حضور «رستم و اسفندیار» در فجر/ به نمایشنامه نویسی ایرانی باور نداریم

شکرخدا گودرزی درباره ی اجرای «راه مهر، راز سپهر» در سی و چهارمین جشنواره تئاتر فجر به خبرنگار تئاتر شبستان گفت: این اثر، از داستان رستم و اسفندیار از شاهنامه ی جاوید فردوسی گرفته شده. داستانی که ماجرای پسری [اسفندیار] را روایت می کند که انتظار دارد پدرش [گشتاسب] پادشاهی را به او بدهد. پدری که خود پیش از موقع پادشاهی را از پدرش [لهراسب] گرفته بود.

وی ادامه داد: گشتاسب که به سادگی تن به خواسته ی پسر نمی دهد، تصمیم می گیرد او را روانه ی نبردی کند که به پیشگویی وزیر خود [جاماسب] سالم از این نبرد باز نخواهد گشت. او فرزندش را راهی نبرد با رستم می کند و دو پهلوان بزرگ شاهنامه با هم روبه رو می شوند. فرجام ماجرا پیروزی رستم است که با راهنمایی سیمرغ تیری را در چشم اسفندیار فرو می کند. چشمی که تنها نقطه ضعف پهلوان رویین تن است.

روایت داستان «رستم و اسفندیار»

گودرزی با بیان اینکه این خط داستانی ساده، قصه ی نمایش را شکل می دهد، درباره ی آنچه که این قصه را به یکی از بزرگ ترین حماسه ها تبدیل کرده، گفت: شیوه ی پرداخت این قصه در شاهنامه ی فردوسی چیزی است که آن را از سایر داستان ها متفاوت می کند. تا جایی که به قول «اسلامی ندوشن» نبرد «رستم و اسفندیار» داستان داستان های شاهنامه است.

این کارگردان تئاتر افزود: مهم است بدانیم چرا در هزاره ی سوم، سراغ داستانی کهن می رویم. در واقع کارایی این داستان را در زمان حاضر باید سنجید. اصل مسئله این است که با چه ضرورت و نگاهی باید به تولید نمایشی برگرفته از آثاری مثل شاهنامه پرداخت.

کارگردان نمایش «سوگ مضحکه یادگار زریران» با بیان اینکه استفاده از آثار کهن در ادبیات نمایشی جهان اتفاق تازه ای نیست، توضیح داد: پیش تر نویسنده ای مثل «سارتر» از داستان «آگاممنون» نمایشنامه ی «مگس ها» را نوشته است. همینطور که «ژان کوکتو» بر اساس «ادیپ شهریار» به نمایشنامه ی «ماشین دوزخی» می رسد. این مسئله ی تازه ای نیست، بنابراین رویکرد و نگاه به این آثار حائز اهمیت است.

وی با تاکید بر اینکه باید بدانیم چه مسئله ای در این متون نیاز امروز بشر است، گفت: تمامیت خواهی اسفندیار، مسئله ای است که امروز هم در جان مطرح است. اینکه او خود را برتر می داند و حق یا انتخابی برای دیگری قائل نمی شود. درست از همینجاست که ما با لایه ی دیگری از این داستان مواجه می شویم.

ضرورت نگاه امروزی به داستان های کهن

کارگردان «اطلسی نو بر شندره کهنه شهرزاد قصه ساز» افزود: برای من مهم بود که متوجه شوم با چه شکلی می شود سراغ این داستان حماسی رفت که داستان راه را به من نشان داد. اسفندیار خودش را حق مطلق می بیند و هیچ حقوقی برای دیگران قائل نیست. این همان مسئله ای است که در جهان امروز هم بشر را تهدید می کند. چیزی شبیه آن چه که در اطراف کشور ما در حال وقوع است.

گودرزی برداشت های خشنِ تکفیری ها مبتنی بر عصبانیت از دین را آفت جهان امروز دانست و تاکید کرد: اسفندیار هرکسی را که مخالف او باشد از سر راه بر می دارد. اتفاقی که امروز هم به شیوه ای خونین و خشونت بار در جهان واقع می شود. بنابراین این لایه از متن آدم را به بازخوانی امروزی می کشاند.

نویسنده، بازیگر و کارگردان با سابقه ی تئاتر ایران در ادامه تاکید کرد: بزرگ ترین میراث معنوی بشر در جاده ی تکامل، دین است که می تواند آرامش دهنده و نقطه اتکای انسان به خدا باشد.

ناباوری خویشتن به نمایشنامه نویسی ما لطمه می زند

گودرزی در پاسخ به اینکه چه عاملی سد راه جهانی شدن نمایشنامه های ایرانی می شود، توضیح داد: یکی به دلیل سابقه ی تئاتر در کشور ماست. دیگری این است که خودمان هرگز نمایشنامه نویسی ایرانی را باور نداشته ایم. این ناباوری خویشتن به ما لطمه وارد می کند. وقتی خودتان را باور نداشته باشید، کسی هم به شما اعتنا نمی کند.

وی با بیان اینکه اگرچه نمایشنامه ها، دغدغه های مشترک بشری هستند، ضرورت های بومی هر منطقه را در باور پذیری و استقبال از آثار نمایشی امری مهم دانست و اذعان کرد: متاسفانه ما در این زمینه ها کاری انجام ندادیم. یعنی نخواستیم این دهن خلاق تفسیرگونه را داشته باشیم که جهان اطراف را واکاوایی کنیم. البته این چیزی نیست که به راحتی شکل بگیرد و ماحصل یک گفتمان در حوزه های مختلف اجتماعی است.

شکر خداگودرزی درباره ی اجرا در تالار اصلی تئاتر شهر هم گفت: من بنا بر ضرورت های نمایش، تالار اصلی را انتخاب کردم اما از اشکالات فنی این سالن بی خبر بودم. البته مسئولان فنی تئاتر شهر تا جایی که می شود با ما همکاری داشته اند.

وی در پایان اجرای عمومی این نمایش را هم مرتبط با وضعیت تالار اصلی دانست و گفت: اولویت ما برای اجرا تالار اصلی مجموعه ی تئاتر شهر است که گویی قرار است برای بازسازی مدتی تعطیل شود. ما منتظریم که در جریان زمان بازسازی مجموعه قرار بگیریم و اگر نتوانیم در تئاتر شهر اجرا برویم آنگاه به تالار دیگری می اندیشیم.

گفتنی است در راه مهر، راز سپهر، محمد صادقی، نوید گودرزی، کاظم هژیرآزاد، ساغر عزیزی، محمد ساربان، مجید جعفری، نیما گودرزی، مانلی حسین پور، مهدی علی نژاد، رضا جعفری، آگرین کرمی، محمد روحانی، رضا شوب کلایی، جواد قنبری، فرزاد سقا، فریدون عباسپور و محمد مهدی معارفی روی صحنه می روند.

راه مهر، راز سپهر روزهای یکشنبه چهارم بهمن در ساعت 20 و دوشنبه پنجم بهمن ساعت 20:30 اجرا می شود.