فلسفه و عرفان اسلامی راهی به انیمیشن ایرانی خواهند یافت؟

به گزارش خبرنگار شبستان، این روزها انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» روی پرده سینماهای کشور در حال اکران است و به لطف تبلیغات تلویزیونی با استقبال خوب مخاطبان روبرو شده تا آن جا که فروش آن از مرز یک میلیارد و دویست میلیون تومان نیز گذشته است.

گرچه بخشی از فروش این فیلم -تحت تأثیر شعار تبلیغی کودکان خود را بدون نگرانی به سینما بیاورید- مرهون مدارسی است که دانش آموزان خود را به تماشای آن می آورند، اما به هرروی نمی توان از کیفیت قابل توجه و جذابیت این انیمیشن به سادگی گذشت.

نکته مهم دیگر درباره این انیمشین، داستان آن است. داستان شاهزاده ای از سرزمین روم که برای به دنیا آوردن و مادری کودکی در سامرا انتخاب می شود که در آینده معنای دیگری به جهان خواهد داد. این نکته از آن جهت اهمیت دارد که فیلم از کارزار روایت موضوع دینی در زمینه  یک داستان پرکشش و قابل لمس پیروز بیرون می آید.

اما همزمان با اکران انیمیشن «شاهزاده روم» در ایران، انیمیشنی در سینماهای جهان در حال نمایش است که توجه بسیاری را به خود جلب کرده و به عنوان یکی از نامزدهای اسکار از آن نام برده می شود: «Inside Out».

«Inside Out» داستان دختر بچه ای است که مجبور شده به همراه خانواده از شهر مورد علاقه خود به شهر دیگری مهاجرت کند و این، مشکلاتی را برای او در تطبیق با شرایط جدید به وجود آورده. اما «Inside Out» درواقع داستان این دختر بچه نیست. داستان احساسات درونی اوست. «شادی»، «اندوه»، «خشم»، «نفرت» و سایر احساسات در پس ذهن این دختربچه، کنش های رفتاری او را می سازند.

این انیمیشن که در ادامه آثار موفق پیکسار همچون «داستان اسباب بازی ها» و «دانشگاه هیولاها» ساخته شده، از جهت جریان سازی به آثار پیشین شباهت دارد اما یک تفاوت بزرگ نیز دارد. «Inside Out» برای نخستین بار به حیطه ذهن(وجه غیرمادی وجود انسان) وارد می شود و می خواهد چگونگی ایجاد عواطف، حافظه بلندمدت، ناخودآگاه، خواب ها و ... را در زمینه داستانی سرگرم کننده به تصویر بکشد.

فارغ از این که سازندگان انیمیشن، سناریوی خود را بر مبنای کدام رویکرد علمی یا فلسفی به ذهن(وجه غیرمادی وجود انسان) نوشته باشند، ورود به این حیطه خصوصا برای ما با گنجینه ارزشمند فلسفه ایرانی و اسلامی قابل تأمل خواهد بود. چرا ما نباید اولین سازنده تصویری از جهان پررمز و راز روح(وجه غیرمادی وجود انسان) باشیم؟ چرا ما نباید ارتباط وجه غیرمادی وجود انسان با جهان ماده و جهان معنا را از زاویه نگاه خود برای جهانیان تشریح کنیم؟

با شکل گیری انیمیشن و گسترش آن، سینما قابلیت بیانی تازه ای یافت. حال از طریق این قابلیت می شد داستان هایی ساخت که پیش از آن امکان ساخت آن ها وجود نداشت. پس از آن، بخش بزرگی از خیال پردازی داستان نویسان در قالب انیمیشن ها تجسم تصویری یافت و ماندگار شد. 

شاید بتوان گفت انیمیشن نماینده نوعی بیان تمثیلی است که خصوصا با روحیه تمثیلی کودکان به خوبی ارتباط برقرار می کند. از سوی دیگر تمثیل، همان روشی است که در بیان مفاهیم عمیق دینی مورد توجه واقع شده و در طول قرن ها، به یاری هنرمندان این مرز و بوم آمده؛ بنابراین شاید ما نیز بتوانیم مفاهیم متعالی را در قالب انیمیشن برای نسل جدید به تصویر درآوریم.

در سال های اخیر رشد تکنیکی انیمیشن در ایران چشمگیر است و آینده روشنی پیش رو دارد. حال زمان آن است که خود را در برابر پرسش های جدی تری درباره روندی که انیمیشن ایرانی قرار است طی کند قرار دهیم.