اهمیت و جایگاه طب اسلامی در علم پزشکی

دکترمسعود بلاغت، محقق طب سنتی واسلامی درتعریف طب اسلامی درگفتگو باخبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: تبلور تفکرات انبیاء وائمه اطهار و سیره آنها پیرامون طب و بهداشت واستفاده از قانونمندی های حاکم بر نظام طبیعت، تجربیات حکما، در این راستا وبکار گیری از الهام و اشراق را طب اسلامی  می گویند.

 

وی افزود: بر اساس مدارک موجود در تاریخچه طب اسلامی ادریس پیامبر نخستین سنگ بنای این طب را بها نهاد که در تاریخ از ایشان به عنوان هرمس اول نام برده می شود که پس از آن پیامبران دیگری از جمله حضرت داوود در کتاب120 جلدی زبور با عنوان آیین زندگی بشریت این مسیر را ادامه دادند و ابن عباس نیز در حدیثی از امام معصوم نقل کرده که حضرت داوود (ع) هنگام عبادت با گیاهانی که در اطرافش محرابش رویش می کردند  به اذن خداوند صحبت می کردند و از آنان در موارد خواص گیاه،در چه خاکی میرویند، آب و اطلاعات درمانی و شفا دهنده گیاه سوال می کرد و آنها پاسخ می دادند

 

محقق طب سنتی واسلامی ادامه داد: درطول تاریخ بقراط این اطلاعات را به صورت کامل و نظام بندی شده به صورت یک علم خاص بنا نهاد و سپس این علم به دست جالینوس و در ادامه دیس قورمیدوس با مطالعات  گیاه شناسی  دانش گیاه شناسی را وارد این علم کرد و مکتب طب یونانی در قرن دوم و سوم پس از میلاد در یونان شکل گرفت .

 

 

دکتربلاغت تصریح کرد: در زمان ساسانیان دانشگاه جندی شاپور تاسیس شد آنان متون کتاب یونانی را به زبان سریانی و عربی ترجمه کردند و بدین شکل پایه های پزشکی ایرانی و اسلامی بنا نهاده شد

 

وی یاد آورشد:  ابوعلی سینا در قرن 4 با دانشی وافر در زمینه علمی ظهورو رشد کرد و با استفاده از تجربیات  و تفکرات اسلامی  اطلاعات بقراط، جالینوس رابه  نقد  کشید و پایه گذار طبقه بندی و نظام بندی  نوین در زمینه طب سنتی و اسلامی شد و با نوشتن کتاب قانون، زکریای رازی با تربیت دانشجویان و تشکیل تیم علمی پزشکی به صورت عملی و نوشتن کتاب الحاوی برای نخستین بار مرکز بستری را در ایران تاسیس کرد  و در ادامه یکی از شاگردان زکریای رازی به نام اخوینی در بخارا مهمترین و نخستین کتاب طب اسلامی به زبان فارسی با عنوان هدایت المتعلمین را به رشته تحریردر آورد

 

 

دکتربلاغت ابراز داشت: در همین راستا کتاب فارسی طب اسلامی وارد عرصه طبابت شد که بعدها عقیلی خراسانی  کتاب مهمی با عنوان  خلاصه الحکمه  را در زمینه طب اسلامی نگارش کرد

 

محقق طب سنتی واسلامی در ادامه با چرایی اهمیت طب اسلامی اشاره کرد و گفت: خداوند متعال که خالق انبیا و انسان بوده توجه ویژه ای به رفع نیازهای آنان داشته است از این جهت تمام آموزه های ما منشایی الهی دارد که این علم به انبیا، علما و حکما از طریق الهام و اشراق رسیده است .

دکتربلاغت افزود: مبنایی  که در طب اسلامی  در نظر گرفته می شود بر پایه 5 اصل از جمله 1-قرآن وآیات 2-سیره عملی ائمه اطهار3- تفکرات حکمای پس از اسلام 4- قانونمندهای حاکم بر نظام طبیعت و 5 -الهام و اشراق استوار می باشد.

