ارزش گذاری اقتصادی محیط زیست؛ کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان، مهناز مظاهری، معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری با اعلام این خبر که گزارش وضعیت محیط زیستی کشور پس از یک دهه وقفه منتشر شده است، گفت: این توقف و غفلت تحت شرایطی است که انتشار گزارش وضعیت محیط زیست کشورها به لحاظ ارائه آمار و اطلاعات دقیق از وضعیت محیط زیست در حوزه های مختلف به واسطه ایجاد دغدغه در بین اقشار مختلف، نقش به سزایی در جلوگیری از روند تخریبی دارد.

مظاهری با بیان اینکه گزارش وضعیت محیط زیست هر کشور به طور معمول و بر طبق استانداردهای بین المللی هر دو سال و نیم یک بار اعلام می شود، افزود: اما در ایران این روند با یک دهه توقف روبه رو شد به طوری که پس از دو گزارش محیط زیستی که در سال های83 و 84 تهیه شد، هیچ گزارشی از وضعیت محیط زیستی کشور تهیه نشد و شاید بتوان همین موضوع را یکی از عوامل تشدید تخریب های علیه محیط زیست در حوزه های مختلف همچون آب، خاک، هوا، جنگل و دریا در این سال ها دانست.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: چارچوب تهیه گزارش جامع محیط زیست تقریبا شبیه به یک فرآیند ارزیابی زیست محیطی است که در آن اطلاعات و پاسخ های علمی به پرسش های مطروحه پس از جمع آوری به صورت یک کار کاملا پژوهشی و علمی منتشر خواهد شد.

وی ادامه داد: پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، تهیه گزارش جامع محیط زیست ایران به لحاظ اهمیت آن از جمله اولویت های سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و حتی اعتقاد رئیس سازمان این است که به لحاظ شرایط کنونی محیط زیست و چالش های متعدد این حوزه، گزارش باید به صورت سالانه تهیه شود.

مظاهری نخستین سوال در گزارش وضعیت محیط زیستی کشور را پرسش از آنچه بر محیط زیست ایران گذشته عنوان کرد و اضافه کرد: در پرسش های بعدی می پرسیم چه چیز را باید بررسی کنیم، چطور و چگونه چنین شرایطی رخ داده است و راه کار چیست.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: به عنوان مثال در مورد وضعیت نگران کننده و رو به زوال جنگل ها به عنوان ریه های کشور، پرسش ها این گونه مطرح می شود که چرا جنگل ها دچار چنین وضعیتی شده اند؟ چگونه این اتفاق افتاده و پیامدها و عوارض ناشی از نابودی جنگل ها چیست؟

وی با تاکید بر اهمیت ارزش گذاری اقتصادی محیط زیست، تصریح کرد: اگر به سمت ارزش گذاری درخت ها و جنگل پیش می رفتیم، دیگر مسائل اقتصادی را تنها با تکیه بر نفت نگاه نمی کردیم و این مساله خود موجب حفظ محیط زیست کشور می شد.

مظاهری افزود: یک تئوری در محیط زیست وجود دارد و آن اینکه اگر محیط زیست را به حال خود بگذاریم، خود را درمان می کند. اما در شرایط کنونی چون به منابع زیستی کشور نیازمندیم در تلاشیم که محیط زیست را در بخش جداگانه به سمت بهبود هدایت کنیم . در یک بخش محیط زیست را به حال خود بگذاریم تا با استفاده از توان خودپالایی به سمت بهبود حرکت کند و در بخش دیگر با اصلاح مدیریت منابع زیستی اقدام به بهبود وضعیت محیط زیست کنیم.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست گفت: به عنوان مثال بیش از 90 درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد که ایجاب می کند با مدیریت صحیح و تغییر و اصلاح الگوی کشت و آبیاری این میزان مصرف را کاهش دهیم.

وی ادامه داد: بر اساس آخرین آمار سرشماری در سال 90، جمعیت کشور 75 میلیون و 149 هزار و 669 نفر اعلام شده است که از این تعداد، 4/71 درصد در شهرها و 5/28در مناطق روستایی ساکن هستند.

مظاهری افزود: غذا یکی از مهم ترین نیازهای این میزان جمعیت در کشور است و راه انتخابی برای تامین این نیاز، خودکفایی در کشاورزی بوده که این خود به معنای مصرف بیشتر آب در کشور است.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر این موضوع که اطلاعات دقیق و علمی از شاخص های مختلف محیط زیست کشور نقش به سزایی در مدیریت منابع طبیعی دارد، تصریح کرد: از اینرو سازمان حفاظت محیط زست با اعلام درخواست کمک علمی از  دانشگاه های مختلف کشور همچون دانشگاه های تهران، شهید بهشتی، صنعتی شریف و دانشگاه محیط زیست برای تهیه گزارش، اقدام به تدوین گزارش کرد و البته در نهایت دانشگاه شهید بهشتی به عنوان بازوی علمی سازمان تهیه این گزار ش را عهده دار شد.

