جوان، مشورت و موفقیت

 نهم اردیبهشت روز شوراها نامگذاری شده است.همین نامگذاری بهانه ای شد تا در خصوص مشورت و نقش آن در زندگی به ویژه جوانان و نوجوانان با چندی از کارشناسان و همچنین جوانان گفتگویی انجام دهیم که در ذیل می آید.

اشاره:

تردیدی گنگ لحظه هایت را خاکستر می کند. نمی توانی تصمیم بگیری. نه راه پیش داری و نه راه پس. آرزو می کنی که ای کاش زمان به عقب برمی گشت و این تصمیم را نمی گرفتی و این بیراهه را نمی آمدی. زمزمه ای در وجودت طنین انداز می شود که چرا مشورت نکردی؟! و حال هزاران افسوس!!!

وقتی صحبت از مشورت می‌شود، اولین چیزی که به نظر می‌رسد این است که کسی مشکل یا مسئله‌ای دارد و درباره آن با کسی که بیشتر می‌داند صحبت می‌کند تا مشکلش حل شود. مشورت را به معنی صلاح اندیشی و کنکاش درباره یک موضوع هم می‌دانند و مشاوره به معنی باهم مشورت کردن به کار می‌رود.

نیاز به مشورت از آن روست که اندیشه و خرد انسان ، به همه امور و حقایق و به ویژه عواقب کارها و برنامه ها احاطه کامل ندارد . عقل با پرتو افشانی خود، راه را برای انسان می گشاید، اما ممکن است تا انتهای راه را نبیند یا همه زوایای مسئله را به روشنی ملاحظه نکند. در نگاه علی(ع)، مشورت، شرکت کردن در عقول دیگران است. این سخن از آن روست که عقل چند نفر، کاملتر از عقل یک نفر است. بنابراین لازم است انسان در امور مهم زندگی، از عقول بالاتر و اندیشه های پاک و زلال به ویژه از رهنمودهای سفیران و اولیای الهی بهره بگیرد. 
  

مشورت کردن، نتایج مثبت و ارزشمندی از نظر فردی و اجتماعی دارد. مهم تر از همه، پیشگیری از استبداد رأی است. خود رأیی و خودسری از بزرگترین آفت هاست که وقتی در جامعه ای حاکم شود، شخصیت مردم نادیده گرفته می شود و جامعه سیر انحطاط را می پیماید. در واقع، فردی که خود محور و بی توجه به آرای دیگران است، مانند چوبی خشک و بدون انعطاف است که با خم شدن می شکند. ولی کسی که به نظر دیگران احترام می گذارد، انعطاف پذیر است و می تواند با استفاده از افکار و آراء دیگران، متناسب با شرایط، از خود نرمش نشان دهد و راه درست را اختیار کند.

رواج مشورت در هر جامعه ای، سبب می شود که نظرات و افکار رشد و نمو یابد و از میان ایده های مختلف، گزینه های قوی تر و بهتر انتخاب شود. رسول خدا (ص) می فرماید: « هنگامی که زمامداران شما از نیکانتان و توانگران شما از سخاوتمندانتان باشند و کارهایتان با مشورت انجام شود، روی زمین از زیر زمین برای شما بهتر است ». یعنی چنین جامعه ای شایسته زندگی و بقا است.

مشورت، افراد جامعه را برای تصمیم گیری در شرایط سخت و دشوار آماده می سازد و زمینه را برای بروز خلاقیت ها فراهم می کند. در واقع با مشورت، افکار و ایده ها پخته تر می شود . در سطح اجتماعی نیز مردم با شرکت در شوراها و مشاوره ها، می توانند در سرنوشت خود سهیم شوند. بنا به فرموده رسول گرامی اسلام: « هیچ قومی مشورت نکرد، جز آنکه به بهترین امور هدایت یافت.»

دکتر محمد سلیمی، از اساتید دانشگاه، می گوید: مشورت از اصولی است که اهمیت آن در وادی تجربه و هم درعلم ثابت شده است. درآموزه های دینی نیز به آن تاکید فراوانی شده است، زیرا دارای آثار دنیوی و اخروی بسیاری است.

وی می افزاید: مشورت یکی از اصول مدیریت است و روش ها و شیوه های خاصی برای آن در حوزه مدیریت ذکر شده است.

به اعتقاد این پژوهشگر، زمانی که یک مدیر با عوامل و کارمندان خود در امور مشورت می کند؛ به دلیل ارزش و شخصیتی که به آنان قائل شده، موجب همراهی کارمندانش با او می شود و مهم تر اینکه احساس تعهدی در کارمندانش شکل می گیرد که ارزشمند است.

