی نفت، غیرقانونی می‌دانند اما حقیقت این است که اختلاف بین این دو در این حقیقت سیاسی است نه قانونی.
مقامات عراقی نگران آن هستند که کردها با ثروت نفتی خود دولتی جدایی‌طلب را با تکیه بر رابطه‌های تجاری‌شان که وابسته به بغداد نیست به وجود بیاورند.
نگرانی آنها به‌ویژه در خصوص غول اقتصادی شمال عراق یعنی ترکیه است. در ماه دسامبر، کردستان شروع به انتقال نفت خود به ترکیه کرد و اخیرا نیز قراردادی با ترکیه برای یک خط لوله مستقل نفت به امضا رسانده است.
به همین دلیل دولت مرکزی عراق اعلام کرده که قصد دارد هر شرکت خارجی که با کردستان در زمینه نفتی همکاری می‌کند را در لیست سیاه قرار دهد و از مشارکت آنها در همکاری نفتی آنها با «عراق غیرکرد» ممانعت به عمل آورد .
در همین راستا در دسامبر سال گذشته میلادی دولت منطقه‌ای کردستان صدور گاز و نفت خود از طریق خط لوله‌های بغداد را متوقف کرد.
یکی از نمونه‌هایی که موجب به وجود آوردن تنش میان دولت مرکزی و دولت منطقه‌ای کردستان شد ورود شرکت Exxon Mobil بود.
در اکتبر سال 2011 میلادی این شرکت، قراردادهایی نفتی با کردستان امضا کرد که حداقل دو تای آنها مربوط به حفاری زمین‌هایی بود که مورد مناقشه کردها و عراقی‌های عرب و منشاء درگیری‌های خشونت‌آمیز در طی دهه‌های متمادی بین این دو بوده است.
این قراردادها موجب خشم مقامات عراقی شد تا آنجا که به این شرکت تا پایان سال 2012 فرصت دادند تا یا قراردادهای خود با کردستان را لغو کند و یا سهام خود در شرکت بسیار بزرگ« west Qurna» در جنوب عراق را زیر قیمت واگذار کند.
شرکت اکسون پس از تأمل و با این تضمین که بغداد نمی‌تواند موجب اختلال در روابط کردستان و این شرکت شود تصمیم گرفت با کردها همکاری خود را ادامه دهد.
ژنرال جیمز جونز، مشاور سابق امنیت ملی باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا که اکنون مدیر شورای تجارت کردستان- آمریکا در واشنگتن و مسئول آماده‌کردن شرایط در کردستان برای شرکت‌های آمریکایی است در این‌باره می‌گوید: اکسون به مدت بسیار طولانی و بسیار سخت بر روی این مسئله فکر کرد و در نهایت تصمیم گرفت در جایی سرمایه‌گذاری کند که فرصت بهتری برایش مهیا کرده است.
بیهوده نبود که مقامات عراقی به شدت از توافق میان کردستان و اکسون عصبانی شدند زیرا این مهر تأییدی بر صنعت نفت دولت منطقه‌ای کردستان بود.
بلافاصله پس از اکسون نیز شرکت‌های Totalو Gazprom Neft قراردادهای نفتی با دولت منطقه‌ای کردستان امضا کردند.
اما اقدام اکسون در نهایت منجر به درگیری میان پلیس عراق و نیروهای مسلح دولت منطقه‌ای کردستان تحت عنوان «پیشمرگا» در کرکوک و کشته‌شدن یک نفر شد.
کرکوک با داشتن ذخایر غنی نفتی یکی از مناقشه‌آمیزترین مناطق در عراق بود که در چند مایلی ساختمان جدید اکسون در «Qara Hanjeer» قرار دارد.
مقامات عراقی متعهد به راه‌انداختن جنگ در صورت وجود هرگونه حفاری اکسون در این منطقه شدند.
سامی العسکری، نماینده پارلمان عراق در آن زمان در این‌باره گفت: اگر اکسون انگشت بر روی این منطقه بگذارد با ارتش عراق مواجه خواهد شد.
وی افزود: ما جنگ نمی‌خواهیم اما برای نفت و استقلال عراق وارد جنگ می‌شویم.
و این‌گونه بود که دو طرف کرد و عرب در عراق هزاران نفر از نیروهای خود را در Qara Hanjeer مستقر کردند و تنش در منطقه بالا گرفت.
اما طعم مطبوع اربیل برای غربی‌ها که در این مدت تنها به فکر پیش‌بردن منابع نفتی خود در این منطقه بوده‌اند موجب شد تا بهترین شرایط و لوکس‌ترین اماکن را برای خود در آنجا دست و پا کنند.
یک مجتمع متشکل از خانه‌های شهری تحت عنوان «روستای انگلیسی» که در سال 2004 میلادی ساخته شده بود بلافاصله به کمپانی‌های خارجی مانند «Baher Hughes» و« Price water house coopers» به قیمت 125 هزار دلار فروخته شد و اکنون آنها این خانه‌ها را با قیمت 750 هزار دلار به اهالی منطقه با سود 600 درصد برای خود می‌فروشند.
یکی دیگر از این اقدامات ساخت هتل پنج ستاره «رستانا» است که اتاق‌های آن با کرایه‌های شبی 400 دلار برای خارجی‌ها رزرو می‌شود و لابی آن مکان برای گردهمایی سرمایه‌گذاران خارجی است.
علاوه بر اینها اربیل با ثروت نفتی جدید خود مکان فساد، پارتی‌بازی و سرکوب شده است.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در ماه فوریه گزارشی را منتشر کرد درباره اینکه چگونه نیروهای امنیتی کرد حداقل 50 روزنامه‌نگار فعال را در سال 2012 دستگیر کرده‌اند به خاطر اینکه درباره چگونگی مصرف بودجه عمومی از سوی مقامات کرد تحقیق می‌کردند.
دیده‌بان حقوق بشر در این‌باره می‌گوید: وقتی مأموران با مقامات دولت منطقه‌ای کردستان در نوامبر سال گذشته برای گزارش یافته‌های خود دیدار کردند یکی از مقامات بلندپایه کرد به آنها گفت:« هیچ حرفی در مورد فساد قابل تحمل نیست.»
قدرت‌گیری کردستان در زمینه نفت به‌ویژه پس از تحکیم روابط آنها با ترکیه و به وجود آمدن فساد در این منطقه امکان بروز جنگ میان دولت مرکزی عراق و دولت منطقه‌ای کردستان را بسیار بالا برده است.
مادامی که نفت در خط لوله‌های کردستان عراق جریان دارد این منطقه به دنبال راهی برای تبدیل‌شدن به یک کشور مستقل است و تا زمانی که غربی‌ها به دنبال تأمین منافع نفتی و تحکیم روابط با کردستان هستند این روند همچنان ادامه خواهد داشت.
در اینجا سؤالی بسیار مهم مطرح می‌شود و آن اینکه آیا فوران چاه‌های نفت کردستان بدون فوران خون مردم امکان‌پذیر خواهد بود؟
پایان پیام/