وقتی معمار ایتالیایی مسجد جامع اصفهان را معرفی می کند

به گزارش خبرگزاری شبستان، سرای اهل قلم خانه کتاب، عصر چهارشنبه میزبان نشست نقد و بررسی کتاب «مسجد جامع اصفهان» نوشته ائوجینو گالدیری بود.

این اثر که توسط «عبدالله جبل عاملی» ترجمه شده بود با حضور پیروز حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبير شورای عالی شهرسازی و معماری، مهدی حجت، مدرس معماری و مرمت بناهای تاریخی در دانشگاه تهران و رئیس هیات مدیره ایکوموس ایران و جمشید کیانفر، رئیس خانه نقد، زیر ذره بین نقد کارشناسان رفت.

در ابتدای این نشست، مهدی حجت در بیان اهمیت این کتاب گفت: «این کتاب راجع به مهم‌ترین اثر دوره اسلامی کشور نوشته شده و روش‌شناسی بسیار مهمی را فراهم کرده است. مؤلف کتاب، بسیاری از مطالعاتی را که جنبه میدانی داشته به مطالعات کتابخانه شخصی تبدیل کرده است .

حجت ادامه داد: مطالعه این کتاب، مرمت را به دانشجویان می‌آموزد. درست است که کتاب راجع به مسجد جامع اصفهان صحبت می‌کند، اما می‌توان از آن اطلاعات عام هم به دست آورد، گالدیری در این کتاب، یک سری از روش‌های علمی را که در ایران مطرح نبود، به مخاطب معرفی کرده که این روش‌ها در زمان خودش جدید بوده است. اصطلاحات مربوط به مرمت برای اولین بار در این کتاب استفاده شده و مترجم آن هم سعی کرده این اصطلاحات را به فارسی برگرداند ، ضمن اینکه از یک سو مزیت کتاب مسجد جامع اصفهان به آن است که آدم اهل فهمی به نام مرحوم دکتر شیرازی، همراه گالدیری بوده که این موضوع ارزش کتاب را بالا برده است که مجموعه این‌ موارد شرایط خاصی را به وجود می‌آورد که این کتاب را از کتاب‌های معمول متمایز و آن را به یک کتاب ارزشمند تبدیل می‌کند.

وی همچنین درباره موضوعات مجلدهای کتاب «مسجد جامع اصفهان» گفت: «جلد اول کتاب مربوط به شناخت مسجد جامع اصفهان است. گالدیری اول نسبت به مسجد جامع اصفهان شناخت پیدا و سپس شروع به کار کرده است. او حتی یک مجلد را به شناساندن مسجد جامع اصفهان اختصاص داده است. جلد دوم به تغییرات مسجد در دوره آل بویه می‌پردازد و در جلد سوم نیز همه روش‌ها و کارهای انجام شده بر مسجد توضیح داده شده هرچند که این سه مجلد با یکدیگر ترکیب و در یک مجلد منتشر شده است.

دکتر مهدی حجت در بخش دیگری از سخنانش گفت: کار در زمینه میراث فرهنگی که اوایل منحصر به باستان‌شناسی بود، در دوره قاجار در انحصار فرانسوی‌ها قرار داشت. در دوره پهلوی اول این انحصار شکسته و راه برای همه کشور‌ها باز شد و در حدود سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ حدود ۱۷- ۱۸ کشور در مملکت ما کارهای مربوط به میراث فرهنگی را انجام می‌دادند .

وی گفت: در قرارداد‌ها رسم بر این است که اگر کار مربوط به یک کشور در آن کشور انجام شود، گزارش اول باید به زبان آن کشور نوشته شود. هیچ یک از گروه‌هایی که در زمینه معماری و مرمت در ایران فعالیت می‌کردند، گزارش خود را به فارسی ارائه ندادند. بسیاری از آن‌ها مدت طولانی کار کردند و حتی یک گزارش هم به ایران تحویل ندادند . با این حال تمایز کار گالدیری این است که اگر چه گزارشی به فارسی ننوشت، اما مجموعه فعالیت‌های خود را مکتوب و از اینکه این آثار به فارسی ترجمه شود، استقبال کرد و حتی در این زمینه مشوق دیگران هم بود. او به معنای فرهنگی کلمه، ایرانی بود .

اما در ادامه این نشست پیروز حناچی طی سخنانی اظهار کرد: در دهه ۷۰، گالدیری را به دانشگاه دعوت کردیم. وقتی در مورد آثار ایران صحبت می‌کرد، بی‌اختیار از چشمانش اشک جاری می‌شد. به نظر می‌آید که او ارزش آثار ایران را به درستی دریافته بود .

وی ادامه داد: گالدیری، آدم ویژه‌ای بود نه به خاطر اینکه آثار ایران را دوست داشت، بلکه به خاطر شیوه نگاهی که به این آثار داشت. او تشخیص داد که مسجد جامع اصفهان به ۶ دوره تقسیم شده است البته امکانی که برای او پیش آمد تا بتواند زیر این بنا را حفاری کند، برای هر کسی پیش نمی‌آید .

پیروز حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبير شورای عالی شهرسازی و معماری، با بیان اینکه ائوجینو گالدیری، معمار و مرمت‌کار برجسته ایتالیایی ارزش میراث معماری ایران را به درستی می‌شناخت، اظهار کرد: شیوه پژوهش و نوع نگاه وی به میراث معماری ایران بسیار ارزشمند است .

وی با اشاره به تاریخچه ساخت مسجد جامع اصفهان تصریح کرد: امروزه در بسیاری از منابع معماری و تاریخ هنر موجود در کشور از مسجد جامع اصفهان به عنوان «دایرةالمعارف معماری ایرانی» یاد می‌شود. این مسجد ابتدا بر ویرانه‌های بنایی متعلق به دوران پیش از اسلام ساخته شد و در دوره‌های مختلف اسلامی نیز طرح‌‌های توسعه آن ادامه یافت؛ البته به‌طور کل تاریخ تحولات بنای مسجد جامع اصفهان همان طور که قبلا نیز اشاره شد به 6 مختلف تقسیم شده و از هر دوره اثری در بنا وجود دارد و هیچ دوره‌ای اثرهای دوره قبلی را از بین نبرده است. حتی در حکومت کوتاه مدت محمود افغان نیز کتیبه‌های به مسجد اضافه شده است. ما همه این اطلاعات را مدیون پژوهش‌های عالی «گالدیری» هستیم .