چشمان غافل مسئولان از حاشیه شهرها/ کلاته آروین در انتظار نگاه مسئولانه

به گزارش خبرگزاری شبستان// خراسان شمالی

حاشیه‌نشینی به آن سنخ از زیست شهری اطلاق می‌ شود که در حومه شهرها، تعدادی خانوار بدمسکن، یک مرکز جمعیتی یا شهرک مانندی را به وجود آورند. حاشیه نشینی در ایران براساس دلایل بیشماری اکنون یک معضل ملی محسوب می‌شود که با ادامه روند فعلی بی شک به یک فاجعه ملی منجر خواهد شد. ابعاد معضلاتی که حاشیه نشینی باعث نشو و نمای آنها شده است، بسیار فراتر از عدم هماهنگی در بافت فیزیکی شهرها است.

رشد مناطق حاشیه‌ای موجب شده است که اجتماعاتی در دل جامعه رخ عیان کند. در مضرات این بدسامانی، همین بس که به واسطه آن آداب شهرنشینی و کنش شهروندی به فراموشی سپرده می شود و خصایص کنش روستایی که سنخیتی با زیست شهر ندارد، به شاکله عقیدتی زیست شهری مبدل می‌شود.

تراکم بالای جمعیتی در کنار فقدان امکانات شهری باعث شده که از لحاظ بهداشتی مناطق حاشیه‌ای شهرها در وضعیت وخیمی به سر ببرند. شرایط بهداشتی حاشیه نشین ها به شدت متأثر از موقعیت جغرافیایی آنان است. فاضلاب در جویهای روباز که به صورت خود به خودی مسیری می یابد، جریان دارد. این امر باعث شیوع بیماریهای انگلی می شود که به شدت بین حاشیه نشینان رایج است و این یک وجه اشتراک بین ساکنان حاشیه نشین ها با روستاها است.

حال به شهرهای کوچکتر که بنگریم، حاشیه نشینی و یا سکونت گاه‌های غیررسمی در شهرهایی چون بجنورد از آنجا پدید آمد که با رشد طول و عرض شهر، برخی افراد ساکن در روستاهای اطراف، خود را در محدوده اقتصاد شهری و زندگی شهری یافتند اما هیچ گاه نتوانستند جذب اقتصاد شهری شوند. اسکان غیررسمی به علت فقر شهری، مهاجرت و نبود فضای رسمی مناسب و در حد استطاعت اقشار کم درآمد، مسکن سازی شتابزده، پیوستگی عملکردی با شهر اصلی وگسست کالبدی از آن سبب شد تا در این حواشی تجمعی از اقشار عمدتا کم درآمد و فقیر حاصل شود و محیطی با کیفیت پایین زندگی و کمبود شدید خدمات و زیربناهای شهری و تراکم بالای جمعیتی بر مرکز استان تحمیل شود.

منطقه کلاته آروین (کوی ابوذر) که در اطراف میدان بازرگانی شهر بجنورد قرار دارد، یکی از سکونت گاه های محروم شهر بجنورد است که ساکنان این منطقه به شدت در معرض آسیب‌های اجتماعی، طبیعی و زیست محیطی قرار دارند و همین موضوع سبب گلایه آنان از مسئولان شهری است و عاجزانه نگاه مسئولانه مسئولان را تمنا می کنند تا شاید هرچه سریع تر یکی از صدها مشکلات این منطقه برطرف شود.

هرچند با قدم گذاشتن در این منطقه محروم، احصاء کردن معضلات و مشکلات چندان سخت به نظر نمی رسید اما برای بهتر در جریان قرار گرفتن مسائل اجتماعی ساکنان منطقه، پای صحبت آنان نشستیم.

یکی از بانوان ساکن در این منطقه با امتناع از معرفی خود در خصوص وضعیت زندگی در کلاته آروین(کوی ابوذر) به خبرنگار شبستان می گوید: با اینکه این منطقه در داخل شهر بجنورد قرار دارد ولی رسیدگی به این محل اصلا مطلوب نیست و گاهی اوقات احساس می کنم در روستا ساکن هستم.

وی، سرازیر شدن پساب خانگی در کوچه ها و بوی نامطبوع آن، وضعیت نامناسب آسفالت کوچه که بعضاً به دلیل همین پسابها رخ نما شده را از جمله مشکلات بیان می کند و می گوید: البته اینها دغدغه ما بزرگترهاست در صورتی که بچه های خردسال ما محلی برای بازی های کودکانه ندارند و تنها پارک نزدیک به این منطقه جولانگاه افراد ناجور و بعضا معتاد است که باعث می شود از حضور بچه ها در این پارک جلوگیری کنیم.

یکی دیگر از بانوان که در حال مشاهده این گزارش است سریع خود را به ما می رساند و با گلایه از دیرصورت گرفتن جمع آوری زباله های این منطقه، بیان می کند: در همه محله ها هر روز زباله ها در ساعت معینی جمع آوری می شود ولی در این محل گاهی زباله ها تا دو یا سه روز نیز از کوچه ها جمع آوری نمی شود.

وی از فقر فرهنگی این منطقه نیز شدید گلایه دارد و با بیان اینکه در نزدیکی این منطقه مسجدی نیست به فعالیت حسینیه ای که نامش را نیز فراموش کرده اشاره می کند و می گوید: البته درب این حسینیه فقط در ایام محرم باز است و در دیگر اوقات اینجا نه صدای اذان را می شنویم و نه نماز جماعت را اقامه می کنیم.

به کوچه ای دیگر از این منطقه سرک می کشیم تا شاید با تغییر وضعیت رو به رو شویم، بله با تغییر وضعیت رو به رو می شویم اما تغییر بدتر و نامطلوب تر، مردم محله نام این کوچه را "شهید آزاد مرد" معرفی می کنند و از بوی بد فاضلاب و آشغال های مانده در محله گلایه مندند.

