تحول مفهوم قدرت در عصر کنونی

خبرگزاری شبستان: در عصر جدید و به دنبال انقلاب اطلاعات ، منابع قدرت با دگرگونی عمیقی مواجه شده است.در سده هجدهم، سرزمین، جمعیت و کشاورزی منبع قدرت تعیین کننده بود. در سده نوزدهم، ظرفیت صنعتی ، در سده بیستم نیز علم و به ویژه فیزیک هسته ای ، منابع قدرت تعیین کننده ای در اختیار قدرت ها قرار داده بود. در سده حاضر، توانایی اطلاعاتی در تعریف وسیع خود احتمالا تعیین کنده ترین منبع قدرت است.
فرانسیس بیکن چهارصد سال پیش نوشت، اطلاعات قدرت است. انقلاب اطلاعات را به معنی پیشرفت های سریع فناوری در عرضه رایانه ها، ارتباطات و نرم افزار می دانیم که با خود کاهش چشمگیر هزینه پردازش اطلاعات را به همراه آورده است. جهان در حال حاضر به عصر جدیدی وارد شده که ویژگی های خاص خود را دارد.تجارت الکترونیک، فعالیت های اقتصادی شبکه ای و جهانی مبتنی بر اطلاعات، از ویژگی های این عصر است. غالب مبادلات معاملات اقتصادی کنونی از نوع اطلاعات است تا کالاهای فیزیکی است.
می توان میان "قدرت رفتاری" یعنی توانایی به دست آوردن نتایج مطلوبمان و قدرت منابع ، یعنی در اختیار داشتن منابعی که معمولا با توانایی به دست آوردن نتایج مطلوب مرتبط شناخته می شود، تمایزی اساسی قائل شد.انقلاب اطلاعات گذشته از قدرت رفتاری ، بر قدرتی هم که بر حسب منابع سنجیده می شود، تاثیر می گذارد.در همین رابطه، برخی ناظران معتقدند منابع قدرت عموما در حال تغییرند؛ بدین صورت که به تدریج تاکید کمتری روی نیروی نظامی به عنوان منبع قدرت صورت می گیرد. امروزه در ارزیابی قدرت بین المللی، عواملی چون اقتصاد، اطلاعات و تسخیر اذهان جهانی در فضای سایبر اهمیت یافته اند.
توانایی استفاده از فضای سایبری یکی از مهم ترین منابع قدرت در قرن 21 به حساب می آید. بازیگران دولتی و غیردولتی از این قدرت استفاده می کنند تا به اهداف اجتماعی، ایدئولوژیکی، سیاسی، نظامی و مالی خود در فضای سایبر و دنیای واقعی دست یابند. افزایش سرعت فرآیندها و ساختارهای پیشرفته ، وابستگی بیشتر به اینترنت را به همراه داشته و باعث شده سالانه میلیون ها دلار به اقتصاد جهانی اضافه شود.
از این رو قدرت اطلاعات در عصر کنونی نقش مهمی در معادلات جهانی دارد. در همین رابطه جوزف نای مقاله جالبی را تحت عنوان " قدرت سایبری " به رشته تحریر درآورده است.وی برای تشریح قدرت در عصر اطلاعات از مفهوم "انتشار قدرت " کمک گرفته است.نای در این مقاله قدرت وابسته به فضای سایبری را یکی از مهم ترین زمینه های جدید در سیاست جهانی می داند و آن را اینگونه تعریف می کند : " قدرت سایبری توانایی به دست آوردن نتایج ترجیح داده شده از طریق استفاده از منابع الکترونیکی در ارتباط با اطلاعات در دامنه سایبری است.". وی می افزاید قیمت پایین ورود، گمنامی ، آسیب پذیری و نامتقارن بودن به این معنی است که بازیگران کوچکتر از ظرفیت بیشتری برای اعمال قدرت سخت و نرم در فضای مجازی در حوزه های سنتی تر سیاست جهانی برخوردارند. تغییر دراطلاعات همواره نقش مهمی در قدرت دارد. اما دامنه سایبری هم جدید است و هم محیطی است که ساخته دست انسان می باشد. از ویژگی های فضای سایبر این است که تفاوت قدرت میان بازیگران را کاهش می دهد و در نتیجه یک مثال خوب از انتشار قدرت را فراهم می آورد که نشانگر سیاست جهانی در قرن 21 است. انتقال قدرت از دولت مسلط به دولت دیگر از رویدادهای آشنای تاریخی است، اما انتشار قدرت جدید است. این مشکل تمامی کشورها در عصر اطلاعات است. نای اضافه می کند که بزرگترین قدرت بعید است که قادر به تسلط در این حوزه ها به اندازه دیگر حوزه ها همچون دریا و هوا باشد.
