دسته گردانی سنتی دیرینه در عزاداری ماه محرم

به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، از ویژگی‌های بارز شهر لاهیجان، برگزای مراسم عزاداری سید الشهدا و یاران باوفایش است که سالهاست که قبل از فرارسیدن محرم، مساجد و تکایا برای مراسم سوگواری سیاه پوش می‌شوند. چلچراغها و عکسها و هدایایی که وقف هر محله است به طرز باشکوهی آویخته و تزیین می شود.

محرم در لاهيجان با سنت‌های خاص و منحصر به فردش کمی متمایز از سایر نقاط کشور برگزار مي‌شود و آنچه که عامل این تمایز است وجود مراسم خاصی چون چهل منبر، زاری زاری، کرنا، کارب زنی و شب هفتم است، اين برنامه‌ها بسيار حساب شده و با علم بندي از شب اول آغاز می‌شود و در روزهاي بعد تا شب هفتم امام (علیه السلام) برنامه‌ها و عزاداري‌ها ادامه مي‌يابد.

روضه خواني، سينه زني، زنجير زني، چهل منبر، شام غريبان، تعزيه خواني از جمله مراسم عزاداري ماه محرم مردم این شهرستان است.

دسته گردانی:

لاهيجان دارای هفت محله قديمی است که اصطلاح رايج تر آن هفت محل است، نماد اين هفت محل، برگزاری مراسم عزاداری و گردش هيئت های عزاداری آن در محلات ديگر در ماه محرم است.

ترتيب محله‌هايي كه دسته مي‌برند به شكل زير است. پمپ بنزين، اميرشهيد، شعربافان، گابنه، جيره‌سر و اردو بازار، پرده سر، خميركلايه، غريب‌آباد و خالي باغ(يا خاليباق)، كاروانسرابر، آسيد حسين و كوي زماني و ميدان(چهارپادشاه).

راه پیمایی‌های سوگورانه ماه محرم از پنجمین شب این ماه آغاز می‌شود و دوازده شب پی در پی انجام می‌گیرد. سوگوازان هر محله در آغاز شب با آوای غمگنانه شیپوری با خوراکی‌های شیرینی چون قوام پلو، شیرین پلوو متبخان که از سوی بزرگترهای هر محله ای پخته و به مسجد فرستاده می‌شود پذیرایی می‌گردند.

بعد از علم بندی در محل های قدیمی که تا روز ششم محرم ادامه می یابد عملا تحرک خاصی در این شهر مشاهده نمي شود و نمادی بارز در شهر ندارد.

اما از هفتمین شب محرم، شهر حال و هوائی ديگر مي یابد. اولين دسته عزاداری همانند مراسم علم بندی از محل امير شهيد حرکت مي کند. هر محل قرار است از شش محل ديگر گذر کند اما با شکوه و جلالی بيشتر که اين سالهای اخير کم کم در حال بيشتر شدن است.

 (( اکنون مداحان معروف مذهبی با اخذ مبالغ زياد برای خواندن اشعار مذهبی و نوحه سرائی در يک شب در هفت محل رسيده است ديگر جلوه ای شيرين سنت را به کنار گذاشته است))

هيئت پس از رسيدن به هر يک از محلات ديگر در حاليکه عده‌اي فراوان منتظر ورود آنانند پذيرائي شده و پس از خواندن نوحه در مدح حسينی و عذايش، هيئت مجدداً به سوي محل ديگر حرکت مي‌کند.

امير شهيدي ها، پس از آنکه مساجد و تکايای هفت محل اردو بازار، خمير کلايه، کاروانسرابر، پرده سر، گابنه و محله ميدان و شعربافان را پشت سر میگذارند. آنان در ساعاتی که تقريبا از نيمه شب گذشته است به محله شروع هیئت خود يعنی مسجد امير شهيد ميرسند.

 در روز هيچ هیئتی در لاهيجان حرکت نميکند و شما هيچ نشانی از محرم جز پرده ها و پارچه های سياه نمي توانيد ببينيد .

