اربعین؛ رمز تداوم فرهنگ عاشورایی/ شور اربعین، نشأت گرفته از شعور حسینی است

خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛ بعد از چهل روز صدای زنگ کاروان در دشت می‌پیچد. امیر این کاروان زنی غیور است که علی‌وار، دلشکسته و آرام به پیش می آید، زنی که چهل روز فراق به اندازه چهل سال پیرش کرده است. از دور نوای حزنی به گوش می‌رسد

ابرهای غصه در تاب و تب‌اند
لاله‌های دشت، اشک زینب​‌اند

خورشید روز اربعین یال‌هایش را بر صحرای خون‌رنگ پهن کرده است و کاروان به کربلا نزدیک می‌شود و قافله‌سالار یادش می‌آید که چهل روز پیش چه توفان عظیمی را پشت سر گذاشته است، در ذهنش مرور می‌کند عصر عاشورا را؛ هلهله دشمن، فریاد «هل من ناصر» برادرش، صدای جیغ رباب وقتی که تیر به حلقوم نازک «علی اصغر» خورد. دستان بریده عباس، کودکانی که آتش به دامن به هر سو می‌دویدند و اسب بی سواری که زینش واژگون بود و به سمت خیمه ها می‌آمد و مردمی که از بالای پشت‌بام سنگ می‌انداختند.

... و یادش می‌آید که در بزمی که یزید به راه انداخته بود، با صلابت فریاد زد

کربلاجز عشق و شیدایی نبود
هرچه دیدم غیر زیبایی نبود...

نخستین اربعین

در فرهنگ عاشورا، اربعین به چهلمین روز شهادت حسین بن علی(ع) گفته می شود که مصادف با بیستم ماه صفر است. در این روز دوستداران آن حضرت مراسم سوگواری را در کشورها و شهرهای مختلف به یاد عاشورای حسینی برپا می کنند و باعزاداری بر مصیبت بزرگ سید و سالار شهیدان و خاندان با وفایش به تعظیم شعائر دینی می پردازند.

نخستین اربعین زمانی به جای آورده شد که در چهلمین شامگاه شهادت سید و سالار شهیدان دو عاشقِ دلباخته ـ جابر بن عبداللّه انصاری و عطیه عوفی ـ  به عشق زیارت تربت سیدالشهدا(علیه السلام) برمزار آن امام همام و یاران نیک کردار و وفادارش حاضر شدند و قبور امام و یارانش را زیارت کردند. این امر، شروعی برای تکریم و پاسداشت اربعین حسین(علیه السلام) و اصحابش و اولین اربعین حسینی بود.

خبرگزاری شبستان به همین مناسبت و در خصوص دلایل پاسداشت اربعین اباعبدالله(علیه السلام)، زیارت این امام همام، رمز تداوم نهضت عاشورایی و نحوه شکل گیری اربعین، با تنی چند از اساتید حوزه و دانشگاه به گفتگو پرداخته است که در ادامه می خوانید.

شکل گیری اربعین و سفارش ائمه بر ماندگاری این سنت

حجت الاسلام محمد عبداللهی، مسئول نهاد رهبری در دانشگاه سمنان، در گفتگو با خبرنگار ما، با بیان اینکه درباره شکل گیری اربعین که در 20 صفر سال 61 هجری قمری اتفاق افتاد، 2 روایت نقل شده است، می گوید: شیخ مفید و شیخ طوسی هر دو این روایت را ذکر کرده اند.

وی می افزاید: یک روایت بازگشت اهل حرم از شام به سمت مدینه است و روایت دیگر ورود جابربن عبدالله انصاری از یاران پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به کربلای معلی است.

وی عنوان می کند: در کتاب بررسی تاریخ عاشورا به نویسندگی محمد آیتی، اربعین از زمان ورود جابربن عبدالله انصاری به کربلا، تبدیل به سنت شده است.

وی با بیان اینکه ائمه به ماندگاری این سنت توصیه و سفارش به زیارت اربعین کرده اند، تصریح کرد: در حدیثی از امام حسن عسگری(علیه السلام) مشخصه مومن، 5 ملاک است که یکی از آنها زیارت اربعین و حضور در کربلای معلی است.

این کارشناس مذهبی با تاکید بر اینکه زیارت اربعین مورد تایید ائمه است و به آن سفارش کرده اند، اظهار می کند: جابربن عبدالله با آداب خاصی وارد محل شهادت امام حسین(علیه السلام) می شود و ابتدا در آب فرات غسل می کند، سپس پیراهن پاکیزه می پوشد و پا برهنه به سمت محل شهادت امام حسین(علیه السلام) می رود، سنتی که همچنان در بین شیعیان وجود دارد.

