حجت الاسلام محمد حسین توانایی، استاد دانشگاه امام صادق علیه السلام در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان و تبیین ابعاد شخصیتی امام حسن عسکری علیه السلام و وضعیت اجتماعی و سیاسی آن دوران گفت: امام حسن عسکری علیه السلام از خاندان نبوی، علوی و حسینی هستند و نسب ایشان حسینی، علوی و نهایتا نبوی است که بهترین انساب را در میان همه مردم دارند. پدر بزرگوارشان امام علی الهادی علیه السلام و مادرشان از زنان عارفه و صالحه ای بوده است که بسیار مورد ستایش امام هادی قرار داشت. نام مادرشان سوسن، حدیثه و سلیل گفته شده است.
وی افزود: نام مبارک حضرتش «حسن» معروف به «حسن زکی» بمعنای پاک و پاکیزه بوده است. کنیه ایشان «ابومحمد» است چون پدر حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه هستند و نام ایشان محمد است از این جهت ابو محمد نامیده می شدند. القاب حضرت نیز عبارتند از «خالد» «ابومحمد» و یکی از القاب حضرت «خاص» است چرا که فضایل خاصی به ایشان اختصاص داشت از جمله این که مستجاب الدعوه بودند. لقب سراج بمعنای چراغ نیز از دیگر القاب امام و معروف ترین لقب ایشان «عسکری» است که به دلیل سکونت در سامرا و در مرکز سپاه خلیفه بنی العباس به این لقب مشهور شدند. دستگاه خلافت پیوسته ایشان و پدر بزرگوارشان را در میان سپاهیان زیر نظر داشت تا شیعیان و اصحاب با ایشان ارتباط نداشته باشند.
هنگام بازخواست بخاطر بازی نکردن با کودکان قرآن تلاوت کرد
مدیر حوزه علمیه دارالحکمه تهران با اشاره به مراحل رشد حضرت درخانواده و خاندان امامت و مرجعیت عمومی مسلمانان تصریح کرد: از آن جهت که خانواده نقشی بی بدیل در شکل گیری شخصیت فرزندان دارد، طبیعی است که فرزندی که پدر و اجداد ایشان همه از امامان معصوم بوده اند از شخصیتی والا و بالا برخوردار بوده است. در همین راستا درباره مراتب تقوا و فضایل امام در دوران کودکی و خردسالی نیز حکایات متعددی بیان شده از جمله امام زمانی که می دیدند کودکان در ضمن بازی، یکدیگر را مسخره کرده و از کلمات زشت اسفاده می کنند، در همان سنین کودکی آنها را امر به معروف و نهی از منکر می کند و از آنها فاصله می گیرد. همین موضوع نشان از فهم، درک و درایت بالای حضرت دارد. حتی حضرت در برابر افرادی که ایشان را برای بازی نکردن با کودکان بازخواست می کردند، آیه 115 سوره مومنون را تلاوت می کنند که «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ » آیا تصور می کنند که بیهوده آفریده شده اند؟
حجت الاسلام توانایی در ادامه با بیان فرمایشی از امام هادی علیه السلام درباره فرزندش امام حسن عسکری علیه السلام خاطرنشان کرد: شخص امام هادی علیه السلام درباره مراتب فضل و جایگاه والای پسرشان امام عسکری علیه السلام می فرمایند: « او خیرخواه ترین فرد آل محمد صل الله علیه و آله و در استدلال و برهان از همه استوارتر است و ردای امامت و خلافت مسلمین به او منتهی می شود.» این سخن پدر بزرگوارشان در بیان فضل، شأن و مقام ایشان بیانگر آنست که حضرت جامع فضایل و مکارم اخلاق بوده است.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: نکته دیگری که در رابطه با این امام همام باید مورد توجه قرار گیرد تحمل سختی ها و مشکلات و مصایب بسیار است. دستگاه خلافت بنی العباس نسبت به پدر بزرگوار حضرت، امام هادی علیه السلام مشکلات و سختی های عدیده ای را ایجاد می کرد. بخصوص در زمان متوکل که یکی از خشن ترین و سخت گیرترین خلفای عباسی بود که مزار امام حسین علیه السلام را تخریب کرد و امور زیانبار بسیاری بخصوص برای شیعیان مرتکب شد. امام عسکری علیه السلام شرایط دشوار پدر را در دوران کودکی و نوجوانی می دید و تحمل می کرد! یا بهتر است بگوییم بامشاهده این وضعیت می آموخت که چگونه با دشواری ها روبه رو شود.
شهادت پدر و درگذشت برادر در حالی که 20 سال بیشتر نداشت
مولف کتاب آیین و سبک زندگی با بیان حادثه درگذشت برادر بزرگتر امام عسکری در زمان حیات ایشان خاطرنشان کرد: برادر بزرگوار و بزرگتر ایشان، سید محمد در دوران حیات امام از دنیا می روند و مشاهده درگذشت برادر برای حضرت بسیار گران و سخت است چرا که این برادر بزرگتر، فضایل و کرامات بسیاری هم در زمان حیات و هم پس از رفتن از دنیا داشت که در کتب تاریخی و بخصوص «منتهی الامال» مرحوم محدث قمی، فضایل و مناقب فراوانی برای سید محمد نقل شده و ایشان نقل می کند که درگذشت برادر برای امام عسکری بسیار گران بوده است. همچنین یکی از مصایب و سختی های امام، شهادت پدر بود که از همه مصایب گرانتر و سخت تر بود.