وی گفت: مولفه های منتخب در این گزارش اتمسفر، هوا، زمین، خاک، آب، تنوع زیستی و زیستگاه انسانی است که از سه بخش اصلی نمای ایران، منابع و مدیریت زیست محیطی و اقتصاد محیط زیست و معضلات اصلی زیست محیطی کشور تشکیل می شود.

مظاهری به برخی از نتایج این گزارش اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال وضعیت سازمان های مردم نهاد محیط زیستی در فاصله سال های 76 تا 92 به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی محیط زیست کشور در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته که نتایج نشان می دهد تعداد سمن ها از 44 مورد در سال 76 به 630 مورد در سال 84 رسیده است و بعد از آن با روندی نزولی مواجه شده است به گونه ای که در سال 85 ، 484 سمن، سال 86، 295 سمن و سال 87 ، 330 سمن محیط زیستی در کشور فعالیت داشتند و البته همین روند در سال 88 به صفر می رسد و بعد دوباره از سال 89 تا 92 بین 421 تا 443 سمن محیط زیستی در کشور فعالیت می کنند.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست تعداد سمن های محیط زیستی کنونی در کشور را 750 سمن برشمرد و گفت: البته سازمان برنامه های ویژه ای برای افزایش کیفیت فعالیت سمن ها در کنار افزایش کمی آن ها دارد.

وی در مورد شاخص های انرژی گفت: بررسی سرانه مصرف انرژی در ایران در سال های 83 تا 88 حاکی از شدت افزایش مصرف انرژی در کشور است.

مظاهری ادامه داد:  اگرچه طی سال های 89 تا 90 سرانه مصرف انرژی در ایران با اندکی کاهش مواجه می شود، اما سرانه بالای مصرف انرژی بین سال های 93 تا 88 رکوردی را برای ایران ثبت می کند که بیانگر مصرف ایرانیان بیش از سرانه مصرف در جهان است.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست درباره بهره وری انرژی در ایران در مقایسه با مناطق مختلف جهان طی سال 69 تا 90، گفت: این گزارش نشان می دهد بهره وری انرژی در ایران در طول دو دهه گذشته کاهش یافت به طوری که از 1/7 کیلوگرم معادل نفت خام در سال 69 به 7/5 کیلوگرم معادل نفت خام در سال 90 سقوط کرد و در همان سال ایران بعد از آمریکای لاتین، کارائیب و کشورهای خاورمیانه در جایگاه چهارم بهره وری کم انرژی قرار گرفت.

وی درباره سهم انرژی های تجدید پذیر در تامین انرژی کشور، گفت: مقایسه میزان مصرف انرژی های تجدید پذیر طی سال های 83 تا 92 نشان از ثبات میزام مصرف دارد و در حدود 71 صدم درصد نسبت به کل انرژی مصرفی کشور است.

مظاهری افزود: هر چند میزان مصرف انرژی های تجدید پذیر در سال 85 به بالاترین میزان خود یعنی یک دهم درصد از کل مصرف اولیه انرژی در کشور رسید، اما رتبه کنونی ایران در مصرف انرژی در جهان بر روی عدد هشت قرار دارد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست گفت: این گزارش به تمام نهادها و دستگاه های اجرایی که به نحوی با مسائل محیط زیستی در ارتباط هستند، همچنین نمایندگان مجلس و دانشگاه ها ارائه خواهد شد.

وی تاکید کرد: پیگری انجام سلسله اقداماتی هستیم تا پس از این و به زودی دستگاه های اجرایی بتوانند اطلاعات پروژه های مرتبط با محیط زیست را به روز در برنامه ای وارد کنند که در این صورت، اطلاعات کامل و جامعی در مورد محیط زیست کشور به دست خواهد آمد .

مظاهری با بیان اینکه تهیه این گزارش از فروردین 93 آغاز شده، گفت: طی دو ماه آینده گزارش محیط زیستی کشور به زبان انگلیسی ترجمه و ارایه خواهد شد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با یادآوری این موضوع که کاهش ظرفیت زیستی، افزایش رد پای اکولوژیک، کاهش بهره وری انرژی، سهم ناچیز درآمد کشور از اکو توریسم، سهم اندک بهره وری از انرژی، کاهش نرخ درآمد ناخالص ملی و افت شاخص عملکرد زیست محیطی در کشور از اهم نکاتی است که در این گزارش مورد تاکید قرار گرفته، خاطرنشان کرد: رفع این چالش ها نیازمند برنامه ریزی و مدیریت کارآمد است.

وی در خصوص علت تهیه این گزارش گفت: عدم دخالت سایر نهادهای خارجی در تهیه وضعیت محیط زیست ایران، الزام‌سازی تمامی دستگاه‌های دولتی و آگاه‌سازی مردم به سمن‌های محیط زیستی برای جلوگیری از روند رو به تخریب محیط زیست و حفظ آن از اهداف تهیه این گزارش بوده است.