اربعین؛ بزرگ ترین اجتماع جهان اسلام

حجت الاسلام عبداللهی می گوید: زیارت اربعین و حضور در کربلای معلی در مرقد امام حسین(علیه السلام)، به مثابه ثواب حج بیت الله الحرام است و از سوی ائمه سفارش زیادی به بزرگداشت اربعین شده است.

وی تاکید می کند: اجتماع بزرگ اربعین، اختصاصی امام حسین(علیه السلام) است که بزرگ ترین راهپیمایی مسلمانان به شمار می رود و به عنوان اجتماع بزرگ جهان اسلام از آن یاد می شود.

وی تصریح می کند: حرکت امام حسین(علیه السلام) حرکت خدایی بود و همین موضوع سبب ماندگاری قیام امام حسین(علیه السلام) شده است، چرا که قیام امام حسین(علیه السلام) ملت ها را بیدار می کند و به زندگی معنا و روح می دهد.

حجت الاسلام عبداللهی می گوید: امام حسین(علیه السلام) تنها شخصیتی است که پس از هزار و 400 سال همچنان گرم و پر شور سالروز شهادت ایشان مورد توجه قرار می گیرد و در اربعین به اوج خود می رسد که باعث ایجاد فضای معنوی ویژه ای در بین مردم می شود.

اربعین؛ تجلی شعور حسینی

حجت الاسلام صادق دانشمند، کارشناس فرهنگی مذهبی سازمان تبلیغات اسلامی خراسان شمالی هم درباره اهمیت روز اربعین، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان، می گوید: شور حسینی در اربعین به شعور رسیده است و پس از چله نشینی، افراد به پختگی و تکامل می رسند.

وی با اشاره به اینکه برخی موضوعات و سفارش ها از سوی ائمه فقط برای امام حسین(علیه السلام) است، می افزاید: امام حسین(علیه السلام) و نیز امام رضا(علیه السلام) هر دو به شیعیان سفارش کرده اند که به زیارتشان بروند، در حالیکه دیگر ائمه این سفارش را ندارند.

وی می افزاید: فقط برای امام حسین(علیه السلام) است که آداب اربعین سفارش شده و توصیه شده است، بنابراین تمام مجالس امام حسین(علیه السلام) و اربعین، ابعاد اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و فرهنگی دارد.

وی عنوان می کند: صرف شهید شدن امام حسین(علیه السلام) سبب به جای آوردن آداب خاص مجالس ایشان تا اربعین نشده است، بلکه اهداف امام حسین(علیه السلام) و گذشتن از هستی خود در مسیر رسیدن به قرب الهی است که اربعین را بزرگ داشته است.

زنده نگه داشتن اربعین، سبب تعمیق باورهای دینی جوانان می شود

حجت الاسلام دانشمند با اشاره به اینکه با پیام رسانی حضرت زینب(سلام الله علیه) و امام سجاد(علیه السلام)، در واقع بنای اربعین گذاشته شده است، اضافه می کند: آرزوی اولیای الهی پابوسی مرقد امام حسین(علیه السلام) در روز اربعین است به گونه ای که به سفارش ائمه و بر اساس روایات شیعیان می توانند حتی پول قرض کنند و زیارت امام حسین(علیه السلام) در اربعین را به جای بیاورند.

وی با تاکید بر اینکه سفارش ائمه زنده نگه داشتن اربعین است، می گوید: باورهای دینی جوانان در همین چله نشینی عمق پیدا می کند.

ابعاد قیام امام حسین(علیه السلام)، اهمیت اربعین را روشن می سازد

این کارشناس مذهبی عنوان می کند: انقلاب امام حسین(علیه السلام) صرفا علیه زور و غارت نیست، بلکه ایشان برای عدالت، آزادی، استقلال، تقوا، امر به معروف و نهی از منکر و انسانیت قیام کرد.

وی تصریح کرد: امام حسین(علیه السلام) به اندازه ابعاد قیامش، دشمن دارد، به گونه ای که همایش قدرت که هم اکنون در دنیا وجود دارد، به دنبال خاموش کردن این شور و شعور حسینی و آداب اربعین در بین شیعیان هستند.

حجت الاسلام دانشمند افزود: شور اربعین صد در صد از شعور حسینی نشأت گرفته است، شعوری که برای زنده نگه داشتن اربعین امام حسین(علیه السلام) به سفارش ائمه ایجاد شده است و بر همین اساس هر سال اربعین میلیون ها نفر با پای پیاده برای پابوسی امام حسین(علیه السلام) به کربلای معلی می روند.