چگونه با نماز خواندن از خدا دور می شویم؟

سید محمد عبدالهی معاون فرهنگ و آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز كشور در گفت و گو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان؛ به بررسی عوامل مرتبط با سبک شمردن نماز پرداخت و گفت: در سخنان پیشوایان معصوم بارها و بارها با جملات و بیانات گوناگون نمازگزاران را از سبک شمردن نماز بر حذر داشته اند. تا جایی که سبک شمردگان نماز را از خود ندانسته اند و یا در رویارویی با یاران خویش آنان را از سستی و سهل انگاری در انجام فریضه نماز نهی کرده اند و آن را موجب فقر و نابسامانی زندگی مادی دانسته اند، یا در تعبیری شدید سبک شمردن نماز را از موجبات قهر و قطع رابطه با اولیاء الهی و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله به شمار آورده اند.

وی در مورد معنای سبک شمردن نماز گفت: فردی را درنظر بگیرید که غذای سالم، بسیار لذیذ و سرشار از مواد غنی پروتئینی را در مقوا و کارتنی بریزد و جلوی مهمان عزیزش قرار دهد، این رفتار در دیدگاه خردمندان چگونه است؟! فرض کنید نمازگزاری که حمد و سوره را صحیح و زیبا بخواند اما لباسش کثیف و آلوده باشد. دهانش بوی سیر و پیاز بدهد و با این وضعیت با خدا به گفتگو و مناجات بپردازد! این کار تهاون است. به عبارت ساده تر نوعی توهین به شمار می آید.

وی در مورد نمونه هایی از سبک شمردن نماز گفت: اینکه نمازگزار اهمیت و جایگاه نماز را نداند و برای دانستن آن وقت نگذارد و هزینه نکند، به نوعی سبک شمردن نماز تلقی می گردد، چنانچه امام باقر (ع) می فرمایند: «لا تَتَهاوَنْ بَصَلاتِکَ، فَإنَّ النَّبیَّ (صلى الله علیه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ: لَیْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ، لَیْسَ مِنّى، مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً، لا یَرِدُ عَلَىّ الْحَوْضَ، لا وَ اللهِ.» یعنی نسبت به نماز بى اعتنا مباش و آن را سبک و ناچیز مشمار، همانا که پیامبر خدا هنگام وفات خود فرمود: هرکس نماز را سبک شمارد و یا مسکرات بنوشد از ـ امّت ـ من نیست و بر حوض کوثر وارد نخواهد شد.

عبدالهی در مورد دیگر نشانه های سبک شمردن نماز اضافه کرد: بنا بر روایات بی توجهی به انجام فریضه نورانی نماز در "اول وقت" نشان از بی اهمیتی به نماز است و پیامبر اکرم(ص) در این خصوص خطاب به حضرت علی(ع)می‏فرمایند: «فی تأخیرِها مِن غَیرِ عِلّهٍ غَضَبُ اللّه عزوجل» یعنی تأخیر نماز از اول وقت بدون دلیل، موجب غضب خداوند متعال می‏گردد و از این سوی است که برخی از مردان خدا توصیه می کردند به کار بگوییم نماز دارم نه به نماز بگوییم کار دارم!

وی ادامه داد: این که نماز را تند بخوانیم و برای تمام کردن آن شتاب کنیم نیز توهین به نماز می باشد و امام صادق (ع) در این مورد بیان می کند: «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِی الصَّلَاهِ فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِمَلَائِکَتِهِ أَمَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِی کَأَنَّهُ یَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِ غَیْرِی أَمَا یَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِی» بدین معنا که وقتی بنده‏ای نماز خود را با عجله و شتاب به پایان می‏برد و آن را کوتاه می‏کند خدا به ملائکه می‏فرماید: آیا نمی‏بینید بنده ی من چگونه نماز خود را کوتاه می‏کند گویا می‏پندارد که بر آوردن حوائجش به دست غیر من است (که اینگونه عجله می‏کند.) آیا نمی داند برآوردن حوائجش به دست من است.

وی با اشاره به داستانی گفت: مردی در حضور امیر المؤمنین(ع)نماز خود را با شتاب به جا می‏آورد. حضرت نگاهی به او کرده و فرمود: چند وقت است اینگونه نماز می‏خوانی؟ او گفت: مدت هاست. حضرت فرمود: مَثَل تو نزد خداوند مثل کلاغی است (که منقار بر زمین می‏کوبد. سجده تو خضوع در برابر خدا نیست. منقار به زمین کوبیدن است) اگر اینگونه بمیری بر غیر ملت و دین پیامبر اکرم، مرده‏ای. سپس حضرت در مورد کم گذاشتن در نماز فرمود: به درستی که دزدترین مردم کسی است که از نمازش بدزدد.

