یحیی علوی فرد از نویسندگان و شاعران کشورمان یادداشتی پیرامون شعرک در اختیار خبرنگار شبستان گذاشته است کهه بدین شرح است: قالب شعرک یک قالب جوان ، اما پر طرفدار در بین شاعران کودک است. بعد از این که آن را به جامعه ی ادبی کودک و نوجوان معرفی کردم، استقبال چشمگیری از این قالب جذاب شد. برای معرفی بهتر شعرک، یادداشت هایی تهیه کرده ام. یکی از این یادداشت ها ، بررسی موسیقی کناری (قافیه) در شعرک است. من در مانیفست اولیه شعرک اشاره کرده ام که قافیه ضروری در شعرک ، در مصراع دوم و چهارم است. اما خوب است بدانیم که قافیه ی شعرک بسیار متنوع تر از این است.
شعرک به خاطر داشتن چهار مصراع می تواند از یک قافیه یا دو قافیه مشترک به صورت همزمان بهره ببرد. بنابر این با بررسی فرض های موجود در شعرک ، در می یابیم که یک شعرک از نظر قافیه ، از سه حالت کلی خارج نیست: شعرک بدون قافیه ، شعرک یک قافیه ای ، شعرک دو قافیه ای.
اکنون با هم این سه حالت را بررسی و مرور می کنیم:
یک: شعرک بدون قافیه
این یکی از فرض های شعرک است که نمونه های آن در شعر کودک و بزرگسال به چشم می خورد. به عنوان مثال، قالب های پریسکه در واقع چهار مصراعی اند و وجود قافیه در آن ضروری نیست.
دو: شعرک یک قافیه ای
موسیقی کناری ، با کمترین قافیه ، به وجود می آید. وجود یک قافیه مشترک در شعرک های کودکانه ، ضروری به نظر می رسد. یک قافیه در شعرک، به هشت شکل قابل تصور است.
این هشت شکل را با مثال می بینیم و می خوانیم:
شعرک با قافیه در مصراع 1و4
این قلک غول
این قلک چاق
از صبح تا شب
هی می خورد پول
شعرک با قافیه در مصراع 2و4
این فرض ، پر کاربرد ترین فرض ممکن در شعرک است. زیرا نوع قافیه ی آن ، مثل قالب چهارپاره است.
مثال های زیادی برای آن وجود دارد. به خاطر فراوانی مثال ها و انتشار آن ها در نشریات ، کتاب ها و فضای مجازی ، ما به یک مثال بسنده می کنیم.
صد آدمک برفی
در این زمستان ها
همیشه یک رنگ اند
نه مثل انسان ها
شعرک با قافیه در مصراع 3و4
یک جاده ی گِل آلود
و جای پای اسبی
در امتداد جاده
یک اتفاق ساده (جعفر ابراهیمی )
شعرک با قافیه در مصراع 1و2و3
یک باغ با حال
آلوچه ی کال
جویای احوال
آب دهان است
شعرک با قافیه در مصراع 1و2و4
این فرض نیز ، یکی از فرض های پر کاربرد است. ساختار قافیه در آن ، مثل دوبیتی و رباعی است. اما مثال آن :
فعل زنده باد
گشت زنده یاد
مرگ نقطه ای ست
بی کم و زیاد
شعرک با قافیه در مصراع 1و3و4
گل ها و بوته زاران
نوشیده اند بسیار
از طعم باد و باران
در موسم بهاران
شعرک با قافیه در مصراع 2و3و4
دیشب وسط های فیلم
دوباره برق ما رفت
مامان می گفت: چرا رفت؟
داداش می گفت: کجا رفت؟
شعرک با قافیه در مصراع 1و2و3و4
برج و سنگر و کمین
سیم خاردار و مین
حد و مرز و سرزمین
تکه تکه شد زمین
و
اگر از سبزه و رود
یکی بود ، یکی نبود
زیر گنبد کبود
زندگی چگونه بود؟
سه: شعرک دو قافیه ای
گاهی شعرک ها، از دو قافیه همزمان در یک شعرک بهره می برند. این یک حالت ایده آل برای موسیقی شعرک است. این کار سختی های خودش را دارد. ایجاد دو قافیه در چهار مصراع ، شاعران را به سختی می اندازد، اما اگر شاعری بتواند از این امکان ، به خوبی بهره ببرد. موسیقی شعرک دو چندان می شود. شعرک دو قافیه ای به سه شکل امکان پذیر است. این سه شکل را با مثال می خوانیم:
شعرک با قافیه در مصراع 1و2 و قافیه در مصراع 3و4
شد اشک مامان
بر گونه غلطان
مانند ژاله
بر برگ لاله
شعرک با قافیه در مصراع 1و3 و قافیه در مصراع 2و4
خرطوم فیل ، چون تاب
خرطوم فیل، چون دست
دستی که موقع خواب
آغوش بچه فیل است
شعرک با قافیه در مصراع 1و4 و قافیه در مصراع 2و3
اناری شاد و خندان
به فکر بال و پرواز
پرید از خط آغاز
به روی خط پایان
همان طور که قبلا اشاره شد ، بیشترین فروانی شعرک ها ، شعرک یک قافیه ای در مصراع دوم و چهارم است. بعد از آن نیز ، شعرک یک قافیه ای در مصراع اول ، دوم و چهارم است. این در واقع تایید کننده همان حرف اولیه من در مانیفست است. زیرا شعرک از چهارپاره گرفته شده است و با رباعی و دوبیتی خویشاوند است. اما این بدان معنا نیست که ما تنوع قافیه در شعرک را نادیده بگیریم. شعرک با هر قافیه ای زیبا و جذاب است و مخاطب را به سرعت ، مهمان زیبایی و جذابیت خودش می کند.
پایان پیام/
نظر شما