مسجد جامع داراب؛ بنایی تاریخی و ارزشمند در سرزمین ایران

 به گزارش خبرگزاری شبستان، مسجد جامع داراب از بناهای تاریخی ارزشمند دوره سلجوقی است که طبق بررسی‌های انجام شده از حیث معماری و سبک بنا در نوع خود در ایران بی‌نظیر است.

مسجد جامع داراب یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند سرزمین ایران است که در مرکز شهر و در محله بازار واقع شده است. از حیث معماری و سبک بنا در نوع خود در ایران بی نظیر است و طبق بررسی های انجام شده این بنا در اوایل عصر صفویه(مقارن) با سلطنت شاه طهماسب اول 984-930 هجری شمسی ساخته شده است به همین دلیل معماری آن متاثر از بناهای قبل از صفویه از جمله عمارت آجری عصر سلجوقی است.

ساختار کلی مسجد شامل ساختمان اصلی در وسط و چهار مناره تنومند در چهار گوشه آن است که بسیار شبیه به عمارت خدای خانه مسجد جامع عتیق شیراز (از بناهای قرون اولیه هجری قمری) است و همچنین شباهت این دو مسجد با یکی از عمارت های تاریخی سرزمین، هندوستان بنام آرامگاه اعتماد الدوله ترهانی بیانگر معماری ایران بر هندوستان در سده های گذشته است

فضای وسیع مسجد پوشیده از درختان تنومند خرما پرتقال و نارنج است بنای اصلی مسجد به صورت مکعب مستطیل قرار گرفته که زوایای چهارگانه آن چهار مناره تنومند نسبتا کوتاه به زیبایی آن افزوده می شود.

بزرگترین قسمت بنا شبستان مرکزی آن است که در طرف شمال و جنوب آن دو ایوان سراسری عریض و در طرف غرب آن دو ایوان کم عرض تر با سقف کوتاهتر قرار گرفته است. این ایوان ها به وسیله چندین دهلیز کوچک و بزرگ به فضای بیرونی مسجد (راه دارند) یا وصل می شوند و در قسمت جنوبی آن فضای بیرونی بزرگی و در شمال آن منبری از گل و گچ وجود داشته که اینک اثری از آن موجود نیست.

مناره های اطراف بنای مسجد بر خلاف اکثر مساجد ایران مدور نبوده بلکه از 11 ضلع مساوی تشکیل شده اند که بر روی این اضلاع آنها تقریبا نیم متر با روسازی گچ و آجر و سنگ با اشکال مربع و لوزی خانه بندی و تزیین کرده اند و در درون آنها با به کاربردن آجرهای خفته و راسته به خط کوفی آیات قرانی و عبارت لااله اله الله و محمد رسول الله (ص) و اسامی ائمه (ع) نوشته اند در مرکز بنای اصلی مسجد جامع شبستان مستطیل شکلی به ابعاد 7*14 متر وجود دارد که سقف آن مدور است این شبستان از طریق چهار دهلیز در جانب شرقی و غربی و 5 دهلیز در جانب شمالی و جنوبی به راهروهای اطراف شبستان متصل می شود و در قسمت بالای شبستان 6 پنجره هلالی شکل کوچک و دو پنجره بزرگ قرار دارد که روشنایی داخل شبستان را تأمین می کند.

در پیرامون شبستان اصلی ایوان ها و راهروهای نسبتاً عریض ساخته اند که سقف آنها نیز مدور و کوتا ه تر از شبستان اصلی است دو ایوان شمالی و جنوبی با عرض 3 متر اندکی عریض تر از ایوان های شرقی و غربی است سادگی و بی پیرایگی این بنا در تمام قسمتها چشم گیر است در قسمت ورودی مسجد سنگ یادبود بنا وجود داشته که در حال حاضر موجود نیست.در طرف شمال مسجد جامع شبستان بزرگی در سال1340 شمسی به وسیله حضرت حجه السلام و المسلمین مرحوم حاج سید محمد قدسی اعلی مقامه احداث شده است که نماز جماعت و مراسم بزرگ در آن تشکیل می شود.

این بنای ارزشمند تاریخی در 19 دی‌ماه 1356 به شماره 1597 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تحت حفاظت و مراقبت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته است. طبق بررسی های انجام شده از حیث معماری و سبک بنا در نوع خود در ایران بی نظیر است.همچنین طبق آخرین اطلاعاتی که از میراث فرهنگی اعلام شده است، مرمت بخشی از مسجد جامع داراب با 150 میلیون ریال اعتبار پایان یافت.

سفیدکاری شبستان، دهلیزها و ورودی های مسجد، اندود گچ تراش دیواره ها،ایزو بام ورودی های مسجد و بندکشی و آجرگذاری دیوارها به شکل سنتی از جمله اقدامات مرمتی این مرحله است.اعتباراجرای این مرمت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان فارس تامین کرده است.معماری این مسجد آجری، به سبک بناهای دوره سلجوقیان است.این مسجد 380 متر مربع مساحت داردو قدمت آن به عصر صفویه و سلطنت شاه طهماسب اول می رسد.

برخی از پژوهشگران این بنای آجری را با آرامگاه اعتمادالدوله تهرانی در شهر آگرا هندوستان مقایسه کرده و معتقدند این مسجد قبل از دوران صفویه و در زمان ایلخانان مغول احداث شده است.شبستان اصلی با ارتفاع 5 متر در مرکز این بنا واقع شده که با چهار دهلیز شرقی و غربی و 5 دهلیز شمالی و جنوبی به راهروهایی با سقف مدور و ارتفاع 3 متر در اطراف آن متصل می شود .روشنایی شبستان اصلی به وسیله ی 6 پنجره هلالی شکل کوچک و دو پنجره بزرگ تامین می شود.

یکی از خصوصیات منحصر به فرد این مسجد تاریخی وجود چهار مناره کوتاه 11 ضلعی در چهارگوشه ی مسجد است که تزئینات هرکدام با دیگری متفاوت است. در هر چهار مناره کلمات لا اله الا الله و آیات اول آیت الکرسی با آجر خفته و راسته به خط کوفی حک شده است. وجود درختان نارنج و خرما و حوض تاریخی بیضی شکل در حیاط مسجد به زیبایی این بنای تاریخی افزوده است.این بنای ارزشمند تاریخی 19 دی‌ 1356 به شماره 1597 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تحت حفاظت و مراقبت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته است. طبق بررسی های انجام شده از حیث معماری و سبک بنا در نوع خود در ایران بی نظیر است.