به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام سید محمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم در همایش تحول در علوم انسانی با تشکر از وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، دانشگاه تهران، اساتید و تمامی دست اندرکاران اجرایی این همایش گفت: امروزه درجوامع اسلامی عقلانیت مورد توجه وی‍ژه ای قرار گرفته است.
وی با توجه به بزرگداشت استاد حجت الاسلام سید منیرالدین حسینی الهاشمی، دیدگاه این استاد بزرگ در مقوله علوم انسانی را با توجه به ارتباط مستقیم این موضوع با همایش مورد نظر قرار داد و گفت: فرمایشات ایشان در این سی سال فراوان و گسترده است، اما بر حسب ضرورت و اهمیت، رویکرد خاص ایشان به موضوع تحول در علوم انسانی را بیان می کنم.
حجت الاسلام میرباقری با اشاره به اینکه برخی قائلین به دین قدسی و توحیدی علوم دینی را قبول ندارند، دیدگاه استاد حجت الاسلام سید منیرالدین حسینی الهاشمی را چنین بیان کرد: گروهی از معتقدان به دین، با مغالطه مرحله گردآوری و داوری با علوم دینی مخالفند و معتقدند دین، حداکثر می تواند در مرحله گردآوری به شکل گیری نظریه کمک کند، اما در مرحله داوری که مرحله ارتباط نظریه ها و فرضیه ها با عالم عینی است نمی تواند دخالت داشته باشد و در واقع ما فاقد علم دین هستیم.
دبیر اجرایی همایش تحول در علوم انسانی ادامه داد: این افراد معتقدند علم از هر مسیری که گردآوری شود، در مرحله داوری باید از قوائد ارزیابی علمی عبور کند و این علم، بدون اهمیت شرایط جغرافیایی علمی جهانی و عام است و علم مضاف به فرهنگ ها و مکاتب نداریم.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم با بیان اینکه این افراد مخاطب بحث ما نیستند، گفت: مخاطب ما کسانی هستند که معتقد به علوم دینی هستند، و در مواجهه با این افراد ما با سه رویکرد مسئله محور، فلسفی و مضاف یا تحقیقی روبرو هستیم.
وی ادامه داد: تفکر حامیان رویکرد مسئله محور این است که باید در علوم انسانی نظریه ها، گزاره ها و فرضیه ها را اصلاح کنیم، این رویکرد همیشه به دنبال تهذیب و تکمیل مدرن است و در بین اندیشمندان اسلامی و حتی پیش از انقلاب اسلامی و در خارج از کشور هم طرفداران زیادی دارد و موفقیت هایی هم به دست آورده است اما این حرکت به این خاطر که به مسائل بیرونی توجه دارد و به دنبال اصلاحات عمیق و بنیادی نیست تا کنون دستاورد جدی نداشته است.
حجت الاسلام میرباقری در توضیح رویکرد فلسفی به عنوان رویکرد دوم با اشاره به اینکه این تفکر در نهادهای دانشگاهی و حوزوی ما طرفداران بسیاری دارد، گفت: طرفداران رویکرد فلسفی به دنبال اصلاح مبانی علوم انسانی هستند و معتقدند اصلاح علوم انسانی باید از لایه های بنیادین صورت بگیرد و اکتفا به اصلاح گزاره ها، فرضیه ها و نظریه ها کافی نیست.
