تئاتر یک پدیده غیرانتفاعی است/ انتقاد دکتر دلخواه از شرایط تئاتر

به گزارش خبرنگار تئاتر شبستان، در این نشست که با ساعتی تأخیر آغاز شد مسعود دلخواه کارگردان، فرخ نعمتی، سیامک صفری و بیژن زرین بازیگران نمایش حضور داشتند و درباره نمایش و شرایط نابسامان فعالیت در تئاتر صحبت کردند.

مرز بین خیال و واقعیت

مسعود دلخواه در ابتدا با اشاره به اینکه رحیم نوروزی به خاطر حضور سر صحنه فیلمبرداری غایب است، درباره شکل گیری متن و تکرار در نمایش «دژاوو» گفت: زمانی که متن را خواندم به نظرم کار متفاوتی رسید و فکر کردم می توانم در میان داستان هایی که پینتر روایت می کند، ماجرای دژاوو را گسترش دهم. بر هم زدن مرز بین تخیل و واقعیت از  دغدغه های اجرایی من است و در کارهای گذشته ام نیز این کار را انجام داده بودم.

وی افزود: پینتر فقط یک بار به «دژاوو» اشاره می کند و من فکر کردم این پتانسیل وجود دارد که خود این موضوع یک نمایشنامه مستقل باشد. در بازبینی ضمن حفظ چهارچوب اصلی نمایشنامه، تغییراتی را در نظر گرفتم که از جمله می توان به حضور زن در نمایش اشاره کرد که در نمایشنامه اصلی وجود ندارد.

دکتر دلخواه درباره خط داستانی «دژاوو» و شیوه بازنویسی نمایشی که حوادث اش در گذشته رخ داده اند گفت: «دژاوو» یعنی چیزی که انگار قبلا دیده شده است و من در اجرا با کمک بازیگران تلاش کرده ام این تکرار را به شیوه فیزیکی نشان دهم تا تماشاگر احساس کند که این اتفاق قبلا رخ داده است.

این کارگردان تئاتر با بیان اینکه نمایشنامه «ناکجا آباد» هم به لحاظ زبان و هم در شخصیت پردازی و تعدد ماجرا یکی از سخت ترین نمایشنامه های پینتر است، افزود: از مهمترین تفاوت های «دژاوو» در مقایسه با کار اصلی، هدفمندکردن شخصیت بوریس (با بازی فرخ نعمتی) است که در حال کشف گذشته است. من سعی کرده ام داستان های پراکنده متن اصلی را کنار بگذارم و روی تکرار و مفهوم «دژاوو» تمرکز کنم.

درک نقش از طریق تخیل و فضاسازی

سیامک صفری درباره تجربه بازی در نقشی که نیازهای دراماتیک اش در گذشته رخ داده است، گفت: هریس شاید به دنبال پنهان کردن گذشته است، ذهن منظمی ندارد و خیلی پراکنده است در واقع رفتار دکتر هریس واکنشی به کاراکتر بوریس است.

این بازیگر تئاتر ادامه داد: بوریس برای کشف آنچه که در گذشته بوده تکلیف هریس را مشخص می کند و اینجا به یاد آوردن گذشته بسیار مهم است کاراکتری که من بازی می کنم مرتکب قتل شده و دست کم آدمی را حذف کرده است و این تراژدی روزگار ماست یعنی حذف شدن آدم ها به بهانه های شخصی.

سیامک صفری درباره چگونگی رسیدنش به کاراکتر یا شخصیت افزود: من با تخیل نویسنده و فضای پرسوناژ ارتباط برقرار می کنم و بعد آنها راهنمایم می شوند که چطور وارد نقش شوم چیزی که مهم است درک فضای نمایش است که خود یک ماجرای مفصل است که بازیگر چطور بتواند نقش را درک کند.

خوشحال نمی شوم کسی فقط از بازی من تعریف کند

فرخ نعمتی بازیگر باسابقه تئاتر ایران به 30 سال حضورش در تئاتر اشاره کرد و گفت: واقعا برای من خوشحال کننده نیست که بشنوم کسی از بازی ام تعریف می کند برای من ترکیب بازی ها مهم است و اینکه بشنوم بازی بازیگران یکدست، هماهنگ و در مجموع خوب بوده است.

وی در ادامه درباره دلایل کم کاری اش در تئاتر اشاره کرد و گفت: البته من هر دو سه سال سعی کرده ام یک نمایش کار کنم اما باید بپذیریم تئاتر یک پدیده غیرانتفاعی است و ما یک جورایی ایثارگونه می آییم تئاتر کار می کنیم و این فقط زمانی ممکن است که از طریق سینما یا تلویزیون تامین شده باشیم وگرنه کار کردن در این شرایط بسیار سخت است.