 

وی گفت: خود قرآن کریم شفا المومنین است و به عنوان منبعی شفا دهنده می باشد که  در باب شفادهندگی سوره فاتحه، یاسین و آیت الکرسی تفاسیر زیادی نقل شده همچنین در باب شفا دهنده بودن عسل در سوره نحل که به شفا لناس معروف می باشدجهت شفای مریض بسیار سفارش شده است.

 

محقق طب سنتی واسلامی ابراز داشت:  از ائمه و انبیاء (ع) نیز احادیث زیادی درباب آداب بهداشت و سلامت، خوردن و آشامیدن و راههای سالم زیستن درکتب شیعه و سنی آورده شده است.

 

دکتربلاغت خاطر نشان ساخت: خداوند نیز بر اساس قانونمندی حاکم بر نظام طبیعت انسان را از همان روز نخست تولد  تعلیم و تربیت کرده  و توسط حیوانات و عوامل طبیعی آموزهای  رفتاری را به آنها آموخته است  که انسان از روی رفتار های درمانی و پیشگیرانه حیوانات در مورد خودشان به چیزهایی مهمی پی می برده است یعنی از تجربیات آنها در نحوه درمان بیماری ها استفاده می کرده است.

 

وی یادآور شد: توجه به زندگی برخی حیوانات و جانوارن مختلف برای سبک زندگی و روشهای درمانی و استفاده آنها از گیاهان در زمان بیماری نکات مهمی است که انسان می تواند با توجه به زندگی آنها آموخته های خود را ارتقا دهد.

 

محقق طب سنتی واسلامی بیان داشت: در برخی موارد نیز خداوند راه و مسیردرست درمان برخی بیمارها را به صورت الهام و اشراق به انسانهای پاک نیت خود درعالم خواب و بیداری و بدون واسطه الهام می کند که در طول تاریخ نیز در این راستا موارد زیادی مشاهده شده است ومی شود.

 

بلاغت نیا در ادامه به بخشهای مهم ومختلف طب سنتی و اسلامی که بر چندین مبنا پایه گذاری شده اشاره کرد و گفت:  1-مزاج شناسی 2-نبض  3 -بول وبراز و دیگر ترشحات خروجی بدن مثل عرق  4-معاینه زبان 5-چشم وعنبیه از جمله مواردی هستند که در تشخیص بیماری در طب سنتی و اسلامی مورد استفاده قرار میگیرند.

 

 

 وی در ادامه  به  منابع دارویی در طب اسلامی اشاره کرد و گفت: هر دارویی که ارزشمند تراست فراوان ترودر دسترس ترمی باشد فلذا در کتب اسلامی نیزدرباب اهمیت واثرات بیشمار آنان مطالب زیادی آورده شده است که مزاج شناسی یکی ازمهمترین راههای درمان درطب اسلامی شناخته می شود.

 

 

وی افزود: در کتب اسلامی منابع دارویی در قالب سه گروه گیاهی، معدنی و حیوانی  با توجه و فواید و اثراتی که دربهبود و پیشبرد درمان نقش دارند تقسیم بندی شده است.

 

دکتربلاغت ادامه داد: داروهای گیاهی به عنوان یک قانون در طب اسلامی نقش بسزایی دارند که می توان از اسفند، خاکشیر، سیاه  دانه و عسل  که اثرات قابل توجهی درمان طب اسلامی دارند به عنوان مثال نام برد.

 

 

محقق وپژوهشگرطب اسلامی تصریح کرد: خاک، سنگ های مختلف وآب بخصوص آب دریا و اقیانوس که خواص درمانی زیادی دارند ازجمله داروهای معدنی هستند که می توانند درزمینه درمانی بیماریهای گوناگون مورد استفاده  قرار گیرد.

 

وی اظهارداشت: ازدیگر گروهای دارویی منابع داروی حیوانی هستند که در آن از انواع و اقسام اجزا، جوارح وترشحات حیوانات استفاده می شود به عنوان مثال ادارشتر جهت درمان بیماری آسم، مدفوع الاغ با نام عنبرنسا برای انواع عفونت های موضعی که اثرات بسیار قوی نیز دارد از جمله موارد قابل استفاده می باشد.

 

دکتربلاغت یادآور شد: قانونمندی های درمان نیز در طب اسلامی و سنتی به 7 گروه شناخت راه حل های درمانی تقسیم می شوند.

