سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، متن کامل تفسیر یک جزء، صوت ترتیل جزء و تفسیر یک آیه را به صورت روزانه بر روی صفحه خود قرار خواهد داد که شماره پنجم این مجموعه در ادامه می آید.
[سوره النساء (4): آیات 29 تا 30]
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحِیماً (29) وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِیهِ ناراً وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیراً (30)
ترجمه:
29- اى کسانى که ایمان آوردهاید اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید مگر اینکه تجارتى باشد که با رضایت شما انجام گیرد، و خودکشى مکنید، خداوند نسبت به شما مهربان است.
30- و هر کس این عمل را از روى تجاوز و ستم انجام دهد به زودى او را در آتشى وارد خواهیم ساخت و این کار براى خدا آسان مىباشد.
تفسیر: بستگى سلامت اجتماع به سلامت اقتصاد
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ این آیه در واقع زیر بناى قوانین اسلامى را در مسائل مربوط به" معاملات و مبادلات مالى" تشکیل مىدهد، و به همین دلیل فقهاى اسلام در تمام ابواب معاملات به آن استدلال مىکنند، آیه خطاب به افراد با ایمان کرده و مىگوید:" اموال یکدیگر را از طرق نابجا و غلط و باطل نخورید" یعنى هر گونه تصرف در مال دیگرى که بدون حق و بدون یک مجوز منطقى و عقلانى بوده باشد ممنوع شناخته شده و همه را تحت عنوان" باطل" که مفهوم وسیعى دارد قرار داده است.
مىدانیم" باطل" در مقابل" حق" است و هر چیزى را که ناحق و بى هدف و بى پایه باشد در برمىگیرد.
در آیات دیگرى از قرآن نیز با عباراتى شبیه عبارت فوق، این موضوع تاکید شده، مثلا: به هنگام نکوهش از قوم یهود و ذکر اعمال زشت آنها مىفرماید:
وَ أَکْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ (نساء- 161):" آنها در اموال مردم بدون مجوز و به ناحق تصرف مىکردند" و در آیه 188 بقره، جمله" لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ" را بعنوان مقدمهاى براى نهى از کشاندن مردم به وسیله ادعاهاى پوچ و بى اساس به سوى دادگاه ها و خوردن اموال آنها ذکر فرموده است.
بنا بر این هر گونه تجاوز، تقلب، غش، معاملات ربوى، معاملاتى که حد و حدود آن کاملا نامشخص باشد، خرید و فروش اجناسى که فایده منطقى و عقلایى در آن نباشد، خرید و فروش وسائل فساد و گناه، همه در تحت این قانون کلى قرار دارند، و اگر در روایات متعددى کلمه" باطل" به قمار و ربا و مانند آن تفسیر شده در حقیقت معرفى مصداقهاى روشن این کلمه است نه آنکه منحصر به آنها باشد.
شاید نیاز به تذکر نداشته باشد که تعبیر به" اکل" (خوردن) کنایه از هر گونه تصرف است خواه به صورت خوردن معمولى باشد یا پوشیدن یا سکونت و یا غیر آن و این تعبیر علاوه بر زبان عربى در فارسى امروز نیز کاملا رائج است.
إِلَّا أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ این جمله، استثنایى است از قانون کلى سابق، ولى به اصطلاح" استثناء منقطع" است یعنى آنچه در این جمله آمده مشمول قانون سابق، از آغاز نبوده است و تنها به عنوان یک تاکید و یادآورى ذکر شده، آن هم به نوبه خود یک قانون کلى است زیرا مىفرماید: مگر اینکه تصرف شما در اموال دیگران از طریق داد و ستدى باشد که از رضایت باطنى دو طرف سرچشمه بگیرد، طبق این بیان، تمام مبادلات مالى و انواع تجارتها که در میان مردم رایج است چنانچه از روى رضایت طرفین صورت گیرد و جنبه معقول و منطقى داشته باشد از نظر اسلام مجاز است (مگر در مواردى که بخاطر مصالح معینى، نهى صریح از آن شده است).
وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحِیماً سپس در ذیل آیه، مردم را از قتل نفس بازمىدارد و ظاهر آن به قرینه جمله إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحِیماً:" خداوند نسبت بشما مهربان است" نهى از خودکشى و انتحار مىباشد، یعنى خداوند مهربان نه تنها راضى نمی شود دیگرى شما را به قتل برساند بلکه به خود شما هم اجازه نمىدهد که با رضایت خود خویشتن را به دست نابودى بسپارید، در روایات اهل بیت (ع) نیز آیه فوق به همین معنى" انتحار" تفسیر شده است.
اکنون این سؤال پیش مىآید که چه ارتباطى میان مسئله" قتل نفس" و" تصرف باطل و ناحق در اموال مردم" وجود دارد؟! پاسخ این سؤال روشن است و در حقیقت قرآن با ذکر این دو حکم پشت سر هم اشاره به یک نکته مهم اجتماعى کرده است و آن اینکه اگر روابط مالى مردم بر اساس صحیح استوار نباشد و اقتصاد جامعه به صورت سالم پیش نرود و در اموال یکدیگر به ناحق تصرف کنند، جامعه گرفتار یک نوع خودکشى و انتحار خواهد شد، و علاوه بر اینکه انتحارهاى شخصى افزایش خواهد یافت، انتحار اجتماعى هم از آثار ضمنى آن است.
حوادث و انقلابهایى که در جوامع مختلف دنیاى معاصر روى داده، شاهد گویاى این حقیقت مىباشد، و از آنجا که خداوند نسبت به بندگان خود، مهربان است به آنها هشدار مىدهد و اعلام خطر مىکند که مراقب باشند مبادا مبادلات مالى نادرست و اقتصاد ناسالم، اجتماع آنها را به نابودى و سقوط بکشاند.
وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِیهِ ناراً" و هر کس از این فرمان سرپیچى کند و خود را آلوده خوردن اموال دیگران به ناحق سازد و یا دست به انتحار و خودکشى زند، نه تنها به آتش این جهان مىسوزد بلکه در آتش قهر و غضب پروردگار نیز خواهد سوخت" و این کار براى خدا آسان است (وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیراً)
منبع: تفسیر نمونه
پایان پیام/
نظر شما