شب هشتم محرم نوبت شوراب محله ای هاست کارب زنی مخصوص شوراب محله ای های لاهیجان است  دسته ای بزرگ از کارب زن ها همان مسيری را که امير شهيديها طی کرده اند(هفت محل) را در پيش رو ی خود دارند. کاربزن ها در حاليکه اکثرشان لباس سياه به تن دارند چوب مخصوصی با ابعاد مساوی تقريبا به شکل مربع يا مستطيل که در کف دست جای ميگيرد و با تکه چرمی که به پشت دست بسته ميشود، با حرکات مخصوصی اين دو تکه چوب را در زير پا و پشت سر خود در حاليکه خم و راست ميشوند با ضرب آهنگ خاصی ، يکنواخت به هم زده و به صدا در مياورند. يک چيزی شبيه به شکل عزاداری جنوبی که با سرو صدای فراوان آلات فلزی است.

محله گابنه نیز در شب نهم محرم کاری ميکند مانند امير شهيدي ها و شوراب محله ای ها و اردو بازاريها  شبی که فردايش تاسوعاست.

اما در روز تاسوعا مراسم سنتی بازاري ها و دسته ای است که اکنون چند سالی است آموزش و پرورشی ها از محل اداره خود تا آقا سيد محمد راه مياندازند .درست بعد از اذان مغرب در شب عاشورا چهل منبر آغاز ميشود . مراسمی سنتی مخصوص لاهیجانی ها. شخصی که قرار است به چهل منبر برود چهل شمع ميخرد و چهل خرما را در داخل ظرفی که قبلا از طرف صابخانه آماده شده است ریخته و مقداری برنج برميدارند و در ظرفی ديگر خرما گذاشته ميشود . افرادی که نذر کرده اند به اين چهل خانه مراجعه و مقداری برنج و يک دانه خرما بر ميدارند و بعدا برنج را به قصد برآورده شدن حاجت ميخورند .

 حال نوبت اردو بازاري ها است که در گراميداشت شب عاشورا هیئت خود را به هفت محل دیگر برده و مانند شب ها یپیش عزاداری می کنند. البته در اين شب شهر تقريبا خلوت است و اکثر کسانی که به نوعی در اين شهر ساکنند به مساجد و تکايای خود در روستاها و شهرهای همجوار ميروند .

در صبح روز عاشورا مراسم زاری زاری است. زاری زاری ، اصطلاحی گيلکی است و در واقع ميخواهد اين مفهوم را بفهماند که ای آدمها زار زار بگرييد برای مصيب حسين . اين مراسم تا اذان صبح و کمی بعدش ادامه دارد . عزاداران گاها ساقه های برنج را بر سر ميکوبند و اشعاری غم انگيز و محزون به زبان محلی هم ميخوانند که بسيار سوزناک است .

از شب بعد از عاشورا دسته ها با اندکی تغييرات خودنمائی ميکند . کرنا نوازان از امشب در جلوی هر هیئتی خود نمائی ميکنند آنها ميراث دار سنتی قديمی اند.

 در شب يازده هم محرم سوگواران محله پرده سر با به راه انداختن نیزه هایی که بر فراز آنها سرهایی ساخته شده از گچ قرار گرفته و یادآور لحظه های پرسوزی که سر شهدای دشت کربلا را بر نیزه کرده و به کوفه می برند ، به سوگواری می پردازند  و شب دوازده هم دسته محله خمير کلايه و در شب سيزده هم دسته محله غريب آباد و در شب چهارده هم دسته محله کاروانسرابر و شبه شانزده هم دسته مسجد آسيد حسين و کوی زمانی درست به مانند محلات ديگر مراسم عزاداری را تا پاسی از شب برپا مي کنند و

اکنون چند سالی است که در ايام محرم جوانان لاهيجی از هر شکل و قيافه ای که اخيرا هم زياده شده در این مراسم ها بسیار شرکت می کنند.

بالاخره در شب هفدههم محرم، نوبت اهالی محله ميدان است . محله ميدان که قديمی ترين محله در لاهيجان است و مقبره چهار پادشاهان در آن قرار دارد بر پا کننده و متولی آخرين شکوه عزاداری حسينی در لاهيجان است. مراسم شب هفتم امام در لاهیجان اوج محرم است که تا پاسی از شب ادامه می یابد، ویژگی برجسته این شب که باعث شده بسیاری از مردم شهرهای همجوار حتی استان های دیگر برای دیدن آن به لاهیجان سفر کنند.. هفت شتری است که در پيشاپيش هیئت ها برای مردمی که کمتر ديده اند آنرا از جزابيتی خاص برخوردار کرده است.

پایان پیام/