کوزه به جای فیروزه/ صدای ناله مساجد تاریخی در همهمه داربست ها

خبرگزاری شبستان: آنچه می خوانید گزارشی از وضعیتی است که هم اکنون برخی مساجد شاخص و تاریخی تهران با آن دست و پنجه نرم می کنند؛ هرچند که همه به خوبی می دانیم که این ماجراها تنها به مساجد تاریخی تهران ختم نمی شود و مساجد سایر استان های کشور هم با باد، خاک و باران شب و روز می گذرانند تا بالاخره تکه تکه خشت و گل، آهن، سنگ و چوب شان بپوسد و ما بمانیم و بنایی که روزی افتخار این مرز و بوم و حتی در مقام منبعی برای امور اقتصادی برای مملکت به شمار می رفت. این سلسله گزارش ها در مورد مساجد با وصفی که عنوان شد، ارایه می شود.

سکانس اول/ثبت تاریخ یک مسجد در میراث ملی

شصت سال قبل، درست در یازدهمین روز از بهمن ماه سال 1334 بود که مسجد «حاج رجبعلی» در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این مسجد که سند معماری فاخر ایرانی اسلامی را در جای جای آجرها و کاشی هایش حمل می کند، روزگاری به دست استاد رستم معمار بروجردی و به خواست کدخدای سنگلج وبازار ساخته شد. معماری که بقعه حضرت ابوالفضل العباس(علیه السلام) نیز از سوی او ساخته شد و سالیان سال محل حضور زوار بود.

مسجد حاج رجبعلی ویژگی های منحصر به فردی داشت که سبب شده بود تا بسیاری از گردشگران خارجی در بدو ورود، نام اش را در لیست اماکنی قرار دهند که حتما از آن بازدید خواهند داشت.

بالاخره مسجدی با قدمت دو قرن و اندی حتما ارزش آن را داشت که حتی افراد بومی منطقه برای یک مرتبه هم که شده است سری به آن بزنند و شاید نگاهی به فیروزه های درخشان گنبدش بیندازد که دل هر رهگذری را می ربود.

مسجد در یکی از محلات جنوب شهر تهران قرار دارد، محله درخونگاه بازار. با این وجود حضور این مسجد رونق خاصی به حال و هوای محله داده بود ضمن اینکه بالاخره اقامه هر روزه نماز جماعت در این مسجد تاریخی خود به خود رفت و آمدی ثابت را در آن رقم می زد.

سکانس دوم/قدمی نیمه کاره برای احیای تاریخ

طبق گفته اهالی محل و بر اساس «دیده ها» و نه صرفا «شنیده ها» تا سال 1355 یعنی دو سال قبل از انقلاب اسلامی در این مسجد نماز اقامه می شده است. بعد از آن بود که به تدریج حرف و حدیث در مورد مرمت و رسیدگی به بنای مسجد به گوش رسید و  چندی بعد داربست های چوبی برای تحقق این امر دور تا دور مسجد بنا و پس از چندی به کلی کار رها شد تا سال 1380 که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بعد از گذشت 23 سال از وقوع انقلاب اسلامی به خاطر آورد که مسجدی به این نام در محله درخونگاه بازار وجود دارد و باید ترمیم شود.

به انصاف هم قضاوت کنیم آن زمان کار به کندی اما خوب پیش رفت تا جایی که بخشی از حیاط مسجد مرمت شد. این جریان تا پنج سال بعد یعنی سال 1385 ادامه و ناگهان متوقف شد.

بازدید برای تلنگر به حافظه تاریخی مسئولان

سوم مرداد سال گذشته بود که احمد مسجدجامعی در سیر تهران گردی هایش از این مسجد بازدید کرد. او یک روز جمعه و تعطیل را برای حضور در این مسجد اختصاص داد. با این بازدید بود که دوباره نام مسجد «حاج رجبعلی» در زبان ها چرخید. او که با دقت به گوشه و کنار این مسجد نسبتا تخریب شده سرک می کشید ضمن ابراز تاسف، اظهار امیدواری کرد هرچه زودتر وضعیت این مسجد به گوش مسئولان میراث فرهنگی تهران برسد که خوشبختانه نتیجه بعد از مدتی حاصل شد و به تازگی مطلع شده ایم روند مرمت این مسجد دوباره از سر گرفته شده است که خود جای بسی شکر دارد.

سکانس سوم/کوزه به جای فیروزه

هرچند که این روزها و البته بهتر بگوییم این سال ها نه خبری از آن فیروزه ها هست و نه حتی خبری از آن رفت و آمدها و به جای فیروزه ها، کوزه ها در گنبد جای خودش کرده اند و البته به جای رفت و آمد نمازگزاران و اهل محل، تنها طنین خاطرات گذشته است که به یادمان می آورد اینجا روزگاری مسجدی بوده است، اما با این وصف حرکتی که برای ترمیم این مسجد دوباره شکل گرفته است می تواند نویدی خوش باشد.

پرده آخر/هنوز سهراب زنده است و نوش دارو در دست ما...

مسجد «حاج رجبعلی» یا بهتر بگوییم «حاج رجبعلی ها» همچنان قلب تپنده تاریخ این شهر هستند. هنوز بنای این مساجد پابرجاست و همان مسجدی است که اولین سقف بیضی را در معماری خود داشت. هیچ جای تردیدی نیست که بخش قابل توجهی از این مسجد نیازمند ترمیم اساسی است اما با این وصف زندگی و حیات تاریخی ایران است که در درون آنها می جوشد بنابراین ارزش دارد که هرچند هزینه ای گزاف برای احیای آن در نظر بگیریم.

آیا فراموش کرده ایم که خانه «شیخ بهایی» چه شرایطی داشت؟ آیا از یاد برده ایم که چگونه یک زوج سالمند بر آن شدند تا هست و نیست شان را برای ساخت و احیای بنای این خانه تاریخی بگذارند؟ هرچند که بعدها بحث های زیادی بر سر مالکیت و نگاهداری از این منزل مطرح شد اما با این وصف احیای این بنا بسیاری از مردم را متوجه خود ساخت و گردشگران زیادی را برای بازدید از این بنا به اصفهان کشاند.

مساجد تاریخی هنوز می توانند در فضای این شهر نفس بکشند اگر ...

اگر ترمیم مساجد تاریخی را جدی بگیریم، اگر بپذیریم هویت دینی، ملی ما در جای جای مساجد نفس می کشد، اگر بپذیریم بسیاری از ممالک جهان از کوچک ترین اثر تاریخی خود بسان چشم هایشان حمایت و مواظبت می کنند ... در آن صورت شاید یادمان بیاید که در گوشه گوشه این شهر و البته این کشور یادگارهایی داریم که به حال خود اگر رها هم نشده باشند اما به درستی حمایت و محافظت نمی شوند.

پایان پیام/