وی ادامه داد: وقتی بازی خوبی می بینید باید بدانید که پیشتر نقش خوبی نوشته شده است. دکتر دلخواه با آشنایی و تسلطی که به متن داشت و اعتماد به نفسش در کارگردانی ما را در ارایه نقش آزاد گذاشت قبل از شروع کار تصور می کردم با کارگردانی طرف باشم که با میزانسن های خط کشی شده سر صحنه بیاید اما در عمل اینطور نبود و ما در رسیدن به نقش و روند تمرینات آزاد بودیم.

نعمتی درباره اجراهای افتتاحیه نمایش و قوام نداشتن اجرا در روزهای نخست نیز گفت: متاسفانه این برای بازیگر دردآور است چون در شب اول اجرا با لباس و آکساسوار روبرو می شود و شاید بیشتر از تماشاگر برای خود بازیگر سخت باشد اما ناچاریم این کار را بکنیم چون سالن را فقط یک شب قبل از اجرا در اختیار ما می گذارند و ما ناچار به روی صحنه رفتن هستیم.

وی افزود: در سینما گروهی روی بازی شما تاثیر می گذارند حتی تدوین گر و آهنگساز اما بازیگر روی صحنه تنهاست و تنها به خودش اتکا می کند.

بیژن زرین بازیگر جوان نمایش دژاوو نیز درباره چگونگی رسیدن به نقش گفت: من هنوز به نقش نرسیده ام برای خودم هم عجیب است اما واقعا هر شب تلاش می کنم به نقش نزدیک بشوم.

مسعود دلخواه در این باره توضیح داد: بیژن زرین 10 سال است که در دوره های مختلف متداکتینگ شاگرد من بوده و در بسیاری از نمایش های من بازی کرده نه تنها او بلکه بازیگران دیگر می توانند شهادت بدهند که بازی در نمایش های پینتر کار سختی است چرا که کاراکترها به شدت پیچیده اند.

مسعود دلخواه درباره دلایل بازی نکردن خودش در نمایش گفت: واقعا کاراکترها وسوسه انگیزند و من پیشتر در نمایشنامه خوانی 4 سال قبل یکی از کاراکترها را خواندم اما به دلیل درگیری های شخصی ترجیح دادم نقش را به کس دیگری بسپارم و امروز خوشحالم چرا که از نتیجه راضی هستم.

وی همچنین درباره میزان استقبال مخاطبان از این نمایش گفت: تماشاگران بیشتر از انتظار ما از نمایش استقبال کرده اند.

دلخواه: امیدوارم این شیوه اجرا برخی از مدیران را شرمسار کند

بخش دیگری از صحبت های دکتر دلخواه، انتقاد از شرایط اجرای تئاتر در سالهای اخیر بود.

وی گفت: ما این نمایش را با هزینه شخصی روی صحنه آورده ایم و من نگرانم که شرمنده قول هایی که به عوامل دادم، نشوم و دست کم ضرر کمتری متحمل شوم.

مدرس با سایقه تئاتر ایران افزود: برای این نمایش حتی یک ریال هم دریافت نکرده ایم بلکه یک مبالغی مثل 20 درصد گیشه و چیزهای دیگر را هم بایستی پرداخت کنیم. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته دولت ها اجازه نمی دهند یک تئاتر خصوصی ورشکست شود چرا که فعالیت تئاترهای خصوصی است که باری از دوش دولت برمی دارد.

مسعود دلخواه به نحوه اداره سالن های خصوصی نیز ایراد گرفت و افزود: برای من جالب است که چطور مدیران دولتی سالن هایی که متعلق به مردم اند مثل تالار وحدت و یا تالار حافظ را دارند به شیوه ای اداره می کنند که انگار متعلق به کس خاصی هستند.

وی تصریح کرد: اگر بخواهید اثرتان را در تالار وحدت اجرا ببرید باید هزینه های سنگینی تحمل کنید و این تاسف آور است. امیدوارم این شیوه اجرا یک روز برخی از مدیران را شرمسار کند. دولت موظف است تا ابد یارانه نمایشی پرداخت کند و مثل تمام کشورهای دنیا هیچ وقت نمی تواند به وظیفه خود در قبال حمایت از فرهنگ بی توجه باشد.

وی ادامه داد: اگر بپذیریم که تئاتر شاخص فرهنگی است و بخواهیم تئاتر داشته باشیم راه برای تقسیم بودجه و فعالیت در این زمینه وجود خواهد داشت. من حاضرم در تلویزیون با همه کسانی که در خصوصی اداره کردن تالارهای دولتی نقش دارند مناظره کنم.

«دژاوو» تا پایان خرداد هر روز ساعت 20:30 در تماشاخانه ایرانشهر به روی صحنه می رود.