 

محقق و پژوهشگر طب اسلامی خاطر نشان ساخت: شناخت مزاج، سن و جنس، موقعیت جغرافیایی، محل زیست، مزاج صنعتی، غذای غالب، زمان  و مکان  هرکدام  نقش مهم و اثر گذاری درشناخت عوامل و درمان بیماری ایفا می کنند.

 

اهمیت تطهیر جسم  در طب اسلامی

وی در ادامه با اشاره به تاثیر گذاری قانون تطهیر در طب اسلامی گفت: در طب اسلامی و سنتی 5 گزینه تطهیر از جمله تطهیر جسمی، شامل شستشو ظاهری بدن، زدایش موهای زائد، گرفتن ناخن، روغن مالی مناسب بدن متناسب با هر فصل، رنگ کردن موها، سرمه کشیدن و مهمترین آنها حمام کردن که فواید اثر گذاری برای بدن انسان دارد.

 

دکتر بلاغت افزود: تطهیر معدوی نوع دیگر تطهیر است مانند حلال خوردن، بجاغذاخوردن، به اندازه و موافق مزاج خوردن، روزه گرفتن و قی کردن که توجه به آن می تواند نقش مهمی در سلامت فرد ایفا کند.

 

محقق و پژوهشگر طب اسلامی ابراز داشت: حجامت، فصد، زالو درمانی نیزازجمله موارد تطهیر خونی است که در درمان اکثر بیماریها تاثیر گذار می باشد.

 

وی ادامه داد: هرشخصی نیازبه محبت و محبت ورزیدن دارد در طب اسلامی همه مانند یک طفل هستند و نیازمند محبت اند که نوعی تبادل انرژی بین دو فرد است مانند مادر و فرزند، زن و شوهر، دست دادن، مصافحه کردن و ...به عنوان تطهیر جنسی ازاهمیت درمانی بالایی برخوردار بوده و نسبت به آنها سفارش بسیاری شده است.

 

دکتر بلاغت تصریح کرد: تطهیر روانی ازدیگرعوامل سلامت درطب اسلامی است که در قرآن و روایت نیز به آن تاکید شده از جمله بخل، دروغ، تکبر و کینه که سبب می شود یک لایه منفی در وجود فرد ایجاد شده و جسم را بیمارسازد که برای رسیدن ودستیابی به سلامت صداقت و امانت دو رکن اصلی هستند .

 

محقق و پژوهشگر طب اسلامی افزود: تکبر راس همه بیماریهاست و بخل جلوه مادی خود خواهی و خود برتری می باشد که این امر نیز جلوه روانی داشته و بهترین راههای درمان برای این گونه بیماریها بخشش به عنوان سریعترین راه برای درمان روحی و روانی  در طب اسلامی شناخته شده است.

 

وی اذعان داشت: گریه کردن نیز نوعی تطهیر روانی است که به عنوان شفا دهنده و نشانه ای از رحمت الهی یاد می شود و به فردی که نتواند گریه کند از نظر طب اسلامی قلبش از سنگ شده و هیچ چیزی در او تاثیر نمی کند به عنوان بیمارترین بیمارها شناخته می شود .

 

بلاغت با بیان اینکه  ارکان خلقت نقش مهمی در طب اسلامی  دارند گفت: ارکان قبل از خلقت از دو عنصر تشکیل شده است یکی خلقت گرمی که خداوند این گرمی را از عالم  بالا آفرید مثل ملائک، آسمانها و جن و دیگر خلقت سردی است که خدواند از سردی عالم پایین را آفرید مثل حیوانات، گیاهان و انسان.

 

وی افزود: درطب سنتی مجموع اشیا هم سنج راعنصرمی گویند که از ترکیب دو عنصرگرمی و سردی چهار رکن پدید می آید.

 

دکتر بلاغت ادامه داد: از خلقت گرمی دو عنصر گرم و خشک و گرم تر بوجود آید که عنصر گرم و خشک تبلور عالی گرمی و خشکی خورشید است در حیات دنیوی که معادل آن آتش می باشد و عنصرگرم و ترتبلورعالی آن هوا یا به تعبیری (باد) است که معادل آن گازهای استنشاقی و سمی موجود در طبیعت می باشد.