این کارشناس فرهنگی با اشاره به ثمرات و اهمیت مشورت اظهار می دارد: مشورت برای یافتن بصیرت نسبت به کار و امور پیش رو، امری ضروری و لازم است.گاهی شخص در مساله ای، گزینه ای را انتخاب می کند و بعد درمی یابد که این گزینه تنها گزینه موجود نبوده و گزینه های دیگری نیز پیش رو داشته است که ممکن بود از گزینه انتخابی بهتر باشد.پس بهتر است انسان در آغاز هر کاری مشورت کند تا از جنبه ها و ابعاد مختلف یک موضوع غافل نماند.

دکتر سلیمی شناخت ابعاد و جوانب مختلف یک موضوع را یکی از اساسی ترین ضروریات مشورت می داند و می گوید: در حدیثی از پیامبر عظیم الشان اسلام(ص) نقل شده که«سحر خیز باشید، چون برکت در آن است و مشورت کنید که راه نجات در مشورت است».لذا در هر موضوعی متناسب با اهمیت آن می توان با افراد صاحب نظر مشورت کرد.

این استاد دانشگاه، شناخت راه های نادرست و بیراهه ، پیشگیری از انحراف و پشیمانی، ایجاد ثبات روانی به جهت داشتن اعتماد به نفس و نباختن روحیه در زمان شکست، بالا رفتن علم و توانایی فرد در کارها و امور مشابه را از دیگر آثار مشورت عنوان می کند.

وی داشتن یک مشاور خوب را از لوازم مهم یک مشورت خوب و نتیجه بخش عنوان می کند و می افزاید: اگر فرد مشاور، ملاک های لازم را نداشته باشد، مشورت با او نه تنها سودی نخواهد داشت؛ بلکه ممکن است نتیجه سوئی هم در پی داشته باشد.پس اولین شرط در مشورت، آگاهی ودانایی فرد مشاوراست.

دکتر سلیمی انتخاب زمان و مکان مناسب برای مشورت کردن و پرهیز از مشورت با افراد ترسو و محافظه کار، مشورت با افراد متدین و پای بند به دین را از دیگر شروط یک مشورت خوب عنوان می کند .

به عقیده این پژوهشگر، دلیل عدم تمایل جوانان برای مشورت کردن ، کم حوصلگی و عجول بودنشان، داشتن غرور جوانی و غفلت بزرگترها می تواند باشد.

وی مشورت با والدین را به این دلیل که بیشترین شناخت را نسبت به فرد داشته و فرصت و زمان بیشتری نسبت به یک مشاوربرای فرزند و خانواده خود قائل هستند، بسیار موثر می داند.

وی همچنین برمشورت با عالمان دینی و افرادی که با مبانی دین آشنا هستند، تاکید می کند و می گوید: این افراد در هر موضوعی صرفا به جنبه های مادی و دنیوی یک موضوع نظری ندارند؛ بلکه اثرات بلند مدت و آخرتی هر مساله را در نظر می گیرند و با توجه به این ابعاد به حل مشکل و مسئله فرد اقدام می کنند.

حمید که جوانی 22 ساله و دانشجوست، مشورت را در امور مهم و ضروری زندگی لازم می داند و می گوید: در امور پیش پا افتاده نیازی به مشورت نمی بینم.هنگام مشورت نیز علاوه بر نظر خانواده، با دوستان نیز مشورت می کنم.در مورد مسایل درسی با استادان و همکلاسی ها مشورت می کنم.

وی ادامه می دهد: در خانواده ما مادرم بیشتر مشورت می کند و پدرم کمترما را در جریان مسائل قرار می دهد. اگر هم بخواهد نظر ما را جویا شود در پایان این نظر اوست که به کرسی می نشیند.

زهرا دانش آموز دوم راهنمایی است. او می گوید: در امور مربوط به خانواده هیچ گاه مرا دخالت نمی دهند و بزرگترها تصمیم گیرنده هستند.اما من باید در هر کاری حتی نوع لباس و رنگ آن با مادرم و یا خواهر بزرگترم مشورت کنم. اما برخی از دوستانم با دوستشان به خرید می روند و آزادی عمل بیشتری دارند.

والدین می توانند در مسائل روزمره زندگی با فرزندان خود مشورت کنند. این حرکت می تواند به اعتماد به نفس و رشد شخصیت فرزندان کمک شایانی کند.در این موارد والدین می توانند به فرزند خود بیاموزند که جوانب مختلف یک موضوع را بسنجد و بعد تصمیم بگیرد. همچنین آن ها می آموزند که نظر مشورتی دادن به منزله نظر نهایی نیست و ممکن است نظر آنان رد شود.

