تپه نوشیجان؛ نخستین الگوی معماری ایران و مهمترین نیایشگاه مادها

به گزارش خبرگزاری شبستان از همدان، تپه باستانی نوشیجان در 25 کیلومتری جاده ملایر-همدان روی صخره طبیعی مشرف برجلگه شورکات قرارگرفته و دارای دیدگاه وسیع و چشم اندازی زیباست که بدون شک در هزاره اول قبل از میلاد به علت سرسبزی و طراوت خاصی که این جلگه داشته مورد توجه اقوام ماد قرارگرفته است.
 

چیزی که بر اهمیت این تپه می افزاید معماری آن است، زیرا معماری خاص دوره ماد و قبل از هخامنشیان را برای ما روشن می کند و با توجه به شواهد و عناصر معماری کاوش شده از این تپه، مادها از آن به عنوان قلعه نظامی استفاده می کردند.
 

طبق بررسی های انجام شده توسط دیوید استروباخ، باستان شناس انگلیسی در نتیجه این حفاری ها، سه طبقه برای این تپه شناسایی شده است.
 

طبقه اول را به مادها از نیمه دوم قرن هشتم تا نیمه اوایل قرن ششم قبل از میلاد و طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت می دهند و بقایای آثاری که از این تپه به دست آمده دربرگیرنده معماری مادهاست.
 

بنای قدیمی جبهه غربی تپه که نخستین آتشگاه است، بقایای یک آتشدان درجبهه جنوبی نشانگر مراسم نیایش آتش است و اتاق معبد به صورت شمالی- جنوبی ساخته شده و در بدنه مخروطی شمالی آن سه طاقچه به طور نامحسوس دیده می شود.
 

در حاشیه جنوبی معبد، بقایای یک سکوی برجسته وجود دارد که احتمالا شالوده پایه ستون های معبد بوده است و آخرین تاریخ استفاده از این بنای تاریخی همزمان با دگرگونی معماری در این تپه و ایجاد تالارستون دار در شرق است.
 

شکل معبد به صورت نیم چلیپا بوده و با همان عناصر معماری، دژ ساخته شده است و در زاویه شمالی سرسرا، پایه آتشدانی وجود دارد که از سه بخش کاملامشخص ساخته شده است.
 

اتاق ها و انبارها دومین اثر مهم تپه نوشیجان را تشکیل می دهد که در شرقی ترین قسمت تپه قرارگرفته و دارای حصار، بارو، اتاق های مسکونی و انبار است.
 

در بخش شمالی تالارستون دار و در امتداد شرق و غرب، حفره ای سردابی شکل کنده شده که در عمق سه متری به صخره منتهی می شود و با توجه به شکل تونل به نظر می رسد که کار معماری پایان نیافته و از این جهت می توان استنباط کرد که احداث آن در آخرین دوره سکونت در این تپه صورت پذیرفته و از طرفی احتمالاایجاد آن تپه جنبه امنیتی داشته است.
 

طبق نظر کارشناسان قدمت این تپه باستانی به عصر آهن و اوایل استقرار مادها در ایران برمی‌گردد. آثار فوقانی این تپه مربوط به دوره پارت‌ها، لایه میانی از دوره هخامنشی و آثار تحتانی که روی سازه طبیعی تپه بنا شده از دوره مادها در اوایل قرن هشتم بر جای مانده است.
 

ساکنان این بنا به دلایلی نامعلوم ابتدا اتاق‌ها را با چیدن حدود 4 میلیون خشت پر نمودند و سپس روی بنا را با خاک پوشاندند. بسیاری دلیل این کار را ترس از تخریب آن توسط هخامنشیان می‌دانند.

تپه نوشیجان یکی از مناطق نمونه گردشگری همدان به شمار می‌رود
علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان به خبرنگار شبستان گفت: تپه نوشیجان مهمترین نیایشگاه مادها بوده و عناصر این مجموعه به عنوان نخستین الگوهای معماری ایرانی در فلات قاره ایران از منحصر به فردترین و ارزشمندترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود.
 

وی افزود: این اثر تاریخی که ابتدا به صورت تپه‌ای باستانی بود از سال 1346 مورد کاوش‌های باستان‌شناسی قرار گرفت و در نتیجه 6 فصل کاوش صورت گرفته، 3 دوره تاریخی در آن شناسایی شد.
 

وی تصریح کرد: سازه‌های مختصر دو دوره پارتی و هخامنشی این تپه باستانی پس از مطالعات کافی برداشته شد و آثار اصلی که شامل دژ و معبد و تالار ستون‌دار از اوایل دوره ماد‌ها است پابرجاست.
 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه نوشیجان یکی از مناطق نمونه گردشگری همدان به شمار می‌رود، اظهار داشت: وقتی منطقه‌ای به عنوان نمونه گردشگری اعلام می‌شود باید ضمن انجام کار علمی بر روی آن، به سرمایه‌گذار نیز اجازه فعالیت داده شود.
 

ایزدی بیان کرد: تپه نوشیجان ملایر یا شهر لالجین به عنوان منطقه نمونه گردشگری محسوب شده اما به علت اوقافی بودن این اراضی نمی‌توان این املاک را تملک کرد.
 

وی گفت: محوطه باستانی نوشیجان تپه واقع در دشت جوکار در نزدیکی ملایر محوطه‌ای است با 3 لایه مشخص باستان‌شناسی که لایه یک آن آثاری از استقرارگاه‌های مادی دارد و لایه دوم آن آثاری از کوچ‌نشینان هخامنشی و لایه سوم نیز دارای بقایای اندکی از دوره اشکانیان است.

کاوش های تپه نوشیجان به دوره پارت ها باز می گردد
محمد بهاری، رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ملایر به خبرنگار شبستان گفت: ملایر دارای 296 اثر تاریخی است که 157 اثر ازمیان آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
 

وی افزود: این آثار شامل تپه ها، گورستان، قلعه، خانه قدیمی، زورخانه، مقبره، امامزاده، مناطق گردشگری، حمام، بازار، موزه، غار و تالاب است.
 

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره ارگ باستانی نوشیجان، تصریح کرد: این بنای تاریخی در 18 کیلومتری شمال غرب ملایر بر فراز تپه ای طبیعی به ارتفاع تقریبی 37 متر قرار گرفته است.
 

بهاری اضافه کرد: از سال 1346 کاوش های باستانی در این تپه آغاز شد و بر طبق کاوش ها، آثار موجود در این اثر تاریخی به دوره های پارت، هخامنشی و ماد مربوط می شود.
 

وی، تپه نوشیجان را شامل اجزایی نظیر بنای قدیمی جبهه غربی (نخستین نیایشگاه)، تالار ستوندار (آپادانا)، معبد مرکزی (دومین نیایشگاه)، اتاق ها و انبارها، تونل، حصار و دژ عنوان کرد.
 

وی پارک سیفیه، پارک کوثر، حیات وحش لشگردر، تالاب آق گل، سد کلان، موزه لطفعلیان، مسجد عاشورا، حمام بلور، برج خانقلی سامن، مقبره بابا حسین، بازار ملایر، یخدان میرفتاح، باغات انگور دره جوزان، عمارت منصوری و روستای نمونه گردشگری مانیزان را از دیگر آثار تاریخی شهرستان ملایر خواند.
 

پایان پیام/