حجت الاسلام بهرام دلیر نقده ای، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت و گو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به شرایط اندیشه و فکر در جامعه دوران حیات امام رضا(علیه السلام) گفت: دوران امام رضا(ع) از دوران هایی است که بحث های کلامی از سوی گروه های گوناگون فکری که در جامعه آن روز فعالیت داشتند به شدت مطرح می شد، گروه هایی که ما آنها را به عنوان معتزله، اشعری و به خصوص اهل حدیث می شناسیم. جدال های فکری آن دوران عمدتا حاصل کشکمش ها میان پیروان این اندیشه ها بود.
وی ادامه داد: با اینکه در دوره خلافت عباسی، هرکدام از خلفا در این جدال ها نقش داشتند اما این نقش در مقایسه با دوره مامون قابل مقایسه نیست چراکه مامون بسیاری از این جلسات را برگزار می کرد و به صورت جدی در مباحث فکری و عقلی حضور می یافت.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه معتزلی ها عقل را بر نقل و اهل حدیث نقل را بر عقل ترجیح می دادند، گفت: نقش امام رضا(ع) در این میان به اوج خود می رسد، بخش عمده روایاتی که از حضرت(ع) نقل شده است پیرامون مسایل کلامی و غالبا به شکل پرسش و پاسخ است. امام رضا(ع) پاسخ ها را به زیبایی هرچه تمام تر عنوان می کنند و اینجاست که ما باید از حضرت(ع) الگوبرداری کنیم.
وی با بیان اینکه امام رضا(ع) در مدت زمانی که در سمت ولایت عهدی بودند، برخوردهای آشکار علمی با این گروه ها داشتند، افزود: لذا این مناظرات کلامی که از آن یاد کردیم معمولا برگزار می شد و به خصوص مامون خودش جلساتی را ترتیب می داد تا این مباحث مطرح شود.
حجت الاسلام دلیر نقده ای تصریح کرد: امام رضا(ع) در طرح مباحث ویژگی خاصی داشتند، پرسش ها را پاسخ می دادند و به ویژه در مباحث کلامی بسیاری از مسایل را مطرح کردند، واقعیت آن است که محدودیت هایی که عباسیان برای علویان و شیعیان فراهم کردند غالبا سبب دوری شیعیان از ائمه هدی(ع) می شد لذا مسایل اعتقادی مختلفی گریبان جامعه شیعی را می گرفت.
وی در ادامه گفت: ابی نصر بزنطی می گوید: «من خدمت امام(ع) عرض کردم گروهی از شیعیان به جبر اعتقاد یافته اند و گروهی قائل به اختیارند. از امام(ع) خواستم که حقیقت مساله را بیان کند»، این وضعیت یعنی اعتقاد عده ای به جبر و در مقابل عده ای به اختیار از آن جهت بود که عباسیان اصرار می کردند تا پیروان را از ائمه(ع) دور سازند و این باعث می شد تا چنین اتفاقاتی در جامعه شیعیان رخ دهد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: امویان جبر را ترویج می کردند تا این مساله را جا بیندازند که مثلا اینکه من خلیفه باشم و سلطنت کنم و شما مردم باشید و فقط پیروی کنید جبر است و کاری نمی شود کرد. چنان مردم را بار می آوردند که کسی به ظلم آنها اعتراضی نکند و نگوید که چرا به مردم ستم کردند، چراکه وقتی جبر وجود داشته باشد اختیاری در کار نیست و این بحث های کلامی با بحث های سیاسی پیوند داشت، اما امام رضا(ع) همواره با این افکار به درستی مقابله و سره را از ناسره بیان می کردند.
وی با اشاره به ترویج برخی بحث های کلامی از سوی یهودیان و رومیان و به ویژه یهودیان، ابراز کرد: به هرحال بحث هایی نیز از گذشته وجود داشت، شبهات مختلفی بیان می شود و در چنین فضایی بود که امام رضا(ع) به زیبایی این موارد را تشریح و دفع شبهه می کردند.
حجت الاسلام دلیر نقده ای افزود: نکته ای که امروز از امام رضا(ع) باید بیاموزیم اوج آزاداندیشی است، حضرت(ع) هرگز به کسی بی احترامی نکرده و همواره با کمال ادب و احترام برخورد می کردند در حالی که ما معمولا به اندیشه های مخالف اهانت می کنیم و نتیجه معکوس می گیریم و اگر با ادب و مهربانی برخورد و اندیشه های اهل بیت(ع) را بیان کنیم، قطعا نتیجه خواهیم گرفت.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: امروز متاسفانه در بحث های علمی، اجتماعی، سیاسی و ... افراد تحمل شنیدن نظرات یکدیگر را ندارند، در حالی که ما حتی یک نقل نداریم که امام رضا(ع) در مقابل اندیشه های مخالف برخورد تند کرده باشند به خصوص در مقابل اندیشه های رقیب نظیر معتزله و اهل حدیث، حضرت(ع) با کمال احترام به تشریح مسایل می پرداختند.
نظر شما