استاد دانشگاه امام صادق علیه السلام افزود: شهادت امام هادی علیه السلام در زمان معتمد عباسی رخ داد. در آن زمان امام عسکری 20 یا 23 سال داشتند و در همان سن جوانی نیز به پرسش های دانشمندان و فقهای زمان مانند یک دانشمند متخصص پاسخ می گفتند و این امر باعث گسترش فضل و فضیلت ایشان در جامعه شد و بسیاری حضرت را با وجود جوانی به عنوان امام پس از امام هادی علیه السلام پذیرفتند. البته امامت حضرت برای شیعه کاملا روشن و مبرهن بود اما با این جایگاه علمی و این حد از دانش و آگاهی، برای غیر شیعیان نیز محرز شد.
حجت الاسلام توانایی در ادامه به موضوع عبادت و تعبد این امام بزرگوار اشاره کرد و گفت: در مورد عبادت حضرت و تعبد در برابر پروردگار ذکر شده است که حضرت عابدترین مردم زمان خود بود و شب زنده داری ها، قرائت قرآن ها و دعاهای طولانی حضرت در روایات ذکر شده و یکی از دعاهای به یادگار مانده از آن امام ، دعای صباح است که از تجلیات بندگی امام و یادگار حضرت می باشد. این دعای بسیار ارزشمند با عبارت «یا کبیر کل کبیر» آغاز می شود و در مفاتیح الجنان نیز وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: در رابطه با علم حضرت حسن عسکری نیز همین مقدار کفایت می کند که بگوییم پزشک مسیحی معاصر حضرت که طبابت دربار را بر عهده داشت هنگامی که از صفات و مراتب علم و دانش امام مطلع شد گفت «ابو محمد زکی علیه السلام امروز از همه مردم زیر این آسمان، دانشمندتر است.»
عزم و اراده ای قوی در برابر تطمیع و پیشنهادهای مختلف
مدیر حوزه علمیه دارالحکمه تهران در ادامه بردباری و صبر امام را مثال زدنی خواند و افزود: حضرت همچنان که گذشت با توجه به تجربه های دوران کودکی در برابر حوادث گوناگون آزموده شده بود و بر اساس روایت راویان از ظرفیت بالایی در مواجهه با سختی ها و رفتارهای بد دیگران برخوردار بود. همچون پدران بزرگوارش اهل عفو و گذشت بود و نیروی عزم و اراده قوی داشت و در برابر ترفندها و تطمیع هایی که دستگاه عباسی برای جذب امام بکار می برد مقاومت شدیدی از خود نشان می داد. چرا که دستگاه خلافت پیوسته تلاش می کرد تا امام را به طرق مختلف جذب و تطمیع کرده و با خود همراه سازد اما امام همواره در برابر همه نوع از این تطمیع ها مقاومت می کرد. درمورد بخشندگی و سخاوت حضرت نیز همچنان که در کتاب «تحلیلی از زندگانی امام حسن عسکری» تالیف «باقر شریف قرشی» و ترجمه محمد رضا عطایی، بیان شده نمونه های فراوانی در تاریخ ثبت است. اما آنچه باید بدان توجه داشت این است که وقتی دشمنان بخصوص دستگاه خلافت عباسی نسبت به فضایل اخلاقی امام معترف است، واضح و مبرهن است که حضرت در اوج کمالات قرار دارد آنچنان که کسی را یارای انکار ان نیست.
تلاش های امام و بی توجهی مردم نسبت به سرنوشت خود
وی ضمن تبیین وضعیت جامعه مسلمین در ابعاد مختلف در دوران امام عسکری علیه السلام یادآور شد: در زمان امام حسن عسکری دستگاه خلافت عباسی مانند عقبه خود و در استمرار دوران بنی امیه تنها بدنبال منافع اقصادی خود بود و از آن سو مردم در فقر و تنگدستی شدید به سر می بردند. اما به دلیل ترس شدید کسی جرئت اعتراض و اظهار نظر نداشت. از سوی دیگر ناآگاهی مردم و چند دستگی آنها و ایجاد فرقه های مختلف مشکلات را دو چندان می کرد. می توان گفت مهمترین عامل بروز این وضعیت خود مردم بودند چرا که با عمل نکردن به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و عدم مسئولیت پذیری اجتماعی خود باعث شدند (طبق روایات) افراد ستمکار برآنها مسلط شوند که در این شرایط حتی دعاهای مردم نیز به اجابت نمی رسد .
حجت الاسلام توانایی تصریح کرد: وضعیت سیاسی در این دوران نیز بشدت بحرانی بود. مردم قدرت بیان و طرح آراء و عقاید خود را نداشتند و این وضعیت نیز معلول بی تفاوتی و بی مسئولیتی آنها بود که از مدتها قبل نسبت به سرنوشت خود بی توجه بودند. بعبارت دیگر هم از نظر اقتصادی اقشار مردم در فقر به سر می بردند و هم از نظر سیاسی خفقان شدیدی حاکم بود. امام مسلمین نیز همچنان که از لقب حضرت پیداست در محاصره شدید دستگاه خلافت و میان لشکریان محصور بود و بشکلی که نه امام می توانست آرا و نظرات خود را به مردم منتقل کند و نه مرذم چندان به سرنوشت خود حساسیت نشان می دادند. دستگاه خلافت نیز از این موقعیت نهایت سوء استفاده می برد تا اهداف و منافع خود و درباریان و اطرافیان را محقق سازد. اما با همه این اوصاف امام تلاش می کرد تا با هر وسیله ممکن و هر شکل و پوشش مختلف، از طریق دوستان خود احکام و معارف نورانی اسلام به ویژه مکتب و مذهب تشیع را گسترش دهد.
پایان پیام/
نظر شما