به گزارش خبرنگار ادبیات شبستان، یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب با حضور سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی ارشاد، محمد رجبی رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی، حسین پاینده نویسنده و استاد دانشگاه، نصرالله پورجوادی نویسنده، مجید غلامی جلیسه سرپرست خانه کتاب و جمعی از اساتید و فرهیختگان حوزه نقد و ادبیات کشور در پژوهشگاه فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی برگزار شد.
دایره خوانندگان نقد در جلسات آکادمیک محدود است
حسین پاینده، منتقد ادبی و عضو هیات داوران این جشنواره در سخنانی گفت: 60 هزار عنوان کتاب درسال در کشور ما منتشر می‌شود، اما آنچه تسامحا نقد کتاب معرفی می‌شود، نقد نیست بلکه معطوف به معرفی این آثار است که هم خدمت به ناشران است که وقت ندارند این کتاب ها را بخوانند و هم خدمت به مخاطبان! کارکرد تحولات معرفی کتاب این است که با توجه به کثرت کتابهای منتشر شده افرادی که با کارهای نویسندگان آشنا هستند کتاب‌ها را خوانده و در مطبوعات آنها را معرفی می‌کنند.
وی درباره هدف این مقالات و تفاوت آنها با نقد کتاب، بیان کرد: هدف اول اینگونه مقالات معرفی کتابهای تازه منتشر شده است که عمدتا با اطلاعات کتاب‌شناختی آغاز می‌شوند و سپس مقاله نویس شناختی از محتوای کتاب را به دست می‌دهد. در صورتی که نقد به معنای تبیین معانی متکثر متون با استناد به روش شناس‌ها و اصلاحات اخذ شده از نظریه‌ها است. کار منتقد یک کار تخصصی است کاری نیست که در مطبوعات عمومی انجام شود.
پاینده خاطرنشان کرد: کار منتقد با استناد به نظریه‌ها و شیوه‌ای نظام‌مند دیدگاهی را درباره معانی مستقر در متن منتشر کردن است. منتقد به فضاهای سفید بین سطرها یعنی به معنای تصریح نشده و گفته نشده در متن اما القا شده توجه دارد. از همین رو است که نقد در جلسات آکادمیک منتشر می‌شود و دایره خوانندگان آن محدود است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ما نقد را با انتقاد که هیچ ارتباطی با هم ندارند، یکسان گرفته‌ایم، گفت: آسیب‌های نقد کتاب در کشور ما بسیارند اما برخی از آنها عبارتند از اشراف نداشتن نویسنده به موضوعی که در آن نقد می‌نویسد، نازل بودن سطح دانش مقاله نویس، رد کردن مرز احترام و ... آنچه در بسیاری از مقالات موسوم به نقد کتاب در مجلات نوشته می‌شود شایسته کشور ما نیست. شاید اگر ما به این نوع مقالات نقد نگوییم وضعیت نقد کتاب بهتر از پیش شود.
نصرالله پورجوادی، پژوهشگر نیز در این مراسم به دو گونه نقد اشاره و بیان کرد: نخست نقدی است که در غرب به آن معرفی گفته می‌شود که گزارشی اجمالی از کتاب است و معمولا نشریات و مجلات اینگونه نقدها را منتشر می‌کنند نویسنده در اینگونه نقد نکات برجسته را معرفی می‌کند و برخی امتیازها و کاستی‌ها را نیز منعکس می‌کند اما گونه‌ای دیگر از نقد، نقد حقیقی است که اندک نوشته می‌شود و باید توسط افراد مسلط به موضوع تألیف شوند که ازنظر علم و آگاهی و دانش کمتر از نویسنده نیستند. اینگونه نقدها خود شأن خاصی دارند و مطالعه آن مکمل و متمم کتاب است. این نوع نقد بیشتر از دانش و علمی است که در آن کتاب مطرح شده است.