 

محقق وپژوهشگر طب اسلامی اظهارداشت: خلقت سردی نیز دارای دو عنصر و حالت است  که سردی تر آن تبلورعالی آب که معادل مجموع مایعات دردسترس ماست و سردی خشک آن تبلور عالی خاک است که معادل آن مجموع عناصر معدنی است .

 

وی تصریح کرد: در طب اسلامی یک رکن دیگر هم وجود دارد که در دیگر طبها مانند طب چینی و هندی نیست وآن رکن پنجم است که هر چهار عنصر خاصیت ماورایی آن را دارند.

 

محقق و پژوهشگر طب اسلامی یادآور شد: خداوند در قرآن با این چهارعنصر صحبت و گفتگو کرده است مثل امرخدا بر آب که بر موسی باز شود یا صحبت با درختان و خاک.

 

دکتر بلاغت خاطر نشان ساخت: رکن پنجم قبل از پیدایش چهاررکن دیگر بوده است اما پس از پیدایش این چهاررکن درک می شود یا به عبارتی توان درک پنج رکن معنوی  چهارعنصر را رکن پنجم می گویند.

 

وی عنوان کرد: با پیدایش و تکمیل این پنج عنصر بستر خلقت آماده شده است، گیاهان، حیوانات و انسان به ترتیب جز اولین موارد خلقت بوده اند .

 

محقق و پژوهشگر طب اسلامی اذعان داشت: درهمین راستا درعهد عتیق سفر تکوین روزسوم خلقت در باب رویش سبزه بر زمین نیز سخن گفته شده که به اهمیت خلقت گیاهان تاکید کرده است.

 

دکتر بلاغت ادامه داد: مزاج جغرافیایی نیز در طب اسلامی دارای اهمیت ویزه می باشد مزاج جغرافیای معتدل، گرم و خشک، گرم و تر، سرد و خشک و سرد و تراز جمله موقیعت های جغرافیای مؤثر در طب اسلامی است به عنوان مثال: بذر فلفل در یک موقعیت جغرافیای گرم خشک مزه تند و در یک موقعیت سرد و تر شیرین مزه خواهد بود.

 

وی گفت: خلقت حیوانات نیز بعد از خلقت گیاهان دارای اهمیت می باشد، خداوند فرمود: آبهای جنبدگان ذی حیاط را به فراوانی بیرون آورد و تمام مرغهای بالدار را موافق جنس خود آفرید که این سخن در (عهد عتیق سفر تکوین روز دوم خلقت) آورده شده است.

 

محقق و پژوهشگر طب اسلامی ابراز داشت: خداوند در جایی دیگرمی فرماید: زمین ذی حیاط را موافق نوع خودشان بیرون آوردند از دواب و حشرات و حیوانات زمین موافق جنبش خودشان آفریدیم (عهد عتیق سفر تکوین روز ششم خلقت)

 

دکتر بلاغت عنوان کرد: مزاج حیوانات بر خلاف انسانها چند خلطی نمی باشند بلکه یک خلطی هستند به عنوان مثال کرم خاکی یک خلطی و گاهی سه خلطی و بلغمی ، زنبور عسل نیز یک خلطی صفراوی و مورچه نیز دارای مزاج سودایی و شیر نیز دارای مزاج دموی است  که همه این موارد بسته به محل جغرافیایی و زیستی متغییر است.

 

وی ادامه داد: حیوانات با توجه به تغییر موقعیت و غذای غالب  تغییر مزاج می دهند و حیوانات هم بستگی به نوع حیوان دارد مثلا گوسفند گرم مزاج، شتر خیلی گرم، گاو سرد وتر و الاغ یا اسب مزاج خیلی سرد دارند.

 

محقق وپژوهشگر طب اسلامی گفت: باید با توجه به شناختی که از گیاهان مختلف، حیوانات گوناگون و عناصرمتفاوتی که در پیرامون ما هستند ودر ارتباط هستیم سعی کنیم زندگی خود را در موقعیت جغرافیایی محل سکونت طوری برنامه ریزی کنیم که نزدیک به تعادل باشد که البته تعادل برای انسان بسته به مزاج تعریف خاصی دارد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

ادامه دارد.....