معاون فرهنگ و آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز كشور افزود: سریع خواندن نماز و تبدیل این عبادت به عادتی که همچون عمل ماشین نویسی بدون توجه به معانی و بدون رعایت خشوع و طمأنینه انجام گیرد از نشانه‏های دیگر بی توجهی به نماز است و استاد شهید مرتضی مطهری در این باره می گوید: "به اعتقاد روانشناسان: یک کار همین قدر که برای انسان عادت شد، دو خاصیّت متضاد در آن به وجود می‏آید. هر چه که بر عادت بودنش افزوده شود و تمرین انسان زیادتر گردد، کار، سهل تر و ساده‏تر انجام می‏شود). یک ماشین نویس که به ماشین نویسی عادت می‏کند، هر چه بیشتر عادت می‏کند، از توجهش کاسته می‏شود. یعنی از اینکه این عمل او یک عمل ارادی و از روی توجّه باشد کاسته می‏شود و به یک عمل غیر ارادی نزدیک تر می‏گردد. خاصیّت عادت این است. اینکه در اسلام به مسأله ی نیّت تا این اندازه توجّه شده، برای جلوگیری از این است که عبادت‏ها آن چنان عادت نشود که به واسطه ی عادت، به یک کار طبیعی و غیر ارادی و غیر فکری و غیر هدفی و کار بدون توّجه که هدف درک نشود و فقط به پیکر عمل توجه گردد تبدیل شود. این‏ها چیزهایی است که ما تنها در نماز اسلامی به دست می‏آوریم و متوّجه می‏شویم که بسیاری از برنامه‏های تربیتی به وسیله این عبادت و در پیکر این عبادت پیاده می‏شود، گذشته از اینکه خود این عمل، پرورش عشق و محبّت خدا و معنویّت در انسان است، که این روح عبادت است."

عبدالهی در ادامه نشانه های سبک شمردن نماز خاطر نشان کرد:  با هر لباسی به نماز ایستادن و نماز خواندن بی حرمتی به نماز است و امام صادق (ع) می فرمایند: «لاینال شفاعتنا من استخف الصلاه.» یعنی شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی رسد.

وی اضافه کرد: به خاطر امور بی اهمیت از نماز کم گذاشتن و آن را به تاخیر انداختن از دیگر نشانه های سبک شمردن نماز است، چنانچه پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «من تهاون بصلاته من الرجال و النساء ابتلاه الله بخمس عشره خصله ... و کل عمل یعمله لا یؤجر علیه و لا یرتفع دعاؤه إلى السماء» یعنی هر کس به نمازش بی توجه باشد و در برابر اعمالش پاداش درخور نمی یابد، دعایش به آسمان راه نمی‏یابد و مشمول دعای خیر صالحین نخواهد بود.

وی در ادامه با ذکر دیگر نشانه های سبک شمردن نماز عنوان کرد: قضا شدن مستمر نماز صبح و اهمیت ندادن به نماز صبح، کوتاهی کردن در خواندن نمازهای قضا شده، بی توجهی به یاد گرفتن احکام و آداب نماز که در بسیاری از موارد موجب اشتباه خواندن آن می شود، بی توجهی به فضا سازی برای ورود به نماز از قبیل بی مقدمه و بی توجه به اذان و اقامه و...شروع به نماز خواندن که یکی از عوامل مهم حواس پرتی در نماز هم می باشد سبب بی حرمتی به نماز می شود چنانچه در روایتی از پیامبر عزیز اسلام می خوانیم : «کسی که وضوی نماز را تا وقت اذان به تأخیر اندازد او به نماز بی اعتنایی کرده است.» آری کسی که به کاری اهمیت می‏دهد، قبل از رسیدن وقت آن، مقدمات آن را فراهم می‏کند. کدام ملاقات و میهمانی است که وقت آن فرا رسیده باشد و ما هنوز در فکر پوشیدن لباس و یا آماده کردن شرایط آن باشیم؟!

وی اضافه کرد: پیامبر اکرم (ص) در روایتی چنین می‏فرماید: «من احسن صَلَوتَهُ حین یَراهُ النّاسُ و أَساءَها حینَ یَخلُوا فتلک استهانهٌ» یعنی آن کس که در مقابل مردم با دقت نماز بخواند و در خلوت بدون دقت نماز گزارد به نماز بی اعتنایی کرده است، پس چگونه برخی به هنگامی که تنها و در خلوت نماز می خوانند، بی توجه به آداب نماز می باشند گویا برخی نمازخوانی را وسیله خودنمایی و اشتهار به دین داری می دانند. پناه بر خدا از نفس شیطانی و خود شیطان.

وی در پایان بیان کرد: با وجود نزدیک بودن مسجد و نماز جماعت، نماز را درخانه و تنها خواندن از دیگر عوامل حرمت شکنی نماز است. انسان بایستی تا حد امکان سعی نماید از این عوامل و نشانه ها دوری گزیند چراکه امام صادق(ع)فرمود: «نماز گزاری که نمازش را سبک بشمارد وقتی از قبرش خارج شود خداوند ملکی را بر وی موّکل می‏گرداند که او را بر عرصه ی قیامت وارونه بر زمین می‏کشد و مردم به او نگاه می‏کنند و با شدت و سخت‏گیری مورد محاسبه قرار می‏گیرد و یا در جایی دیگر می فرمایند: «شیعیان ما را از دقت آنان در انجام به موقع نمازها شناسایی کنید.»