وی گفت: اینگونه نقدها نه تنها برای مخاطبان و مولف کتاب مفید هستند بلکه برای جامعه و ناشران نیز می‌تواند مفید باشد ناشران بسیاری در کشور داریم که اکثراً از نظر دانش تبحری ندارند و لذا نقدهایی که از نوع دوم باشد می‌تواند سطح آگاهی آنها را نیز افزایش داده و حتی بخشی از اینگونه نقدها باید پیش از چاپ کتاب انجام گیرد.
نقد کتاب در گرو روابط گفتمانی آن کتاب با جامعه است
امیرعلی نجومیان، استاد دانشگاه نویسنده نیز در این مراسم، با ارزیابی نقد کتاب در چهار مرحله تاریخی از نقد تفسیری، توصیفی، ارزیابانه و نقد تحلیلی نام برد و گفت: اکنون به نظر من نقد تحلیلی گفتمانی کتاب باید شکل بگیرد. جامعه ما نیاز به این نوع نقد دارد این نوع نقد در سه محور جایگاه تأثیرگذاری و کارکرد و نسبت شکل می‌گیرد.
وی کتاب را یک فضای گفتمانی برشمرد و افزود: کتاب را نمی‌توان به عنوان یک پدیده مستقل ارزیابی کرد و نقد کتاب در گرو روابط گفتمانی آن کتاب با جامعه است.
منتقد ما جایگاه واقعی خود را ندارد
محمدرضا ترکی، نیز با اشاره به تفاوت نقد امروز و دیروز، گفت: در سنت ادبی ما نقد بخشی از پروسه تألیف بود اگر کسی کتابی می‌نوشت عمدتا فرصتی را فراهم می‌کرد که کسانی دیگر در کتاب او تعلیق و حاشیه بنویسند و این یک فرهنگ پذیرفته شده بود. نویسنده به گونه‌ای می‌نوشت که بعداً کسی بتواند کار او را تکمیل کند حتی گاهی خود او شارع کتاب خودش می‌شد. اما امروزه در کنار تمام مسائل ما با پدیده نامطلوب نقد ژورنالیستی، نقد خشن عصبی و حزبی روبرو هستیم. اگر ما امروز از اینکه منتقد ما جایگاه واقعی خود را ندارد اندوهگین هستیم اگر نقد چیزی فراتر از مرور و معرفی یک اثر نیست باید کاری کرد که این وجه ترمیم شود.
بزرگان فرهنگ ما کتاب خواندن را توصیه کنند/ فضای گفتمانی نقد در بیرون دانشگاه‌ها
علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب نیز دیگر سخنران این مراسم بود که گفت: تاکنون بیش از 120 اثر در حوزه نقد ادبی ترجمه و تألیف شده‌اند که آثار شاخص و پایه‌ای هستند اما چرا نقد کتاب در کشور ما رونق نگرفته است به نظر من نقد کتاب با دیگر حوزه‌های علم همچون سیاست روانشناسی و اجتماعی ارتباط بسیار دارد.
وی با اشاره به برقرار بودن این تعارضات خاطرنشان کرد: نقد انجام نمی‌شود و بسیاری از بزرگان فرهنگی ما امروزه تحمل نقد را ندارند. نقدهای تحلیلی را تنها متخصصان می‌خوانند اما معرفی شمول بیشتری پیدا می‌کند پیشنهاد من این است که بزرگان فرهنگ ما کتاب خواندن را توصیه کنند. به دلیل مشکلات توزیعی که در کشور وجود دارد بسیاری از کتاب‌ها خوب دیده نمی‌شود اگر اهل فرهنگ این کتابهای خوب را به جامعه معرفی کنند بسیار در این زمینه موثر خواهد بود.
محمدخانی بیان کرد: نکته دیگر اینکه فضای نقد و گفتمان اکنون در بیرون از دانشگاه‌ها انجام می‌شود دانشگاه‌ها دچار رکود شده‌اند درحالی که انتظار این است که دانشگاه‌ها فضای گفتمانی نقد را تولید کرده و دیگران در بیرون از آن استفاده کنند.
پایان پیام/
نظر شما