به گزارش گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: از آن هنگام که ایرانیان آیین حضرت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) را پذیرفتند، هنرمندان این مرز و بوم بسیار کوشیدند تا متعالی ترین گونه هنر خود را در ساخت بناهایی به کار گیرند که مأمن روح و دل و جان خسته آدمی است. آنها با نهادن خشت بر روی خشت و کاشی بر روی کاشی پله پله را برای معراج دل های عاشق به سوی معشوق گشودند.
آبی عرش را بر روی کاشی ها کشیدند و نقش و نگارها را به نشانه شجره های روضه رضوان و ریاحین آن که مأمن و سرای پرهیزگاران درست کردار است، ترسیم کردند تا بهشتی کوچک بر روی زمین نقش بندد، بهشتی که شاید نشان از دلتنگی اعقاب آدم(ع) دارد؛ دلتنگی ناشی از تبعیدی از بهشت عدن که تنها با یک وسوسه رخ داد؛ حال آنکه در این بهشت کوچک می توان تنها با یک دم یاد پروردگار، دوباره به آن بهشت جاوید پیوست.می توان با محمل عبادت و دعا از ثری به ثریا پر کشید و سرمست از باده وصل، سبک و خالی شد و بار دیگر برای نبرد با مصائب زندگی آماده و مهیا گردید.
مسجد، نمادی استوار از تمدن اسلامی در طول تاریخ بوده و ارزش و اعتبار خود را میان مسلمانان حفظ کرده است. در این میان، دوران صدر اسلام، درخشان ترین دوره در طول حیات مساجد است، چراکه در آن زمان، مسجد نه صرفا محل عبادت، که محل فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، قضایی و نظامی به شمار می آمد، برای احیای هرچه بیشتر مساجد باید کوشید آنها هرچه بیشتر به مساجد صدر اسلام نزدیک شوند و توانایی های فراوان خود را به فعلیت برسانند.
مسجد، کانون مشورت در صدر اسلام
یکی از عوامل کلیدی در دستیابی به موفقیت ها و چشیدن طعم کامیابی، مشورت است. پیامبر اسلام تقریبا در مواردی که دستور مستقیم وحی وجود نداشت از راه مشورت با مسلمانان تصمیم گیری می کرد و معمولا این مشورت ها در مسجد صورت می پذیرفت. انتخاب خارج شهر مدینه برای رویارویی با مشکران در جنگ احد یا کندن خندق در شمال مدینه در جنگ احزاب، از شمار این مشورت هاست.
مسجد و تعاون اجتماعی
امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «همانا در عهد رسول خدا، نیازمندان در مسجد سکونت می گزیدند». این حضور دو فایده داشت: نخست آنکه از آوارگی آنها جلوگیری می کرد و دوم آنکه این افراد به عنوان طبقه نیازمند جامعه، همیشه در برابر چشم حاکم و مردم بودند و لابه لای شلوغی شهر و رفت و آمدها گم نمی شدند. از این رو شخص پیامبر و مسلمانان همواره در فکر تامین زندگی آنها بودند و اولین امکاناتی که به دست می آوردند، به آنها اختصاص می دادند.
افزون بر این، مسجد پناهگاه غریبان و در راه ماندگان یا به تعبیر قرآن «ابن سبیل» بود، به گونه ای که در شهرهای اسلامی هرگاه فرد تازه واردی داخل شهر می شد و در آن شهر کسی را نمی شناخت، یکسره به سراغ مسجد آن شهر می رفت و در مدت اقامت خود در آنجا سکونت می گزید. بنابراین، در صدر اسلام، خدمات رسانی اجتماعی یکی از کارکردهای مسجد بود. شناسایی نیازمندان منطقه، دستگیری از آنها و گردآوری کمک برای ایشان، پرداخت وام، اقدامات تسهیل ازدواج زوج های جوان، برنامه ریزی برای عیادت و دستگیری از بیماران و اموری از این دست، مواردی است که بسیاری از مساجد نمونه کشور با پیروی از مساجد صدر اسلام، در ایفای نقش خود در تعاون اجتماعی به آن می پردازند.
برگرفته از کتاب تحلیل معماری مساجد ایران
نظر شما