به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از میراث مکتوب ،فرهنگنامۀ یاد شده، بخشی از متنی فارسی با نام المرشد فی الحساب (راهنمای محاسبه) است. این اثردر سال 691 ق توسّط شخصی با نام حسن بن علی برای یکی از بزرگ‌ترین وزیران دورۀ مغول یعنی صدرالدین احمد خالدی زنجانی - ملقّب به صدر جهان - نگاشته شده است. این وزیر، نخستین بار در زمان ایلخان مغول گیخاتو (حکومت: 690 - 694 ق) در ذیحجۀ سال 692 ق به منصب وزارت منصوب شد و روشن است که المرشد فی الحساب یک سال پس از آغاز وزارت صدرالدّین احمد به وی اهداء شده است.
كتاب به آموزش دو موضوع ریاضیات و استیفا اختصاص یافته و لذا متن اثر به دو بخش اصلی با نام‌های «قسم تقریر» (ویژۀ ریاضیات) و «قسم تحریر» (ویژۀ استیفا) تقسیم‌بندی شده است. بخشی که در پژوهش کنونی به تصحیح و شرح آن پرداخته شده شامل بیش از یکصد و سی اصطلاح استیفا است که در آغاز «قسم تحریر» درج شده است. در این پژوهش، مصححان نخست به تصحیح این بخش المرشد فی الحساب پرداخته اند و سپس در بخشی جداگانه این اصطلاحات را شرح و بررسی کرده اند. همچنین اگر در تعریفاتِ هر مدخل – در متنِ المرشد - اصطلاحاتِ دیگری به کار رفته باشد، در صورت لزوم به شرح و بررسی آن اصطلاحات نیز پرداخته شده است.
در شرح هر اصطلاح، کاربرد و معنای آن در متون فارسی و عربی بررسی شده و در این زمینه، بخصوص از منابعی بهره برده شده که توسّط مستوفیان یا نویسندگان آشنا با موضوع استیفا تعریف شده یا به کار رفته است. مصححان همچنین از پژوهش‌های معاصر نیز بهره برده و در صورت نیاز به نقد منابع نیز پرداخته اند.
مبنای این پژوهش، نسخه‌ای از این اثر است که به شمارۀ 2154 در كتابخانۀ مجلس شورای اسلامی (تهران) نگهداری می‌شود. این نسخه تاریخ کتابت ندارد امّا نزدیک به دورۀ زندگی نویسنده (حدود سدۀ 7 و 8 ق) کتابت شده و دستنویسی کم غلط و بسیار ارزشمند است.
در مقدّمۀ فارسی به ویژگی‌های متن‌شناسی، نسخه‌شناسی، نکات زبانی و موارد مرتبط با این پژوهش بصورت گسترده‌تر پرداخته شده است.
«کهن ترین فرهنگ نامۀ فارسی دانش اسیتفا (تصحیح و تحلیل بخش لغات و مصطلحات المرشد فی الحساب)» تألیف حسن بن علی (قرن 7 ق)، به کوشش نفیسه ایرانی و علی صفری آق قلعه از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب در 214، 6 صفحه، شمارگان 1000 نسخه، قطع وزیری، بها با جلد شومیز: 125000 ریال با جلد سخت: 225000 ریال منتشر شده است.
نظر شما