یکی از بانوان ساکن در این منطقه در توضیح مشکلات و معرفی خود می گوید: من در این محل به کلانتر محله شهرت دارم، اما کلانتری که به دلیل بی سوادی نمی توانم حق محله خود را به دست آورم.

وی در پاسخ به این سوال که چرا برای بهبود وضعیت این محل از طریق شهرداری و شورای شهر پیگیر نمی شوند، توضیح می دهد: سه سال است که به طور جدی پیگیر هستیم ولی سیستم اداری موجود و نامه نگاری های تکراری و بی نتیجه البته بااضافه کردن بی سوادی ما، چاره ای جز سکوت و تماشای این وضعیت باقی نمی گذارد.

کلانتر محله که در ابتدای ورود ما به کوچه، ما را بازرس شهرداری می پنداشت، عاجزانه درخواست می کرد مسئولان شهری فکری به حال این منطقه کنند و برای رهایی آنها از فاضلاب های خانگی که بعضاً از کوچه های بالایی به این کوچه سرازیر می شود، چاره ای اساسی بیاندیشند.

یکی دیگر از بانوان محله به دامداری پشت کوچه اشاره می کند و با بیان اینکه بوی نامطبوع این دامداری مشکلات زیستی ما را دوچندان کرده است، می گوید: فرزند خردسال من دچار مشکلات پوستی و تنفسی شده و دکترها دلیل آن را زندگی در کنار دامداری اعلام کرده اند و من تنها کاری که می توانم انجام دهم این است که در گرمای تابستان درب و پنجره ها را بسته و از خانه خارج نشوم.

پیرمردی که در گوشه ای از دیوار تکیه زده و در حال تماشای ماست با دست خود به انتهای کوچه که به خندقی منتهی می شود اشاره می کند و دوباره کلانتر محل می گوید: این خندق به زباله دان تبدیل شده تا جایی که مردم، زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی را در این محل انباشته می کنند.

به انتهای کوچه رفتیم، بوی نامطبوع بدتر و بدتر می شد، بوی فاضلاب، بوی دامداری، بوی به آتش کشیدن زباله ها و نخاله های ساختمانی، بوی تعفن سگی مرده در لابه لای خاک های خندق، تاجایی که دیگر نفس های ما به شمارش افتاد و توان رفتن به کوچه های پایین تر را از ما گرفت.

با توجه به بارمنفی کلمه "حاشیه نشینی" وزارت کشور تعریف مناطق ویژه اجتماعی را به استانداری ها ابلاغ کرده که بر اساس این تعریف مناطق ویژه اجتماعی شامل حاشیه نشینی، بافتهای فرسوده، مناطق بی دفاع شهری و سایر موارد مشابه که از خدمات اجتماعی و فرهنگی لازم برخوردار نبوده و یا نا امنی در آن منطقه حاکم است، اطلاق می شود.

بر این اساس کمیته ساماندهی امور اجتماعی و فرهنگی مناطق ویژه اجتماعی در استانداری ها شکل گرفته که این کمیته در استانداری خراسان شمالی نیز از اردیبهشت سال 92 تشکیل و بر اساس آن 27 نقطه شامل 24 نقطه شهری و 3 نقطه روستایی از جمله منطقه کلاته آروین احصا شده و جلساتی نیز با حضور مسئولان دستگاه های مربوطه تشکیل شده است.

مهدی محمدی، رئیس شورای شهر بجنورد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از افزایش 300درصدی بودجه حاشیه شهر در سال 93 خبر داد و گفت: بر این اساس آسفالت مناطق و معابر اصلی، بهسازی کانال های حریم شهر و ایجاد پارک تفریحی در این مناطق در دستور کار قرار دارد.

وی با بیان اینکه حل مشکلات زیست محیطی این مناطق تنها بر عهده شورای شهر نیست بیان کرد: برای حل مشکلات دامداری های مستقر در حواشی شهر و خروج فاضلاب های شهری باید شبکه بهداشت و محیط زیست و همچنین آب و فاضلاب نیز پای کار بیایند تا این مشکلات سریع تر حل شود.

علیرضا باغچقی، رئیس کمیسیون خدمات و زیست شهری شورای اسلامی شهر بجنورد نیز به خبرنگار شبستان گفت: رهاسازی فاضلاب خانگی از مهم‌ترین مشکلات حواشی این شهر است که سبب تخریب معابر می شود.

وی با بیان اینکه ارتقای مسائل عمرانی نیازمند اعتبار و بودجه است، بر انجام کارهای فرهنگی و ارتقای فرهنگ جامعه تأکید مضاعف کرد و گفت: برخی مشکلات بروز یافته در حواشی شهر مربوط به خود مردم است از جمله رهاسازی فاضلاب خانگی در کوچه ها که باید با آموزش مناسب به حل این مسائل کمک کرد.

باغچقی در خصوص جمع آوری زباله ها نیز بیان کرد: زباله ها 6 روز کامل در هفته در ساعات معین جمع آوری می شود و فقط یک روز در هفته در برخی مناطق جمع آوری زباله ها صورت نمی گیرد که مردم باید اولا در ساعت معین و مقرر زباله ها را در کوچه بگذارند و دوم اینکه در روزی که زباله ها جمع آوری نمی شود، زباله ها را در کوچه نگذارند.

وی در خصوص فضای سبز نیز اظهارداشت: فضای سبز جامعه شهری ما در حال حاضر مورد رضایت نیست ولی با افزایش بودجه سال جاری سعی خواهیم کرد قدم های مثبتی در این راه برداشته شود.

پایان پیام/