محمد حسین رجایی فر، از پژوهشگران دانشکده صدا و سیما، یکی از دلایل اهمیت مشورت در امور را محدود بودن عقل آدمی و تجربیات او می داند و می گوید:عقل بشر محدود است و تجربیات هر کس نیز به تناسب سن و شرایط زندگی اش فرق می کند. بنابراین برای حل مشکلات و مسائل، نیاز به تجربه و دانش یکدیگر داریم تا بتوانیم راهی که از هر نظر پسندیده است را برگزینیم.

این محقق و پژوهشگر فواید مشورت را رفع ابهام در امور، سهیم شدن در دانش دیگران، جلب نظر دیگران به خود ازطریق مشورت با آنان، جبران اشتباهات و کمبودهای زندگی، کوتاه شدن راه حل مشکلات، کمک به بهتر شدن روابط اجتماعی اشخاص و بهتر شدن روابط آنان عنوان می کند.

رجایی فربا اشاره به جایگاه مشورت در اسلام می گوید: اسلام اهمیت فوق العاده ای به امر مشورت داده تا جایی که یکی از سوره های قرآن کریم با نام شورا نام گذاری شده است. در این سوره یکی از شاخصه ها و ویژگی جامعه دینی را مشورت در اداره آن بیان می کند. رسول اکرم(ص) و اائمه اطهار(ع) نیز در سیره عملی خود علاوه بر اینکه خود مشاور مردم بودند و پیوسته به راهنمایی مردم می پرداختند، با دیگران نیز مشورت می کردند.پرواضح است که پیامبر(ص) وائمه اطهار(ع)، خود، نیاز به مشورت با دیگران نداشته اند و مشورت آنها با دیگران به منظور احترام و شخصیت دادن به مردم و رُشد فکری آنان بوده است تا به مشورت، عادت کنند و بدانند که مشورت با دیگران، عیب نیست و به شخصیت کسی لطمه وارد نمی آورد.

وی همچنین با اشاره به خصوصیات فردی که طرف مشورت قرار می گیرد، اظهار می دارد: جوانان در مشورت با افراد دقت داشته باشند که فرد مورد نظر فرد امینی باشد تا اسرار آنان را حفظ کند. همچنین فردی با تجربه و پخته بوده و جوانان را به خوبی درک کند تا نظری که می دهد با حال جوان همخوانی داشته باشد.

مسئول جذب هیات علمی دانشکده صدا و سیما، بر انجام مشورت در زمان مناسب و در موضوعات مهم و ضروری زندگی تاکید می کند و می گوید: مشورت باید زمانی صورت پذیرد که برای پیشگیری باشد نه درمان.همچنین هر کس نمی تواند طرف مشورت قرار گیرد. برخی افراد نقاط ضعفی دارند که مشورت با آنها مایه بدبختی و عقب ماندگی است. امام علی (ع) در این باره چنین می فرماید: با سه طایفه مشورت نکن، با افراد بخیل، زیرا تو را از بخشش و کمک به دیگران باز می دارند و از فقر می ترسانند. با افراد ترسو، زیرا آنها تو را از انجام کارهای مهم باز می دارند و نیز با افراد حریص که آنها برای جمع آوری ثروت و یا کسب مقام ، ستمگری را در نظر تو خوب جلوه می دهند.

پیشرفت علم وتکنولوژی، اکتشافات و اختراعات و نظریه پردازی در زمینه های مختلف، محصول هم اندیشی و تعامل و بهره گیری از ایده ها وتجربه های دیگران است. اگر بنا بود هر فردی فقط به خود متکّی باشد وهیچ گاه از نظرات، پیشنهادها وتجارب دیگران بهره نگیرد، مطمئنا بشر در مراحل اولیه وسطح بسیار ساده و ابتدایی به سر می بُرد. دستیابی به تجارب دیگران واستفاده از نظرات سازنده آنان از طریق مطالعه آثار، زندگی والگوهای رفتاری، طرح سؤال و مشورت و نظرخواهی امکان پذیر است.

پایان سخن خویش را با این جمله گوهربارامام على (ع) مفتخر می کنیم که فرموده اند: «با دشمن داناى خود مشورت کن و از نظر دوست نادان بپرهیز».

مشورت کن با گروه صالحان
بر پیمبر امر شاوِرْهُم بدان

اَمْرُهُمْ شُورى براى این بُوَد
کز تَشاوُر سهْو و کژ کمتر رود

پایان پیام/

تهیه و تنظیم:مریم کلایی