خبرگزاری شبستان – گروه سیاسی: شاخص توسعه انساني در سال 1990 به عنوان مقياس جديدي از توسعه و اندازه گيري آن جوامع در نظر گرفته شد. اين شاخص مبتني بر اين ايده اساسي است که لازمه دستيابي به زندگي بهتر، علاوه بر داشتن درآمد بالاتر، پرورش و بسط استعدادها و ظرفيت هاي انساني است. شاخص توسعه انساني درصدد اندازه گيري متوسط دستيابي يک کشور در سه بعد توسعه انساني است. اين ابعاد عبارت است: زندگي طولاني توام با سلامتي، دانش، استاندارد زندگي. زندگي طولاني توام با سلامتي با معيار اميد به زندگي در بدو تولد، دانش به وسيله ترکيبي از ميزان سواد بزرگسالان و نسبت ثبت نام خالص ترکيبي در آموزش ابتدايي، متوسطه و عالي و استاندارد زندگي به وسيله GDP سرانه و يا درآمد اندازه گيري مي شود. بر اساس گزارشات توسعه انساني، شاخص توسعه انساني در ايران از 0.571 در سال 1975 به 0.782 در سال 2009 افزايش پيدا کرده است. در گزارش توسعه انساني سازمان ملل متحد (6 اکتبر 2009)، جمهوري اسلامي ايران در بين 182 کشور جهان، رتبه 88 را به خود اختصاص داده و در بين کشورهاي منطقه حوزه سند چشم انداز بيست ساله در رتبه دوازدهم قرار گرفت.
بنابراین گزارش، فارس در گزارشی به اعلام جدید شاخص توسعه انساني سازمان ملل در سال 2015 پرداخته و آورده است: "سازمان ملل در بخشی از گزارش جدید خود موسوم به گزارش توسعه انسانی 2015 اقدام به بررسی میزان رشد توسعه انسانی در کشورهای جهان طی سال های 1990 تا 2014 کرده است. توسعه انسانی در ایران طی 24 سال گذشته به طور متوسط رشد سالانه 1.26 درصدی داشته است که بیشتر از 120 کشور دیگر جهان بوده است. ایران از نظر متوسط رشد توسعه انسانی در سال های 1990 تا 2014 رتبه 24 جهان را کسب کرده است. متوسط رشد توسعه انسانی در جهان طی این دوره 0.73 درصد اعلام شده است. ایران در منطقه خاورمیانه رتبه نخست را از نظر میزان رشد توسعه انسانی طی سال های 1990 تا 2014 کسب کرده است. میزان رشد سالانه توسعه انسانی در یمن، 0.92درصد، قطر 0.37 درصد، عربستان 0.81 درصد، امارات 0.59 درصد، بحرین 0.41 درصد، کویت 0.55 درصد، اردن 0.77 درصد، عراق 0.56 درصد و سوریه 0.30 درصد اعلام شده است."
یادآور می شود: از دهه پایانی قرن بیستم با طرح ایده و نظریه توسعه انسانی، توسط محبوب الحق(1998-1934) که از صاحب نظران بنام مباحث توسعه انسانی و مطالعات توسعه است، شاهد انتشار منظم گزارشهای سالیانه توسعه انسانی هستیم. در گزارش توسعه انسانی 2014 با محور پایدارسازی پیشرفت انسانی: کاهش آسیب پذیری و ترمیم و توانمند ساختن شهروندان در برابر آسیب ها پس از بیان مباحث مفهومی مربوط به آسیب پذیری شهروندان و چرایی این وضعیت و نیز بیان گروه هایی که در معرض آسیب پذیری بیشتری هستند، توصیه های سیاستی نیز برای کاهش و برون رفت از وضعیت ناگوار و آسیب پذیر ارائه شده که خود حاوی نکته ها و ایده های در خور توجهی برای امر سیاستگذاری اجتماعی می باشد. گزارش همچون گزارش های قبلی به رتبه بندی کشورهای جهان از حیث رتبه توسعه انسانی و تغییرات آن، توسعه جنسیتی و نیز نابرابری توسعه جنسیتی پرداخته است. در این گزارش کشورها به لحاظ رتبه توسعه انسانی در چهار گروه کشورهای دارای توسعه انسانی خیلی بالا (دارای رتبه های بین یک تا 50)، توسعه انسانی بالا( دارای رتبه های 51 تا 102)، توسعه انسانی متوسط (دارای رتبه های 103 تا 144) و توسعه انسانی پایین( دارای رتبه های 145 تا 187) طبقه بندی شده اند که کشور ایران با رتبه توسعه انسانی 75 در گروه کشور های دارای توسعه بالا قرار گرفته است. پنج کشور نروژ، استرالیا، سوئیس، هلند و آمریکا به ترتیب با رتبه های یک تا پنج در صدر جدول و کشور های نیجر،کنگو، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد و سیرالئون به ترتیب با رتبه های 187 تا 183در انتهای جدول رتبه های توسعه انسانی گزارش 2014 قرار گرفته اند. در جدول زیر وضعیت ایران در قیاس با کشور های همسایه و منطقه نشان داده شده است.
