خبرگزاری شبستان: در این نوشتار به دنبال آن هستیم تا نشان دهیم از سالی که هدفمندی یارانه ها آغاز شده است چه تغییراتی در اقتصاد خانوارهای ایرانی شکل گرفته و از این رهگذار چه درآمدهای پنهان و پیدایی برای دولت بوجود آمده است و در حال حاضر آیا اقتصاد خانوارهای ایرانی اجازه می دهد که باز هم گرانی و تورم به آن وارد شود؟
پرسش: دلیلی افزایش قیمت دلار از 1000 تومان تا 3000 تومان چه بود؟
پاسخ 1: مهمترین دلیل افزایش قیمت تحریمهای بین المللی علیه ایران بوده است. همزمان با اجرای هدفمندی یارانه ها تحریمها وارد بخش جدی تری شد. اقتصاد ایران در حال جراحی بود که ناگهان زلزله باعث شد دیوار اتاق عمل بر روی سر مریض خراب شود و او را به کما ببرد. این افزایش قیمت در کنار افزایش طبیعی قیمت ها به علت هدفمندی یارانه ها باعث شد، تورم به شکل سرسام آوری بالا رود. اگر دلیل افزایش قیمت دلار تحریم ها باشد اکنون که تحریم ها با تلاش دولت در حال برطرف شدن است، آیا نباید دولت اجازه دهد قیمت ارز به شکل طبیعی کاهش پیدا کند؟ این پرسش در حالی مطرح می گردد که بر اساس سخنان رئیس بانک مرکزی دولت تمایل چندانی به کاهش قیمت ارز ندارد و ترجیح می دهد کشور را با ارز 3000 تومانی اداره کند.
پاسخ 2: مهمترین دلیل افزایش قیمت ارز تحریمها نبوده بلکه افزایش نقدینگی بر اثر اجرای طرح هدفمندی یارانه ها باعث گردیده است قیمت ارز به شکل سرسام آوری افزایش پیدا کرده و عدد سه هزار تومان را تجربه کند. این پاسخ که البته طرفداران کمتری دارد پرسشی دیگر را به ذهن متبادر می کند که آیا اجرای فاز دوم باعث نمی گردد که قیمت ارز به 4 یا حتی 5000 تومان افزایش پیدا کند. این نکته بدیهی است که اگر به ازای افزایش قیمت حامل های انرژی ارز نیز افزایش پیدا کند هدفمندی به هیچ وجه محقق نمی گردد و همیشه قیمت حامل های انرژی در ایران پایین تر از سطح جهانی است. همه به یاد دارند که وقتی قیمت ارز 1000 تومان بود و قیمت بنزین 400 تومان، هزینه هر لیتر بنزین در ایران 40 سنت بود در حالیکه با قیمت ارز 3000 تومان بنزین 700 تومانی تنها 23 سنت قیمت دارد که نشان دهنده نتیجه معکوس طرح هدفمندی یارانه هاست. پس اگر پاسخ 2 صحیح باشد باید گفت طرح هدفمندی یارانه ها به خاطر تاثیر نامطلوب بر قیمت ارز به طور کلی طرحی زیانبار و غیر قابل اجراست.
پرسش: زندگی با دلار 3000 تومانی چه تفاوتهایی با دلار 1000 تومانی دارد؟
الف: برای دولت: اداره کشور با دلار 3000 تومان بسیار به نفع دولت است. چرا که دولت درآمد هایش دلاری ولی هزینه هایش ریالی است. اگر کارمندی در زمان دلار 1000 تومانی 1000000 تومان حقوق می گرفت یعنی 1000 دلار دریافتی داشت، در حالیکه هم اکنون او با دلار 3000 تومانی، چیزی در حدود 330 دلار حقوق می گیرد و این به نفع دولت است. چرا که می تواند دولت را با هزینه بسیار کمتری اداره کند. به عبارت دیگر می توان گفت در حال حاضر اگر قیمت حقیقی دلار 1000 تومان باشد (به فرض کاهش تحریمها) دولت در حال حاضر 670 دلار از هر کارمند مالیات می گیرد. یعنی دولت سهم یارانه ها را هر چقدر هم باشد، هر ماه از کارمندان و بطور کلی جامعه گرفته است و درآمدی هنگفت از این اختلاف 2000 تومانی کسب می کند.
ب: تولید کننده: اداره یک کارخانه با دلار 3000 تومانی برای تولید کننده نیز بسیار لذت بخش است. چرا که حتی اگر مواد اولیه را با دلار 3000 تومان خریداری کند، باز هم هزینه های سربار مثل هزینه های جاری و از همه مهمتر حقوق کارگر را به دلار 1000 تومان پرداخت می کند. از طرفی افزایش قیمت دلار باعث شده است، راه صادرات برای تولید کننده باز شود و از طرفی شر رقیب چینی از سر تولید کننده ها کم شود. به عبارتی می توان گفت با 3000 تومان شدن دلار، یارانه تولید به شکل خودکار پرداخت شده است و تولید کننده چیزی از جامعه طلبکار نیست.
ج: برای خانوار: زندگی با دلار 3000 تومان برای قشر متوسط جامعه و علی الخصوص حقوق بگیر و کارگر و کارمند چیزی در حد فاجعه است. تمام حسنهایی که برای دولت و تولید کننده ذکر شد، برای مصرف کننده و خانوار عیب محسوب می شود. تولید کننده قیمت خود را به بهانه افزایش قیمت دلاربالا می برد. (مثلا خودرو) اما حقوق ها به هیچوجه به شکل مناسب افزایش پیدا نکرده است و همین باعث می شود که قدرت خرید کارگر و کارمند به یک سوم کاهش پیدا کند. می توان گفت خانوارها سهم خود را برای هدفمندی یارانه ها به بدترین شکل تا چند سال از قبل پراخت کرده اند و دیگر چیزی بدهکار نیستند.
نتیجه گیری: با عنایت به رشد عجیب و بی سابقه دلار در کشور تک محصولی ما و با عنایت به تحریمهای بین المللی بهتر است تا چندین سال طرح هدفمندی یارانه ها متوقف شده تا حقوقها با افزایش سالانه به حدی برسد تا خانوارها به سطح قابل قبولی از زندگی دست پیدا کنند، آنگاه دوباره برای چنین طرحی فکری عاقلانه کرد.
یادداشت وارده: یاسر ناظم نیا
پایان پیام/
نظر شما