نوشتن از چمران حرکت به سوی درام جهانی است

ایوب آقاخانی کارگردان نمایش «تکه های سنگین سرب» درباره روند شکل گیری نمایشنامه تازه اش به خبرنگار تئاتر شبستان گفت: این دومین نمایشنامه من درباره سرداران جنگ است، اولی «کابوس شب نیمه آذر» بود که درباره شهید احمد کشوری است و حالا هم «تکه های سنگین سرب» درباره شهید مصطفی چمران. در واقع وقتی نمایشنامه کشوری را می نوشتم ذهنم سمت چمران غلتید زیرا جاهایی فصل مشترک داشتند. همینطور تاریخ شهادت شان نزدیک هم است.

وی با اشاره به اینکه یک سال و نیم برای نوشتن نمایشنامه پژوهش کرده، تاکید کرد: بیشترین زمانی که از من صرف شد خواندن درباره چمران نبود، بلکه پیدا کردن زاویه ای از مستندات بود که بتوانم برآیند منطقی تری از درام چمران را برای نسل جدید داشته باشم.

جنگ مسئله دهه هفتادی ها نیست

آقاخانی تصریح کرد: نسل تازه در باورکردن ماجرای درام سخت گیرتر هستند. دهه هفتادی اصلا جنگ را ندیده، پس طبیعی است که مسئله اش جنگ نباشد. من باید برآیندی از سلیقه امروز این نسل در تئاتر می گرفتم و آن را بعلاوه واقعیت های پشت سر و توقعی که خودم از اثرم و تماشاگرانم از من دارند در نظر می گرفتم.

نویسنده و کارگردان نمایش های «جنوب از شمال غربی» و «زمین مقدس» اضافه کرد: نمایشنامه ای را می نویسم که در شأنم باشد. چیزی که پس از مرگم قابلیت خوانده شدن داشته باشد. وقتی نمایشنامه تازه ای را می نویسم برایم ملاک است که آیا حاضرم آن را چاپ کنم؟

نمایشنامه نویس و مدرس دانشگاه مطرح کرد: وقتی از شخصیت های دینی و دفاع مقدس اسطوره می سازیم، آنها را از مردم دور می کنیم. این ضد تبلیغ است و باعث می شود نوجوان ما دیگر به چمران شدن فکر نکند.

وی افزود: در این نمایشنامه سعی کردم نشان دهم که چمران هم عشق را می فهمد، ضعف انسانی دارد ولی بیش از همه ما سعی می کند بر ضعف هایش چیره شود. او کسی است که پایش روی زمین است و سرش در آسمان. اما در آثار ایدوئولوژیک پاهایش را از زمین بلند می کنیم، انگار که کلا در آسمان بوده است. یادمان باشد این اساطیر از همان کوچه ای که ما زندگی می کردیم، از خانه مجاور ما پا شدند و به جنگ رفتند.

قصه چمران دراماتیک است

آقاخانی در پاسخ به اینکه چرا زندگی چمران را دستمایه اثر تازه اش قرار داده، توضیح داد: چمران شخصیت قابل مطالعه تری است. ما شهدای زیادی داریم که با قریحه بودند، دلی به جنگ رفتند اما چمران اینطور نیست. چمران به ناسا دعوت شده، در یرکلی کالیفرنیا تحصیل کرده و تجربه های عجیب و غریب تری داشته و همین تجربه هاست که بار دراماتیک بیشتری به زندگی او می دهد.

وی اضافه کرد: من درباره کسی نوشته ام که در آمریکا درس می خواند و همانجا ازدواج کرده، بعد به مصر می رود و بعد لبنان که در آنجا عاشق می شود و بار دیگر با یک زن غیر ایرانی ازدواج می کند. نقاشی می کند، شعر می گوید، ادبیات را می شناسد در حالی که چریک بوده و  عملیات رزمی می داند. خب، این آدم پیچیده تری است.

شخصیت چمران بضاعت یک درام جهانی را دارد

کارگردان شناخته شده تئاتر ایران تصریح کرد: ما شخصیت های زیادی داریم که شأنیت پرداختن دارند اما شخصیت های زیادی نداریم که پیچیدگی های زندگی آنها نزدیک به درام های جهانی باشد. چمران از معدود کاراکترهایی است که نوشتن از او می تواند حرکت به سمت استانداردهای جهانی درام نویسی باشد چون شخصیت بضاعت اش را دارد. این به شعور، تجربه و توان نویسنده بر می گردد.

دهکردی انتخاب اولم بود

آقاخانی درباره دلایل انتخاب پیام دهکردی برای ایفای نقش چمران نیز گفت: از لحظه نوشتن به پیام دهکردی فکر می کردم و همین که نمایشنامه آماده شد به پیام پیشنهاد دادم و گفتم اگر تو باشی خیالم از خیلی چیزهای دیگر راحت است. به نظرم چهره اش قابلیت شبیه شدن به چمران را داشت. ضمن اینکه «تکه های سنگین سرب» سومین همکاری ماست و شناخت خوبی از هم داشتیم. دهکردی با دغدغه های خاص خودش با وسواس های من کنار می آمد.

نویسنده نمایش «تکه های سنگین سرب» با تاکید بر اینکه نمی خواسته نمایش مستندگونه ای به صحنه ببرد، گفت: من به تعریف «ارسطو» قائلم که نمایشنامه نویس حتی اگر از روی تاریخ هم بنویسد، باید تاریخ را با تخیل خودش ترکیب کند. چون من تاریخ نویس نیستم، نمایشنامه نویسم.

وی افزود: ذره بینم را جایی می گیرم که دغدغه ام است. چیزی را انتخاب می کنم که بتوانم برایش پیچشی را ببینم، فرض کنم و یا بسازم. به نظرم این فرآیند اقتباس هنرمندانه است. این واقعه ای که در زندگی خانوادگی چمران بود و در نمایشنامه ام به آن پرداختم، مورد توجه کسی نبوده، حتی گوشه گم خاطرات مکتوب درباره اوست ولی از نظر من دراماتیک ترین ماجرای زندگی چمران است.

آقاخانی در آخر درباره نمایش اش و شباهت به زندگی مستند مصطفی چمران تصریح کرد: آنچه که تماشاگر می بینید نمایشی درباره چمران است. در واقع نمایش «تکه های سنگین سرب» با اقتباسی از حقایق درباره زندگی مصطفی چمران است، زندگی او یا تاریخ نیست.

«تکه های سنگین سرب» به نویسندگی و کارگردانی ایوب آقاخانی و بازی پیام دهکردی و عارفه لک از پنج شنبه 12 شهریورماه به روی صحنه می رود.

این نمایش که تازه ترین اثر گروه تئاتر پوشه است هر شب ساعت 20 در تالار چهارسوی مجموعه تئاتر شهر میزبان تماشاگران خواهد بود.