ملاحظه می شود که کشور ایران در مقایسه با کشور های همسایه نسبت به کشورهای: قطر، امارات،عریستان، کویت، عمان و ترکیه از وضعیت توسعه انسانی پایین تری برخوردار است لیکن نسبت به کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان و همسایه های شمالی از رتبه توسعه انسانی بهتری برخوردار است. نگاه به تغییرات در رتبه در طی سال های 2008 تا 2013 نیز در مجموع نشان از تغییر مثبت به میزان 10 رتبه دارد که در قیاس با بسیاری از کشورهای همسایه نشان از موفقیت نسبی دارد لیکن اگر این تغییر با تغییر 16 رتبه ای ترکیه و 13 رتبه ای عربستان مقایسه شود نیاز به کار و تلاش بیشتر را در جهان پرتلاطم و پرشتاب می طلبد.مهم تر اینکه ایران در فاصله 2012 تا 2013 دو نمره تنزل رتبه داشته است که نشان از شتاب بیشتر توسعه دیگر کشورها دارد. وضعیتی که برای دوکشور ترکیه و عربستان صفر بوده است و تنزل رتبه ایران مشابه با کشورهایی چون کویت و مصر است.
رتبه توسعه انسانی جنسیتی ایران برابر با 128 است که فاصله قابل اعتنایی(53 رتبه) با رتبه توسعه انسانی کشور دارد که نشان از پایین بودن شاخص های توسعه در بخش زنان در قیاس با بخش مردان دارد. برای کشور ترکیه این فاصله قدری کمتر است و برای کشور عربستان این فاصله به مراتب بیشتر از ایران و دیگر کشورهای منطقه است.
همچنین با نگاه به شاخص نابرابری توسعه جنسیتی وضعیت ایران در قیاس با وضعیت کشورهای ترکیه، عربستان، کویت، امارات، عمان، قطر، مالزی و همسایه های شمالی وضعیت نامطلوب تری را نشان می دهد. درصد صندلی هایی که زنان در مجلس کسب کرده اند با توجه به مرتبه توسعه انسانی ایران به مراتب در سطح پایین و دور از انتظار قراردارد. همچنین سهم مشارکت اقتصادی زنان نیز در قیاس با کشورهای همسایه به نسبت در سطح پایینی قرار دارد. هرچند که سرانه درآمد ناخالص ملی در ایران در قیاس با برخی از کشور های منطقه در سطح نازلی قرار دارد لیکن مهم تر تفاوت و فاصله این سرانه درآمد در بین مردان و زنان است. فاصله ای که بر اساس نسبت های محاسبه شده در ایران بیش از پنج برابر(44/55) است که در بین کشورهای مورد نظر فقط کشورهای عراق، افغانستان و اردن دارای نسبت هایی بیشتر از ایران هستند و مابقی کشورها دارای نسبت هایی به مراتب پایین تر هستند. همه اینها می طلبد که در امر سیاستگذاری در مورد توسعه انسانی به ویژه در حوزه زنان اقدامات فراگیر و سنجیده تری انجام شود.
مروری بر وضعیت و رتبه توسعه انسانی 5 کشور اول دنیاو مقایسه آن باوضعیت ایران گویای آن است که: ایران در مقایسه با رتبه اول دنیا در زمینه شاخص توسعه انسانی جنسیتی با فاصله 123, در زمینه شاخص نابرابری توسعه جنسیتی با فاصله 100 و درصد نمایندگان زن در مجلس با فاصله 5/36 قرار دارد.
نظر شما