بنابراین اینترنت شرایطی را به وجود آورده که در آن قدرت کنترل بر اطلاعات به میزان بسیار بیشتری توزیع شده است. اینترت زمینه ارتباط نامحدود فرد به فرد(ایمیل)، فرد به تعداد بیشتری از افراد ( از طریق هوم پیج شخصی یا کنفرانس الکترونیکی) را فراهم کند. شاید مهم تر از این اینترنت شمار بیشتری از افراد را با شمار بسیاری دیگر (از طریق اتاق گفتگوی همزمان) مرتبط کند.پیام های اینترنتی از این توان برخوردارند که به میزان بیشتر و سریعتر و با دخالت کمتری از سوی دیگران جریان بایند. در این شرایط حکومت ها اگر بخواهند جریان اطلاعات را از راه کنترل اینترنت کنترل نمایند ناچار به تحمیل هزینه های بالا خواهند شد و در آخر کار از تلاش های خود ثمره چندانی نخواهند داشت.این تحول بدین معناست که سیاست خارجی عرصه ای نخواهد بود که صرفا حکومت ها در آن حضور داشته باشند.بلکه سازمان های مرتبط با افراد و بخش خصوصی در داخل و خارج از این کشور از این توان برخوردار خواهند شد که نقش مستقیمی در سیاست جهانی ایفا کنند. در نتیجه اینترنت از طریق همین ابزار ارتباطی نارضیان را یکصدا کرده تا شنیده شوند و به عموم مردم وسیله ای داده است تا سازماندهی شوند. در حالی که برخی تحلیل گران نقش اینترنت در خاورمیانه و شمال آفریقا انکار می کنند ، شبکه های اجتماعی همچون فیسبوک و توئیتر نقش بسزایی در شکل گیری این حوادث داشته اند. حتی در شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایران و روی کارآمدن دولت جدید با سیاست های جدید موج تاثیر گذاری بر افکار عمومی در فضای سایبر را در خصوص رویکردهای سیاسی جدید را ملاحظه می کنیم. هزاران سایت اینترنتی با رشد قابل توجه مراجعه کاربران عرصه بحث ، گفتگو و تاثیر گذاری بر جهت گیری های دولت و همچنین هدایت افکار عمومی شده است. کمپین های گسترده در باب حمایت و یا مخالفت با موضوعات سیاسی متعدد رفته رفته نقش بسیار مهمی در فضای مجازی و در عرصه سیاست عملی یافته اند.
بنابراین همانگونه که عنوان شد در عصر جدید با توجه به توسعه فناوری اطلاعات و گسترش ارتباطات ناشی از آن منابع قدرت دچار تحول و دگرگونی گسترده ای شده اند.دگرگونی منابع قدرت در عصر حاضر به دلیل ویژگی های خاص خود تعدد بازیگران را در عرصه قدرت به دنبال داشته و این تعدد بازیگران نیز به نوبه خود عرصه کنترل و اعمال قدرت را بر دولت ها تنگ نموده است.

پایان پیام/