دبیر اجرایی همایش تحول در علوم انسانی ادامه داد: در فضای مادی که ناشی از ارتباط خاص بین انسان، جهان و خداوند متعال است، عقلانیت و ابزارهای معرفتی از منزلت قدسی به منزلت زمینی و کارکردی تنزل پیدا می کند، ما باید فضای تنفس معرفتی را هم تغییر دهیم تا بتوانیم به معرفت های قدسی و دینی دست پیدا کنیم.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم، انتقاد وارد بر این تفکر را چگونگی روش استخراج نظام سوالات عنوان کرد و گفت: سوالی که مطرح می شود این است که نظام سوالاتی که از علم مشمول به علم شامل می آید چگونه طراحی می شود، برای مثال وقتی علوم اقتصاد، جامعه شناسی، روانشناسی و غیره می خواهد وارد فلسفه شود چگونه و به شکل فلسفی علم هدایت می شود؟ هیچ اندیشمندی به این سوال که چه نظام سوالات مدون می تواند علوم را به فلسفه اعلی حرکت دهد، پاسخ نداده است؟
وی ادامه داد: اگر نظام سوالات مدون هم استخراج شد، پاسخ آنها باید در فلسفه مضاف به علم داده شود که فلسفه مضاف به علم هم تحت تاثیر فلسفه مضاف به واقعیت است و فلسفه مضاف به واقعیت هم موثر از حکمت اعلای اسلامی است، بنابراین چگونه حکمت موجود ما از پاسخ گویی به این نظام سوالات بر آید؟ حکمت موجود نمی تواند پاسخگوی تمامی سوالاتی که در فضای پژوهش های مدرن و با این وسعت زیاد در حوزه های مختلف سیاست، اقتصاد، فرهنگ و غیره به سوی حکمت می آید باشد، آیا همه سوالاتی که از حوزه دانشگاه به سمت دین می آید در حوزه دین است؟ بسیاری از این سوال ها در حوزه حکمت نیست و باید در حوزه علوم اجتماعی، اخلاق و فقه پاسخ داده شود.
حجت الاسلام میرباقری دلیل دیگر استاد منیرالدین حسینی را در نقد بر این رویکرد چنین مطرح کرد: اگر فرض کنیم دانش ها نظام سوالات را به علم فرادستی دادند و فلسفه اعلای اسلام هم توانست پاسخ آنها را بدهد، به چه دلیل این علم را علم دینی می نامیم؟ این علم فلسفی است و تمدنی هم که درست می شود تمدن فلسفی است نه تمدن اسلامی.
دبیر اجرایی همایش تحول در علوم انسانی با اشاره به اینکه فلسفه اسلامی به شدت تحت تاثیر فضای فرهنگ اسلامی است، تصریح کرد: حکمت اسلامی حتما باید زیرمجموعه تفقه دینی قرار گیرد و ما اگر دنبال تمدن دینی هستیم باید به دنبال علم دینی باشیم.
وی رویکرد آخر را رویکر روش مضاف یا تحقیقی عنوان کرد و افزود: آنها معتقدند باید روش تحقیق مضاف به حوزه علوم را ایجاد و ارتباط این فرضیات را با عینیت اثبات کرد، در واقع اینان می خواهند پیش فرض هایی که بدست آورده اند را آزمایش کنند، اما سوال اساسی که اینجا مطرح می شود این است آیا روش های تحقیق این اجازه را می دهد تا مفروضات را در حوزه فرضیات و آزمون پذیری قرار دهید؟ بنابراین شما باید به ناچار در حوزه روش تحقیق ها دست ببرید و روشی بگویید که نسبت منطقی این دانش با دین را تعریف کند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم، ادامه داد: ارتباط فرضیات با عینیت به انسجام عقلانی، هماهنگی وحی و اثبات پذیری تجربی و علمی معطوف است و روش های مضاف به واقعیت باید مبتنی بر فلسفه روش تولید شوند.
حجت الاسلام میرباقری نیاز اساسی ما را داشتن یک شبکه تحقیقاتی آزاد در مقیاس ملی از سطوح ابتدایی و دانش آموزی تا مقاطع تخصصی در حوزه تفقه دینی اعلام کرد و گفت: برای تحقق این امر ما نیاز به یک سند روشن کننده و نقشه راه که مورد وفاق نخبگان علمی جامعه باشد داریم، همچنین باید یک جبهه فرهنگی از طرفداران علوم اسلامی در برابر افراد سکولار تشکیل شود.
پایان پیام/
نظر شما